Eskişehir Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Tarımsal Özellikleri Yönünden Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 1, 35 - 47, 01.06.2021

Ömer Sözen , Mehmet Yağmur , Yusuf Aydoğan

Öz

Eskişehir ekolojik koşullarında bazı nohut çeşitlerinin tarımsal özelliklerinin belirlenmesi amacıyla yürütülen bu çalışma iki yıl süreyle Eskişehir Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'ne ait deneme arazisinde yürütülmüştür. Tescilli 12 nohut çeşidi kullanılarak yürütülen çalışma tesadüf blokları deneme desenine göre dört tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Araştırmada nohut bitkisinde çıkışa kadar geçen gün sayısı, çiçeklenmeye kadar geçen gün sayısı ve vejetasyon süresi gibi fenolojik özellikler ile bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, biyolojik verim, hasat indeksi, bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bitkide tane verimi, dekara tane verimi ve yüz tane ağırlığı gibi agronomik özellikler incelenmiştir. Çalışma sonucunda nohut çeşitlerinin incelenen verim özelliklerinden önemli derecede etkilendikleri belirlenmiştir. Araştırmada en yüksek dekara tane verimi 197.37 kg/da ile Azkan çeşidinden elde edilirken en düşük dekara tane verimi ise 71.75 kg/da ile Uzunlu 99 nohut çeşidinde tespit edilmiştir. Azkan nohut çeşidinin Eskişehir ekolojik koşulları için uygun bir çeşit olduğu ancak daha güvenilir önerilerde bulunulabilmesi için en az 2 yıl daha tekrarlanmasının daha uygun olacağı kanaatine varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eskişehir, nohut, çeşit, verim, parametre

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

Bu makalenin 1. yıl çalışmaları Yusuf Aydoğan’ın yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Evaluation in Terms of Agricultural Characteristics of Some Chickpea (Cicer arietinum L.) Varieties Grown in Eskisehir Ecological Conditions

Öz

 This study was conducted to identify the agricultural features of some chickpea varieties in Eskisehir ecological conditions for two years. The study was carried out in the experimental area of Eskisehir Transitional Zone Agricultural Research Institute. The experiment was conducted in randomized blocks with 4 replications using 12 chickpea cultivars. In the study, the number of days until emergence of the chickpea, the number of days until flowering, the number of days until harvest maturity, plant height, height of the first pod, biological yield, harvest index, number of pods in plant, agronomic characteristics such as seed number, seed yield per plant, seed yield and weight of one hundred were investigated. As a result of the study, it was revealed that chickpea cultivars were significantly affected by the yield characteristics. The highest yield was in Azkan cultivar with 197.4 kg da-1, while the lowest yield was in Uzunlu 99 with 99.8 kg da-1. It has been concluded that the Azkan chickpea variety is suitable for Eskişehir ecological conditions, but it would be more appropriate to repeat it for at least 2 more years in order to make more reliable recommendations.

Anahtar Kelimeler

Eskisehir, chickpea, variety, yield, parameter

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Ağsakallı A, Olgun M 1999. Erzurum Şartlarında Nohut Islahı İçin Seleksiyon Kriterlerinin Tespiti. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Çayır-Mer’a Yem Bitkileri ve Yemeklik Tane Baklagiller, III: 324-329, Adana.
• Altınbaş M, Sepetoğlu H 2001. Yeni Geliştirilen Nohut Hatlarının Bornova Koşullarında Verim ve Bazı Tarımsal Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. Ege Üniversitesi. Ziraat Fakültesi Dergisi. 38 (2-3): 39-46.
• Anbessa Y, Warkentin T, Vandanberg A, Bandara M 2006. “Heritability and preticted gain from selection in components of crop duration in divargent chickpea cross populations”. Euphytica. 152: 1-8.
• Anlarsal AE, Yücel C, Özveren D 1999. Çukurova Koşullarında Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Hatlarının Verim ve Verimle İlgili Özelliklerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma, Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Adana, 3: 342-347.
• Arshad M, Bakhsh A, Ghafoor A 2004. Path coefficient analysis in chickpea (Cicer arietinum L.) under rainfed conditions. Pakistan Journal of Botany. 36 (1): 75-81.
• Auckland, LJG, Maesen VD 1980. Hybridization of Crop Plants, Chickpea, (Walter R. Fehr and Henry H. Hedley Editors): 249-259.
• Aydoğan A 2012. Geniş ve Dar Yapraklı Kabuli Tip Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşit ve Hatlarında Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 131.
• Bakoğlu A 2011. Bingöl Ekolojik Koşullarında Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Hat ve Çeşitlerinde Verimi ve Bazı Tarımsal Özelliklerin Belirlenmesi. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi. 1 (2): 1-6.
• Beysarı V 2012. Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin Bingöl koşullarındaki verim ve adaptasyon yeteneklerinin belirlenmesi. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Bingöl.
• Bıçaksız Y 2010. Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çesitlerinin Orta Anadolu Koşullarına Adaptasyonu, Yüksek Lisans Tezi, Osmangazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir, 73.
• Biçer BT 2001. Diyarbakır Yöresinde Toplanan Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Yerel Çeşitlerinde Önemli Bitkisel ve Tarımsal Özelliklerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi- Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana, 130.
• Biçer BT, Anlarsal AE 2004. Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Köy Çeşitlerinde Bitkisel ve Tarımsa Özelliklerin Belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Bilimleri Dergisi. 10 (4): 289-396.
• Biçer BT, Albayrak Ö, Akıncı C 2017. Farklı Ekim Zamanlarının Nohutta Verim ve Verim Unsurlarına Etkisi. ADÜ Ziraat Dergisi, 14 (1): 51-57.
• Cancı H, Toker C 2009. “Evaluation of yield criteria for rough and heat resistance in chickpea (Cicer arietinum L.)”. J. Agronomy & Crop Science. 195: 47-54.
• Cinsoy AS, Yaman M 1994. Fasulyede Verim ve Verim Komponentleri Arasındaki İlişkiler, Tarla Bitkileri Kongresi, İzmir, 164-167.
• Doğan S, Doğan Y, Kendal Y 2018. "Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Genotiplerin Mardin Koşullarındaki Verim ve Adaptasyon Yeteneklerinin Belirlenmesi", Anadolu Multidisipliner Çalışmalar Kongresi, 918-922.
• Düzdemir O, Akdağ C, Yanar Y 2007. Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Farklı Çevrelerde Antraknoz (Ascochyta rabiei)’a Dayanımları ve Tane Verimleri Üzerine Bir Araştırma. GOÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. 24 (2): 87-97.
• Eser D 1981. Yemeklik Tane Baklagiller, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Teksir No: 59, Ankara.
• Eser D, Geçit HH, Emekliler Y, Kavuncu O 1989. Increasing and Valuating of Chikpea Gene Material. Turkish Journal of Agriculture Forestry. 13: 246-254.
• Erdin F, Kulaz H 2014. Van-Gevaş ekolojik koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L,) çeşitlerinin ikinci ürün olarak yetiştirilmesi. Turkish Journal of Agriculturaland Natural Science. 1: 910- 914.
• FAO 2019. http://faostat3.fao.org/home/index.htm, (Ziyaret Tarihi: 05 Şubat 2021).
• Güler M, Adak MS, Ulukan H 2001. Determining Relationships Among Yield and Some Yield Components Using Path Coefficient Analysis in Chickpea (Cicer Arietinum L.). European Journal of Agronomy. 14: 161-166.
• Güngör H, Dumlupınar Z 2018. Bazı nohut çeşit ve hatlarının verim ve verim unsurları bakımından değerlendirilmesi. DERİM. 35 (2): 194-200.
• Gürbüz LG 2018. Bingöl Ekolojik Koşullarında Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Verim ve Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi. Bingöl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 64.
• Işık Y 1992. Konya Ekolojik Şartlarında Azotlu Fosforlu Gübre Uygulamaları ve Bakteri İle Aşılamanın, Nohut Çeşitlerinin (Cicer arietinum L.) Dane Verimi, Danenin Kimyasal Kompozisyonu ve Morfolojik Özellikleri Üzerine Etkileri Konusunda Bir Araştırma, TKB KHGM Konya Köy Hizm. Araş. Ens. Md. Genel Yayın No: 150, Rapor Seri No: 123, Konya.
• Kaçar O, Göksu E, Azkan N 2005. Bursa’da Kışlık Olarak Yetiştirilebilecek Nohut (Cicer arietium L.) Hatlarının Belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 19 (2): 33-45.
• Kara G 2003. Üç Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşidinde Farklı Ekim Yöntemlerinin Verim ve Verim Ögeleri Üzerine Etkileri, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisan Tezi, Ankara.
• Karakan Kaya F 2014. Bazı Nohut (Cicer Arietinum L.) Çeşitlerinin Elazığ Koşullarındaki Verim ve Adaptasyon Yeteneklerinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bingöl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bingöl, 60.
• Karaköy T 2011. Kışlık Yetiştirilen Bazı Nohut (Cicer Arietinum L.) Hat ve Çeşitlerinin Çukurova Ekolojik Koşullarında Verim ve Verim Komponentleri Açısından Değerlendirilmesi, IX. Türkiye Tarla Bitkileri Kongresi, Bursa, 1: 619-624.
• Khorgade PW, Narkhede MN, Raut SK 1988. Genetic variability and regression studies in chickpea. Plant Breeding Abstracts. 58 (10): 793.
• Kumar J, Bahl PN, Mehra RB, Raju DB 1981. Variability in Chickpea, International Chickpea. Newsletter. 5 (3): 4.
• Patan F 2014. Tescilli Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Erzurum Ekolojik Koşullarına Adaptasyonu, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum, 59.
• Sepetoğlu H 1994. Yemeklik Tane Baklagiller, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No:24, İzmir.
• Smithson JB, Thompson JA, Summerfield RJ 1985. “The grain legumes chickpea (Cicer arietinum L.)”, Chapter: 8, Collins Professional and Technical Books.
• Soylu Ç 1999. Nohut (Cicer arietinum L.)’ta Bakteri Aşılama ve Gübrelemenin Bazı Bitki Özelliklerine ve Verime Olan Etkileri, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şanlı A 2007. Tohum muameleleri ile farklı ekim zamanlarının nohudun (Cicer arietimum L.) verim ve verim unsurlarına etkileri, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Ana Bilim Dalı Yüksek Lisan Tezi, Isparta.
• Şehirali S 1988. Yemeklik Baklagiller, Ankara Üniv. Zir. Fak. Yayınları, No: 314. Ankara Üni. Basımevi, Ankara.
• Talebi R, Fayaz F, Jelodar NB 2007. Correlation and path coefficients analysis of yield and yield components of chickpea (Cicer arietinum L.) under dry land condition in the West of Iran. Asian Journal of Plant Sciences. 6 (7): 1151-1154.
• TUİK 2019. Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr. (Ziyaret Tarihi: 05.02.2021).
• Upadhyaya HD 2003. Geographical Patterns of Variation for Morphological and Agronomic Characteristic in the Chickpea Germplasm Collection. Euphytica. 132: 343-352.
• Vanderpuye AW 2010. Canopy Archıtecture and Plant Densıty Effect in Short-Season Chıckpea (Cicer arietınum L.). A Thesis submitted to the College of Graduate Studies and Research in partial fulfillment of the requirements for the Degree of Doctor of Philosophy in the Department of Plant Sciences University of Saskatchewan.
• Vural H, Karasu A 2007. Variability studies in chickpea (Cicer arietunum L.) varieties grown in Isparta, Turkey. Revista UDO Agrícola. 7 (1): 35-40.
• Yalçın F 2017. Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinde Verimce Bazı Kalite Özelliklerinin Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Bozok Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yozgat, 74.
• Yalçın F, Mut Z, Doğanay Ö, Köse E 2018. Afyonkarahisar ve Yozgat Koşullarında Yüksek Verim Sağlayacak Uygun Nohut (Cicer arietinum L.) Çeşitlerinin Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Ziraat Fakültesi Dergisi. 35 (1): 46-59.
• Yaşar M 2010. Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Bazı Nohut (Cicer arietinum L.) Hat Ve Çeşitlerinin Verim Ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Bölümü, Adana.
• Yeşilgün S 2006. Çukurova Bölgesinde Bazı Kışlık Nohut (Cicer arietinum L.) Hat Ve Çeşitlerinin Bitkisel Ve Tarımsal Özelliklerinin Saptanması, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Bölümü.
• Yıldırım İ 2006. Uygun Çeşit Geliştirmek Üzere Seçilen Nohut (Cicer arietinum L.) Genotiplerinin Performanslarının Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi-Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 51.
• Wallace DH, Gniffke PA, Masaya PN, Zobel R 1991. Photoperiod, temparature and genotype interaction effects on days and notes required fob flowering of bean. Journal of American Soc. for Hort. Sci. 116 (3): 534-543.