Islah-I Sanayi Komisyonu ve Şirketlerin Teşekkülü: Debbağ Şirketi Örneği/ The Establısment of Islah-ı Sanayi Comıssıon and Corporatıons: Example of Debbağ

Yıl 2012, Cilt: 9 Sayı: 18, 417 - 429, 25.11.2013

İhsan Satış

Öz

Islah-ı Sanayi Komisyonu, Tanzimat'tan sonra önemini kaybeden lonca ve gedik sisteminin sona ermesiyle, ticaret ve sanayi odalarının kuruluşu arasındaki geçiş sürecinde, yerli sanayi korumaya ve geliştirmeye yönelik işlevi olan bir kurumdur. Bu kurum küçük sanayi kollarını birleştirerek, Simkeşler, Saraçlar, Debbağlar şirketlerini kurmuştur. 1873'te Komisyon kaldırılarak görevlerinden bir kısmının belediyeye verilmesi düşünülmüş olup bir kısmı da Şurayı Devlet Nafia dairesine aktarılmıştır. Bu makalede, Islah-ı Sanayi Komisyonu'nun işlevi, amacı ve kurulan şirketler içerisinde Debbağ Şirketi ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler: Sanayi, Komisyon, Şirket, Debbağ.

Abstract

The commission of Islah-ı Sanayi was an establishment which had a duty to keep and improve local industry during the transition process between the end of Guild and Gedik systems that lost their importance after Tanzimat and the establishment of merchandise and industry chambers. Merging the small size industry sections, this establishment has established corporations of Debbağ, Simkeş, Saraç. In 1873, the commission was thought to be removed and some of its duties be given to the municipality and some of them was transferred to Şurayı Devlet Nafiası. In this article, functions and aims of Islah-ı Sanayi commission and Tenner Corporation – which was among the established corporations- will be analyzed.

Key Words: Industry, Commission, Corporation, Debbağ.

Anahtar Kelimeler

Sanayi, Komisyon, Şirket, Debbağ

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA)
• Sadaret Mektubî Mühimme Kalemi
• A. MKT. MHM, 382/80
• A. MKT. MHM, 473/69
• A. MKT. MHM, 394/28
• A. MKT. MHM, 452/49
• Dahiliye Nezareti İdarî Kısım
• DH. İD, No: 40618
• Gazeteler
• Takvim-i Vekayi
• TV, 9 Şaban 1285, Def'a: 1027
• Araştırma-İnceleme Eserler
• Altundağ, Ş. (1988). Kavalalı Mehmet Ali Paşa İsyanı ve Mısır Meselesi 1831-1841. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Akdağ, M. (2010). Türkiye'nin İktisadi ve İçtimai Tarihi. Ankara: Yapı Kredi Yayınları.
• Balıkhane Nazırı Ali Rıza Bey (2001). Eski Zamanlarda İstanbul Hayatı. (Haz. A. Ş. Çoruk). İstanbul: Kitapevi Yayınları.
• Bozkurt, N., Baktır, M. ve Tekin, Z. (1994). “Deri”, TDV. İslam Ansiklopedisi, IX, İstanbul:Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. s. 174-178.
• Collas, B. A. (2005). 1864'te Türkiye Tanzimat Sonrası Düzenlemeler ve Kapitülasyonların Tam Metni, (Çev. Teoman Tunçdoğan), İstanbul: Bileşim Yayınları.
• Damlıbağ, F. (2007). Osmanlı Devleti'nde İhracat İçin Pamuklu Üretimi (1860-1870). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Demirel, Ö. (2002). “Osmanlı Esnafı (1750-1850)”. Türkler, XIV, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları. s. 253-261.
• Ergin, O. N. (1995). Mecelle-i Umûr-ı Belediyye. II, İstanbul.
• Giz, A. (1967). “Islahı Sanayi Komisyonu”. İstanbul Sanayi Odası Dergisi (İSOD), 33, 16-19.
• Giz, A. (1968). “1868'de İstanbul Sanayicilerinin Şirketler Halinde Birleştirilmesi Teşebbüsü”. İSOD, 34, 16-19.
• Giz, A. (1969). “İstanbul'da İlk Sanayi Mektebinin Kuruluşu”. İSOD, 35, 20-22.
• Giz, A. (1985). “Islah-ı Sanayi Komisyonu”.Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Türkiye Ansiklopedisi, V, İstanbul. s. 1360-1362.
• Güran, T. (1992). “Tanzimat Döneminde Devlet Fabrikaları”. (Ed.: H. Dursun Yıldız). 150. Yılında Tanzimat. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, s. 235-257.
• Hobsbawn, E. J. (1987), Sanayi ve İmparatorluk. (Çev. Y. Gülerman ve A. Ersoy). Ankara.
• Karal, E. Z. (1983). Osmanlı Tarihi. IX, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Koyuncu, M. (2009). “Tanners İn Ottoman State”. Turkish Studies. 4/8, 1746-1762.
• Kütükoğlu, M. S. (1999). “Osmanlı İktisadi Yapısı”. (Ed.: Ekmeleddin İhsanoğlu). Osmanlı Devleti Tarihi. II, İstanbul, s. 513-649.
• Kütükoğlu, M. S. (1974). Osmanlı-İngiliz İktisadi Münasebetleri (1580-1830). Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Martal, A. (2002). “Osmanlı Sanayileşme Çabaları (XIX. Yüzyıl)”. Osmanlı. III, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, s. 279-285.
• Ortaylı, İ. (2004), “Osmanlı İmparatoru'nda Sanayileşme Anlayışına Bir Örnek: Islah-ı Sanayi Komisyonu Olayı”. Osmanlı İmparatorluğu'nda İktisadi ve Sosyal Değişim Makaleler. I, Ankara:Turhan Kitapevi. s. 463-466.
• Ortaylı, İ. (2006). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Alkım Yayınları.
• Önsoy, R. (1983). “Osmanlı İmparatorluğu'nun Katıldığı İlk Uluslararası Sergiler ve Sergi-i Umumi-i Osmanî”. Belleten, XLVII/185, 196-235.
• Önsoy, R. (1984). “Tanzimat Dönemi Sanayileşme Politikası 1839-1876”. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi. 2/2, 5-12.
• Önsoy, R. (1988).Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayii ve Sanayileşme Politikası. Ankara: Türkiye İş Bankası Yay.
• Sarc, Ö. C. (1940). “Tanzimat ve Sanayiimiz”. Tanzimat.. I, İstanbul, s. 423-440.
• Semiz, Y. ve Kuş, R. (2004). “Osmanlı'da Mesleki Teknik Eğitim (İstanbul Sanayi Mektebi 1869-1930)”. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi. 15, 275-295.
• Tekin, Z. (1997). “İstanbul Debbağhaneleri”. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM). 8, 349-364.
• Vakanüvis Ahmet Lütfi Efendi Tarihi (1989). XI, (Haz. M. Münir Aktepe), Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Yıldırım, İ. (2001). “XIX. Yüzyıl Osmanlı Ekonomisi Üzerine Bir Değerlendirme (1838-1918)”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 11/12, 313-326.