Türkçe Dil Bilgisi Öğretiminde Çözümleme Yönteminin Kullanımı/Usage of Analysis Method in Turkish Grammar Education

Yıl 2008, Cilt: 5 Sayı: 10, 101 - 119, 24.01.2014

Ali Göçer

Öz

Çözümleme yöntemi, Türkçe dil bilgisi öğretimi çalışmalarında tercih edilen önemli yöntemlerden biridir. Türkçe derslerinde bütünlük ilkesinin bir gereği olarak temel dil becerilerinin geliştirilmesi sırasında dil bilgisi konularına da değinilmekte, söz konusu dil bilgisel unsurların işlevi sezdirilmeye çalışılmaktadır. Bu çerçevede çözümleme yöntemi, dil bilgisi öğretiminde sıklıkla kullanılan tümevarım yönteminin bir tamamlayıcısı olarak düşünülebilir. Böylece öğrencilerin ilgi kurma, işlevini sezme, ayırt etme ve sınıflama gibi zihinsel becerileri geliştirilerek cümleyi oluşturan sözcükler ve bu sözcüklerdeki farklı dil bilgisel unsurların işlevlerini daha iyi kavramaları sağlanabilir. Bir başka ifadeyle tümevarım yöntemiyle daha önce işlevleri öğretilmiş bulunan cümle, sözcük ve bu sözcüklerdeki dil bilgisel biçim birimler, çözümleme yönteminin parçalama ve ayrıştırma teknikleri ile daha iyi kavratılabilir. Dil bilgisi öğretiminde tümevarım ve çözümleme yöntemini bütünsel bir anlayışla uygulamak, işlevsel dil bilgisi öğretimine önemli katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler: Türkçe eğitimi, çözümleme yöntemi, işlevsel dil bilgisi öğretimi.

Abstract

Analysis method is one of the significant methods preferred in Turkish grammar education. As a requirement of the integrity principle within Turkish lessons, the grammar subjects are dealt with during the development of basic language skills, and the function of the informative elements of the language is attempted to be made clear. Within this framework, the analysis method might be thought of as complementary to the inductive method which is frequently used in grammar education. Thus, the students' intellectual skills such as associating, function perceiving, differentiating and classifying can be improved, and they can be caused to better perceive the words constituting the sentence and the functions of different grammar elements within these words. In other terms, sentences and words, the functions of which are previously taught with the inductive method, and the grammar morphemes in these words might be ensured to be better perceived via the differentiation technique. Applying the inductive method and the analysis method in grammar education with a holistic understanding will greatly contribute to the functional grammar education.

Keywords: Turkish education, analysis method, functional grammar education.

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi, çözümleme yöntemi, işlevsel dil bilgisi öğretimi

Kaynakça

• Akbayır, S. (2006). Eğitim Fakülteleri İçin Cümle ve Metin Bilgisi (4. Baskı), Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Aksan D., Atabay, N., Kutluk, İ. ve Özel, S. (1983). Sözcük Türleri, Ankara: TDK Yayınları.
• Aydın, Ö. (1996). Yabancı Dil Olarak Türkçe Dil Bilgisi Öğretimi -Üretken Dönüşümlü Dil Bilgisi Kuramının Kısa Bir Tanıtımı-, Ankara: (Yayınevi belirtilmemiş).
• Aydın, Ö. “Ortaokullarda Dil Bilgisi Öğretimi Üzerine Öğretmen Görüşleri”, Dil Dergisi. Ankara: Ankara Üniv. TÖMER Yayını, 1999, S. 81, s. 23-29.
• Banguoğlu, T. (1986). Türkçenin Grameri, Ankara: TDK Basımevi.
• Baymur, F. (1944). İlkokullarda Türkçe Öğretimi (İkinci Kitap). İstanbul: Tan Batbaası.
• Beserek, A. (1991). Türkçede Cümle Yapısı, İstanbul: MEB Yayınları.
• Bilgin, M. (2006). Anlamdan Anlatıma Türkçemiz (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Chomsky, N. (1965). Aspect of the Theory of Syntax, Cambridge: The M.I.T. Press.
• Çotuksöken, Y. (1991). Türkçede Ekler - Kökler - Gövdeler, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Çotuksöken, Y. (1992). Dil ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Demir, T. (2004). Türkçe Dil Bilgisi, Ankara: Kurmay Basım Yayın Dağıtım.
• Dilaçar, A. “Gramer Öğretiminde Metot”, Türk Dili, 1961, S. 116, s. 23-29.
• Göğüş, B. (1978). Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi, Ankara: Kadıoğlu Matbaacılık.
• Göğüş, B. ve Yücesan, S (1988). Türkiye'de Bir Türkçe Eğitimi Portresi, Ankara: Tekışık Matbaası.
• Göker, O. (2001). Uygulamalı Türkçe Bilgileri III, Ankara: MEB Yayınları.
• Güneş, F. (2007). Türkçe Öğretimi ve Zihinsel Yapılanma, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karahan, L. (1991). Türkçede Söz Dizimi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karahan, L. (2000). “Yapı Bakımından Cümle Sınıflandırmaları Üzerine”, Türk Dili, S. 583, s. 16-23.
• Karaörs, M. (1993). Türkçenin Söz Dizimi ve Cümle Tahlilleri, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayını.
• Kiper, K. (1962). “Gramer Öğretiminde Metot Dolayısıyla”, Türk Dili, S. 126, s. 35-38.
• Koç, N. (1992). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü, İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Koç, S. ve Müftüoğlu, G. (1998). “Dil Bilgisi Öğretimi” (s. 81-94) Türkçe Öğretimi, (Ed. S. Topbaş), Eskişehir: Anadolu Üniv. AÖF Yayınları, Ünite 6.
• Korkmaz, Z. (1992). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Köklügiller, A. (1975,). 150 Soruda Türkçe Temel Bilgiler (10. Basım), İstanbul: Çeltüt Matbaacılık.
• Kükey, M. (1975). Türkçenin Söz Dizimi, Samsun: (Yayınevi belirtilmemiş).
• Lyons, J. (1982). “Üretimsel Sözdizimi” (s. 91-108), (çev. Ahmet Kocaman), Dilbilim Seçkisi, (Yayıma hazırlayan: Doğan Aksan), Ankara: TDK Yayınları.
• Martinet, A. (1985). İşlevsel Genel Dilbilim, Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• MEB (1942). “Dil Bilgisi Öğretimi Üzerine”(Genelge), 192 Sayılı Tebliğler Dergisi.
• MEB (1957). Lise Müfredat Programı, Ankara.
• MEB (2005). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (6, 7 ve 8. Sınıflar; Taslak Basım). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• Sağır, M. (1999). Dilbilim ve Türk Dil Bilgisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayını.
• Sağır, M. (2000). Cümle Bilgisi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayını.
• Sağır, M. (2002). İlköğretim Okullarında Dil Bilgisi Öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Sezgin, F. (1998). “Dil Bilgisinde Çağdaş Dilbilim Kuramlarının Önemi ve Türkçe Dil Bilgisi Kitaplarının Bu Açıdan Değerlendirilmesi” (s. 87-92), Türkçenin Öğretimi ve Eğitimi Sempozyum Bildirileri, Gaziantep: Ankara Üniversitesi TÖMER Gaziantep Şubesi yayını.
• Üçok, N. (1947). Genel Dilbilim (Lengüistik). Ankara: Ankara Üniversitesi DTCF Yayınları.
• Üstten, U. A. “Dil”, Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 2004, MEB Yayını.
• Vardar, B. (1998). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü (2. Basım), İstanbul: ABC Kitabevi.
• Yangın, B. (2002). Kuramdan Uygulamaya Türkçe Öğretimi, Ankara: Dersal Yayıncılık.
• Zülfikar, H. (1990). Türk Dili ve Kompozisyon Bilgileri, Ankara: YÖK Yayını.