İstanbul Kapalıçarşı’nın Çekirdeği Eski Bedesten’de Tarih, Kültür, Mimari Yapı ve İşlev Değişimleri Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 11, 30.06.2019

Atlıhan Onat Karacalı

Öz

The goal of this article is to investigate the geographic and historical links, cultural and design-oriented relationships, architectural features, and function transformations of the Old Bedesten, as the central core of the historical shopping hub Grand Bazaar of İstanbul. For this purpose, Old Bedesten’s historical relationship with pre-conquest Byzantine settlement in terms of geographical position, design-oriented relationship with commercial structures of Islamic roots in terms of cultural position, functional features of architectural system in terms of the original use period, functional transformation during its history, and loss of function with the industrialization are the key points and the scope of the study. Other parts of the Historic Peninsula are excluded. More, the other central structure, the Sandal Bedesten and the daily life in the Old Bedesten were mentioned partially. The aim of the usage of the word “original function” in the architectural structure part is the loss of functional features during the change in both economic conditions and shopping attitudes, while the structural features remain. Original function means the purpose of the general bedesten-type structures. 

Anahtar Kelimeler

Grand bazaar, old bedesten, trade buildings, ottoman architecture, byzantine architecture

İstanbul Kapalıçarşı’nın Çekirdeği Eski Bedesten’de Tarih, Kültür, Mimari Yapı ve İşlev Değişimleri Üzerine Bir İnceleme

Öz

Makalenin amacı; İstanbul’un kentsel tarihi içerisinde anahtar bir alışveriş çevresi örneği olan Kapalıçarşı üzerinden çarşının çekirdeği ve çalışmanın odağı olan Eski Bedesten ünitesinin coğrafi ve tarihsel bağlantılarını, kültürel ve tasarımsal ilişkilerini, mimari özelliklerini ve işlev değişimlerini incelemektir. Bu bağlamda, Eski Bedesten’in; coğrafi konum gereği fetih öncesi yerleşim ile olan tarihsel bağlantısı, kültürel konum gereği öncülü olan İslam toplumlarında kullanılagelmiş olan değişik ticari strüktür örnekleri ile olan tasarımsal ilişkisi, mimari sistemi gereği yapısal ve yapım amacına uygun kullanıldığı dönemdeki işlevsel yönleri, geçirdiği işlev değişimleri ve sanayi sonrası toplumlarda değişen alışveriş alışkanlıkları sonucu işlevini tümüyle yitirişi çalışmanın ana unsurlarını, kapsamını oluşturmaktadır. Tarihi Yarımada’nın, Kapalıçarşı’nın bulunduğu çevre dışındaki kısımları çalışma kapsamının dışında tutulmuştur. Kapalıçarşı geneli ve Sandal Bedesteni’ne, ayrıca Eski Bedesten’deki gündelik yaşantıya ise sınırlı ölçüde değinilmiştir. Mimari yapı ile ilgili bölümde, “asıl işlev” ifadesinin kullanılmasındaki amaç; Eski Bedesten’in, yapısal özelliklerini yitirmeksizin varlığını sürdürecekken, değişen ekonomik şartlar ve alışveriş alışkanlıkları sonucu işlevini koruyamayacak oluşudur. Asıl işlev ile değinilecek olan, bedesten adlı yapı türünün genel işlevidir.

Anahtar Kelimeler

Kapalıçarşı, eski bedesten, ticaret yapıları, osmanlı mimarisi, bizans mimarisi

Kaynakça

• Gyllius, P. (1997). İstanbul’un Tarihi Eserleri, Çev. E. Özbayoğlu, Eren Yayınları: İstanbul.
• Kuban, D. (1996) İstanbul, Bir Kent Tarihi: Bizantion, Konstantinopolis, İstanbul. Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı: İstanbul.
• Müller-Wiener, W. (2001). İstanbul’un Tarihsel Topografyası, Çev. Ülker Sayın, Yapı Kredi Yayınları: İstanbul.
• Michell, G. (Editör), Architecture of the Islamic World. Its History and Social Meaning. Thames and Hudson: London. 1996.
• Ünsal, B. (1973). Turkish Islamic Architecture: Seljuk to Ottoman, London Academy Editions.
• İnalcık, H. (1987). Bedesten or Kaysariyya: Center of Economic Life in Islamic Cities. Disarat Journal vol.14, University of Jordan.
• Goodwin, G. (1971). A History of Ottoman Architecture, Thames and Hudson: London.
• Sakaoğlu, N. (1994). Bedesten Esnafı, 2003, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı: İstanbul.
• Bildik, S. (1998). Değişen Alışveriş Alışkanlıkları ve Kapalı Çarşı, YTÜ FBE Mimarlık ABD Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Gülersoy, Ç. (1994). Kapalıçarşı, 1994, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı: İstanbul.
• Ayverdi, E. H. (1953). Fatih Devri Mimarisi, İstanbul Fetih Cemiyeti: İstanbul.
• Kara, İ., Armağan, M. ve Özcan, A. (1999). Osmanlı Ansiklopedisi. İz Yayıncılık: İstanbul.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Yarımburgaz_Mağarası (01.12.2015)
• http://www.yapi.com.tr/haberler/iste-marmaraydan-cikan-tarih_113543 (01.12.2015) URL-3
• https://en.wikipedia.org/wiki/Souq (29.11.2015)
• http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/ (03.12.2015)
• http://ercaninal.blogspot.com.tr/2013/02/bedesten.html (03.12.2015)
• http://slideplayer.biz.tr/slide/3308439/ (05.12.2015)
• http://archnet.org/print/preview/mediacontents=8563&views=i (29.11.2015)
• http://www.flickriver.com/photos/sinandogan/tags/kapalıçarşı/ (06.12.2015)