Examining the Relationship Between School Principals' Management Styles and Teachers' Counterproductive Work Behaviors

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 109 - 128, 31.01.2025

Beyza Koç Hüseyin Akar

Öz

The main purpose of the study is to examine the relationship between the management styles of school principals and the counterproductive work behaviors of teachers. The relational screening model was used in the study. The sample of the study consists of 270 teachers working in public schools in Kilis province in 2023-2024. The "Counterproductive Work Behaviors Scale" and "Management Styles Scale" were used to collect the data of the study. Descriptive statistics, t test, Anova test, Tukey test, Pearson Product Moment Correlation Analysis and multiple regression analysis were used in the data analysis process. As a result of the study, it was seen that teachers had a low level of perception of counterproductive work behaviors. However, it was seen that teachers' perceptions of counterproductive work behaviors differed significantly according to the gender variable, but did not differ significantly according to the variables of age, seniority and length of service at school. It was also found that school principals mostly use the collaborative management style, and it was concluded that teacher perceptions of school principals' management style did not differ significantly according to gender, age and length of service at school, but differed significantly according to seniority. It was determined that there was a positive, moderately significant relationship between school principals' management styles and teachers' counterproductive work behaviors. It was also found that school principals' management styles explained 19% of the variance in teachers' counterproductive work behaviors.

Anahtar Kelimeler

Counterproductive work behaviors, School principal, Perceived principal management style

Okul Müdürlerinin Yönetim Tarzları İle Öğretmenlerin Üretim Karşıtı İş Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Öz

Okul müdürlerinin yönetim tarzları ile öğretmenlerin üretim karşıtı iş davranışları arasındaki ilişkiyi incelemek çalışmanın temel amacını oluşturmaktadır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Araştırmanın örneklemini Kilis ilinde 2023-2024 yılında devlet okullarında görev yapmakta olan 270 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın verilerini toplamak için ‘’Üretim Karşıtı İş Davranışları Ölçeği’’ ve ‘’Yönetim Tarzları Ölçeği’’ kullanılmıştır. Verilerin çözümlenmesi sürecinde betimleyici istatistikler, t testi, Anova testi, Tukey testi, Pearson Momentler Çarpım Korelasyon Analizi ve çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda, öğretmenlerin düşük düzeyde üretim karşıtı iş davranışları algısına sahip oldukları görülmüştür. Bununla birlikte öğretmenlerin üretim karşıtı iş davranışları ile ilgili algılarının cinsiyet değişkenine göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı, yaş, kıdem ve okuldaki çalışma süresi değişkenlerine göre ise anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı görülmüştür. Ayrıca okul müdürlerinin en çok iş birlikçi yönetim tarzını kullandıkları bulgusuna ulaşılmıştır ve okul müdürlerinin yönetim tarzı ile ilgili öğretmen algılarının cinsiyet, yaş ve okuldaki çalışma süresi değişkenlerine göre anlamlı bir şekilde farklılaşmadığı buna karşılık kıdem değişkenine göre anlamlı bir şekilde farklılaştığı sonucuna ulaşılmıştır. Okul müdürlerinin yönetim tarzları ile öğretmenlerin üretim karşıtı iş davranışları arasında pozitif yönde, orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Ayrıca okul müdürlerinin yönetim tarzlarının öğretmenlerin üretim karşıtı iş davranışlarına ait varyansın % 19’unu açıkladığı bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Üretim karşıtı iş davranışları, Yönetim tarzı, Okul müdürü

Kaynakça

• Abdurrezzak, S., & Üstüner, M. (2020). Algılanan müdür yönetim tarzı ve içsel motivasyonun öğretmenlerin örgütsel bağlılığına etkisi. Trakya Eğitim Dergisi, 10(1), 151-168. https://doi.org/10.24315/tred.604753
• Akar, H. (2021). Üretkenlik karşıtı iş davranışları. F. Nayır (Ed.), Eğitimde örgütsel davranış kitabı içinde (s. 401-420), Anı Yayıncılık.
• Akçay, P., Sevinç, H. H. (2021). Okul yöneticilerinin algılanan yönetim tarzları ve öğretmenlerin özerkliği üzerine bir araştırma. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(2), 1173-1201.
• Akkaya, B. (2019). The relationship between primary school teachers’ organizational citizenship behaviors and counter-productive work behaviors. Eurasian Journal of Educational Research, 19(84), 1-27.
• Asar, R. (2021). Okul yöneticilerinin öğretmenlere ilişkin insan doğası varsayımları ve sergiledikleri yönetim tarzları (Doktora tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bekez Esin, G., & Erdem, A. R. (2022). Sınıf öğretmenlerine göre okul müdürünün yönetim tarzları. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi,9 (32), 73-106.
• Cingöz, O. (2023). Temel eğitim okullarında görev yapan öğretmenlere göre okul yöneticilerinin yönetim tarzı (Yüksek lisans tezi), Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Demir, D. (2023). Öğretmenlerin psikolojik sözleşme ihlali, işe yabancılaşması ve üretim karşıtı iş davranışları arasındaki ilişki (Yüksek lisans tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Demirel, Y. (2009). Örgütsel bağlılık ve üretkenlik karşıtı davranışlar arasındaki ilişkiye kavramsal yaklaşım. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(15), 115 – 132.
• Diş, O. (2023). Öğretmen görüşlerine göre okul müdürlerinin yönetim tarzları, anlam yaratmaları, okul etkililiği ve okulların değişime açıklığı arasındaki ilişkiler (Doktora tezi), Hacettepe Üniversitesi, 2023.
• Doğruöz, E., & Özdemir, M. (2018). Eğitim örgütlerinde üretim karşıtı iş davranışları ve örgütsel bağlılık ilişkisi. İlköğretim online, 17(1), 396-413.
• Gedik, A., & Üstüner, M. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeylerine algıladıkları müdür yönetim tarzının etkisi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(37), 53-68.
• Gültaç, A. S., & Erigüç, D. (2019). Geçmişten günümüze örgütlerde üretkenlik karşıtı iş davranışları: kavramsal bir bakış açısı. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (36), 51-68.
• Işık, M., & Eraslan, T. Y. (2021). Örgütsel adalet algısı ve üretim karşıtı iş davranışları arasındaki ilişki: ısparta alışveriş merkezleri çalışanları örneği. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 23(40), 37-52.
• İnan, S., Aydoğdu, T., Aydoğdu, K., Özdemir, Z., Kırış, M., Elgün, F. Z., & Elgün, Ş. (2023). Öğretmenlerin Örgütsel Adaletsizlik İle Üretkenlik Karşıtı Davranış Arasındaki İlişkilerin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi,9, 63-69
• Kanten, P., & Ülker, F. (2014). Yönetim tarzının üretkenlik karşıtı iş davranışlarına etkisinde işe yabancılaşmanın aracılık rolü. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (32), 16-40.
• Mann, S., Budworth, M., & Ismaila, A. (2012). Ratings of counterproductive performance: the effect of source and rater behavior. International Journal of Productivity and Performance Management, 142-156.
• Marcus, B., & Schuler, H. (2004). ‘’Antecedents of counterproductive work behavior at work: A general perspective’’. Journal of Applied Psychology, 89, 647-660.
• Nartgün, Ş. S., & Ertürk, R. (2018). Okul müdürlerinin okul yönetim tarzları ile örgüt iklimi arasındaki ilişki. (Ed. Adem İşcan), Eğitim Bilimlerinde Örnek Araştırmalar. Nobel Yayıncılık.
• O’brıen, K. E., & Allen, T. D. (2008), “The relative ımportance of correlates of organizational citizenship behavior and counterproductive work behavior using multiple sources of data”, Human Performance, 21, 62-88.
• Öngören, M. (2020). Öğretmenlerin eğitim ortamlarındaki üretkenlik karşıtı iş davranışına ilişkin görüşleri. Tezsiz Yüksek Lisans Projesi, Pamukkale Üniversitesi. Erişim: https://gcris.pau.edu.tr/handle/11499/35128
• Özdevecioğlu, M. (2003). Algılanan örgütsel adaletin bireylerarası saldırgan davranışlar üzerindeki etkilerinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (21).
• Polat, M. (2022). Nepotizmin Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları Üzerindeki Etkisi. Alanya Akademik Bakış, 6(3), 2961-2974.
• Polatçı, S., Özçalık, F., & Cindiloğlu, M. (2014). Üretkenlik karşıtı iş davranışı ve örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde kişi-örgüt uyumunun etkileri. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 1-12.
• Seçer H., & Seçer B. (2007). Örgütlerde üretkenlik karşıtı iş davranışları: belirleyicileri ve önlenmesi. TİSK Akademi, 2(4), 146-175.
• Sezici, E. (2015). Üretkenlik karşıtı iş davranışları üzerinde kişilik özelliklerinin rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (14).
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2012). Using Multivariate Statistics (6th ed.). New Jersey: Pearson
• Taymaz, H. (2019). Okul yönetimi ve yönetici yetiştirme. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 19(1), 123-135.
• Tutar, H. (2016). Örgütsel davranış (Örgüt teorileri ve çağdaş yaklaşımlar açısından). Detay Yayıncılık
• Tüfekçi, Ü. (2016). Üretkenlik Karşıtı İş Davranışları Ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişkinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma (Yüksek lisans tezi), Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Üçok D., & Turgut T. (2014). İstismarcı Yönetici Davranışının İşyerindeki Sapkın Davranışlar Üzerindeki Rolü. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 9(3), 163- 179.
• Üstüner, M. (2016). Algılanan Müdür Yönetim Tarzı Ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 22(3), 429-457. doi: 10.14527/kuey.2016.017
• Yavuz, P. (2019). Mesleki ve teknik anadolu lisesi müdürlerinin yönetim tarzı ile öğretmenlerin mesleki profesyonelliği arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.