TÜRKİYE’DE EKOSİSTEM TAHRİBAT FAKTÖRÜ OLARAK HABİTAT VE ARAZİ KULLANIM DEĞİŞİKLİKLERİ

Yıl 2021, Cilt: 16 Sayı: 36, 279 - 304, 31.12.2021

Doğanay Tolunay

Öz

Yirminci yüzyılın ikinci yarısında yoğunlaşan sanayileşme ve hızlı nüfus artışının etkisiyle çevre kirliliği sorunları ile küresel ısınma, çölleşme ve biyolojik
çeşitlilik kaybı gibi ekolojik sorunlar yaşanmaya başlanmıştır. Ülkelerin doğayı
göz ardı eden kalkınma odaklı ekonomi politikalarının da etkisiyle doğal ekosistemler giderek azalmaya ya da tahrip olmaya başlamışlardır. Binyıl Ekosistem Değerlendirme tarafından doğanın zarar görmesine ve biyolojik çeşitlilik
kaybına habitat değişimi, iklim değişikliği, istilacı yabancı türler, aşırı kullanım
ve kirlilik gibi faktörlerin doğrudan, demografik, ekonomik, sosyo-politik, kültürel ve dini, bilimsel ve teknolojik faktörlerin de dolaylı olarak etkili olduğu,
ancak habitat değişimlerinin en baskın faktör olduğu raporlanmıştır. Ülkemizde de doğal alanlar çeşitli yatırım projeleri ve kentleşme baskısı altındadır.
Başta orman ekosistemleri olmak üzere çoğu ekosistem arazi kullanım değişiklikleri ile tahrip edilmektedir. Sadece orman alanlarında ormancılık dışı faaliyetlere verilen izin miktarı 699 bin hektara, Orman Kanunun 2B maddesi ile
orman dışına çıkarılan orman alanı miktarı 620 bin ha’a ulaşmış, yüzbinlerce
hektar sulak alan kaybedilmiştir. Sunulan bu çalışma ile ülkemizde doğanın ve
ekosistemlerin zarar görmesine neden olan habitat ve arazi kullanım değişiklikleri değerlendirilerek, doğayı korumak için alınması gereken önlemlere değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ekolojik kriz, habitat değişimi, yasalar, doğa koruma, orman

Kaynakça

• Avrupa Komisyonu (2020), AB Genişleme Politikasına İlişkin 2020 Bilgilendirmesi Komisyon İç Çalışma Dokümanı 2020 Türkiye Raporu. Avrupa Komisyonu, (Brüksel), https://www.ab.gov.tr/siteimages/trkiye_raporustrateji_belgesi_2020/t urkey_report_30.10.2020.pdf (09.05.2021).
• Burkmar, Richard and Charlotte Bell (2015), Drivers of Biodiversity Loss A Research Synthesis for the Tomorrow’s Biodiversity Project, Field Studies Council, (England).
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2020), ÇED Kararları, https://webdosya.csb.gov.tr/db/ced/menu/ced-karar-1993- 2020_22012021_20210122124803.pdf (09.05.2021).
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2020), Çevresel Göstergeler, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevresel Etki Değerlendirmesi, İzin ve Denetim Genel Müdürlüğü, (Ankara).
• Dellal, İlkay, Bruce A. McCarl and Tanveer Butt (2011), “The Economic Assessment of Climate Change on Turkish Agriculture”, Journal of Environmental Protection and Ecology, 12 (1), p. 376- 385.
• European Environment Agency (2021), https://www.eea.europa.eu/data-andmaps/data/copernicus-land-monitoring-service-corine (09.05.2021).
• FAO (2014), FAO Global Land Cover (GLC-SHARE) Database Beta-Release 1.0-2014, http://www.fao.org/uploads/media/glc-share-doc.pdf (09.05.2021).
• FAO (2020), Global Forest Resources Assessment 2020: Main Report, (Rome), https://doi.org/10.4060/ca9825en (09.05.2021).
• Geray, Uçkun (2008), “Belek’te Golf Alanları ve Turizm Tesisleri İçin Tahsis Edilen Alanlar Konusunda Bir Değerlendirme ve Üstün Kamu Yararı”, http://foresteconomics.org/yayin/belekgeray.pdf (09.05.2021).
• Millennium Ecosystem Assessment (2005), Ecosystems and Human Wellbeing: Biodiversity Synthesis, World Resources Institute, (Washington, DC).
• OGM (2009a), Orman Genel Müdürlüğü Stratejik Plan 2010-2014, Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, (Ankara), https://www.ogm.gov.tr/tr/ekutuphanesitesi/StratejikPlan/Orman%20Genel%20M%C3%BCd%C3%BCrl% C3%BC%C4%9F%C3%BC%20Stratejik%20Plan%20(2010- 2014).pdf (09.05.2021).
• OGM (2009b), Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri Raporu 2008, Orman Genel Müdürlüğü Yayını, (Ankara), https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphanesitesi/SurdurulebilirOrmanYonetimi/2008%20raporu.pdf (09.05.2021).
• OGM (2012), Orman Genel Müdürlüğü Stratejik Plan 2013-2017 Orman Genel Müdürlüğü Yayınları, (Ankara), https://www.ogm.gov.tr/tr/ekutuphanesitesi/StratejikPlan/Orman%20Genel%20M%C3%BCd%C3%BCrl% C3%BC%C4%9F%C3%BC%20Stratejik%20Plan%20(2013- 2017).pdf (09.05.2021).
• OGM (2020a), Orman Genel Müdürlüğü Resmi İstatistikleri, Ormancılık İstatistikleri 2019,
• https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Sayfalar/Istatistikler.aspx? RootFolder=%2Fekutuphane%2FIstatistikler%2FOrmanc%C4%B1l%C4%B1k%20%C4%B0statistikleri&FolderCTID=0x012000301D182F8CB9FC49963274E712A2DC00&View={4 B3B693B-B532-4C7F-A2D0-732F715C89CC} (09.05.2021).
• OGM (2020b), Sürdürülebilir Orman Yönetimi Kriter ve Göstergeleri 2019 Türkiye Raporu, Orman Genel Müdürlüğü Yayını, (Ankara)
• https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane-sitesi/SurdurulebilirOrmanYonetimi/2019%20SOY%20K.G%20T%C3%9CRK%C4%B0YE%20RAPORU.pdf (09.05.2021).
• Pereira, Henrique Miguel, Laetitia Marie Navarro and Ines Santos Martins (2012), “Global Biodiversity Change: The Bad, the Good, and the Unknown”, Annual Review of Environment and Resources, 37, p. 25- 50.
• Slingenberg, Allister, Lean Braat, Hennyvan der Windt, Koen Rademaekers, Lisa Eichler and Kerry Turne (2009), Study on Understanding the Causes of Biodiversity Loss and the Policy Assessment Framework,
• In the context of the Framework Contract No. DG ENV/G.1/FRA/2006/0073 Specific Contract No. DG.ENV.G.1/FRA/2006/0073, European Commission Directorate-General for Environment, (Rotterdam, Netherlands), https://www.researchgate.net/profile/Henny- Windt/publication/259558409_ Study_on_understanding_the_causes_of_biodiversity_loss_and_the_p olicy_assessment_framework/links/0deec52c74c0bbeb7c000000/Stud y-on-understanding-the-causes-of-biodiversity-loss-and-the-policyassessment-framework.pdf (09.05.2021).
• Tarım ve Orman Bakanlığı (2021), CORINE Arazi Sınıflandırması http://corinecbs.tarimorman.gov.tr/corine (09.05.2021).
• Tolunay, Doğanay (2015), İstanbul'daki Üçüncü Havalimanı ÇED Raporunun Değerlendirilmesi, 6. Ulusal Hava Kirliliği ve Kontrolü Sempozyumu, 7-9 Ekim 2015, (İzmir), s. 225-238.
• Tolunay, Doğanay (2017), Dünyada ve Türkiye’de Ormansızlaşma. Ormancılık Politikaları ve Orman Köylülerinin Durumu,. Cumhuriyet Halk Partisi Yayınları, 153-192.
• Tolunay, Doğanay (2018), Ekosistemler Üzerindeki Baskılar ve Çözüm Önerileri, Doğa Hakları Çalıştayı 8-9 Aralık 2018, (Muğla).
• Tolunay, Doğanay (2020a), “Trakya’daki Bazı Projelerin Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Raporlarının Değerlendirilmesi”, Journal of Environmental and Natural Studies, 2 (1), s. 46-62.
• Tolunay, Doğanay (2020b), Kanal İstanbul’un Ekolojik Açıdan Değerlendirilmesi, Kanal İstanbul Çok Disiplinli Bilimsel Değerlendirme (Ed: D. Orhon, S. Sözen, N. Görür), (İstanbul: İstanbul, Kültür ve Sanat Ürünleri Ticaret A.Ş.): s. 215-245.
• TÜİK (2021a), Turkish Greenhouse Gas Inventory 1990-2019.
• TÜİK (2021b)=, Türkiye İstatistik Kurumu İstatistik Veri Portalı. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=tarim-111&dil=1 (09.05.2021).
• UBSEB (2008), Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi ve Eylem Planı 2007, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Yayınları, (Ankara).
• WWF (2008), Türkiye’deki Ramsar Alanları Değerlendirme Raporu, WWFTürkiye (Doğal Hayatı Koruma Vakfı) Yıldırım, Hülya Deniz ve Sedat Ayanoğlu (2014), “6292 Sayılı Yasa Hakkında Düşünceler”, Journal of the Faculty of Forestry Istanbul University, 64 (1), s.1-11.