KALKINMA POLİTİKALARINDA ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ SORUNSALI – TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2018, Sayı: 29, 129 - 144, 30.06.2018

Ahsen Saçlı

Öz

Yeryüzünde binlerce yıldır var olan insanoğlu, endüstri devrimi ile birlikte doğayla girdiği mücadeleyi kazanmaya başlamıştır. Aslında kazandığını sandığı savaşı kaybetmekte olduğunun farkına ise ancak 1970’lerden sonra varabilmiştir. Endüstri devrimi ne olursa olsun salt ilerleme fikriyle gelmiş ve devam etmiştir. Bu sürekli ilerleme fikri ile ülkelerin kalkınma çabaları giderek kalkınma politikalarına dönüşmüştür. Günümüzde kalkınma politikaları ile belirlenen hedefler, ülkelerin en önemli uğraşı alanıdır. Ancak devletler tarafından sorumsuzca sürdürülen uğraşılar neticesinde, doğal kaynakların tükenebileceği, türlerin yok olabileceği ve kirliliğin doğal dengeyi bozacak düzeye gelebileceği yaşayarak tecrübe edilmiştir. Bu durumun farkına varılmasıyla birlikte çevre ile kalkınma arasında bir denge oluşturulmasının gerekliliği gündeme gelmiştir. Çevreye zarar vermeden kalkınmanın gerçekleştirilebilmesi için belirlenen politikalardan en önemlisi olan sürdürülebilir kalkınma kavramı tüm dünyada kabul edilmiş ve uygulanan bir kalkınma modelidir. Sürdürülebilir kalkınma hedefine ulaşabilmek için kullanılan önemli bir araç olarak ortaya çıkan “Çevresel Etki Değerlendirmesi” (ÇED) ilk kez 1969 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde uygulanmaya başlamıştır. Günümüzde birçok devlet tarafından çeşitli şekillerde ve boyutlarda uygulanan ÇED, Türkiye’de de uygulanmaktadır. 1993 yılında ilk ÇED Yönetmeliği’nin uygulamaya konulmasından günümüze, defalarca çevresel açıdan olumsuz olan birçok revizyona uğramıştır. Bu makalede kalkınma ile çevre arasında bulunan ve halen kalıcı çözüme ulaşamamış sorunlar ile ÇED uygulamasının bu sorunlara olan olumlu ve olumsuz etkisi Türkiye örneği üzerinden tartışılacaktır. Makale ağırlıklı olarak literatür taramasına dayanacak, çeşitli kanun ve yönetmeliklerden yararlanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kalkınma, Kalkınma Politikaları, Çevre, Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)., Sürdürülebilir Kalkınma

Kaynakça

• Aruoba, Çelik, “Çevre Ekonomisi, Gelişme Ekonomisi”, İnsan Çevre Toplum, 2. Baskı, (Ed. Ruşen Keleş), İmge Kitabevi, Ankara 1997, s. 172-192.
• Çokgezen, Jale, “Avrupa Birliği Çevre Politikası ve Türkiye”, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, C. 23, Sayı 2, 2007, s. 91-115.
• Dervişoğlu, Suat, “AB Müktesebatına Uyum Sürecinde Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)”, Türk İdare Dergisi, S. 467, 2010, s. 115-134.
• Ertürk, Hasan, Çevre Politikası, 1. Basım, Ekin Yayınevi, Bursa 2011.
• Fanuscu, Emine Mine ve Aynur Aydın Coşkun, “Çevresel Etki Değerlendirmesi”, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, C. 45, S. 3-4, 1995, s. 127-135.
• Foster, John Bellamy ve Fred Magdoff, Her Çevrecinin Kapitalizm Hakkında Bilmesi Gerekenler –Kapitalizm ve Çevre Üzerine Bir Rehber, (Çev. ÖzgünAksakal), 1. Basım, Patika Kitap, İstanbul 2014.
• Gladwin, Thomas N., James J. Kennelly ve Tara-Shelomith Krause, “Shifting Paradigms for Sustainable Development: Implications for Management Theory and Research”, Academy of Management Review, Vol. 20, No. 4, 1995, s. 874-907.
• Görmez, Kemal, Çevre Sorunları, 2. Baskı, Nobel Yayın Dağıtım, Ankara 2010.
• Güneş, M. Ahmet, “Çevre Hukuku Açısından Stratejik Çevresel Değerlendirme”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 91, 2010, s. 33-66.
• Kaypak, Şafak, “Çevre Sorunlarının Çözümünde Küresel Çevre Politikalarının Önemi”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Der- gisi, S. 31, 2013, s. 17-34.
• Keleş, Ruşen ve Can Hamamcı, Çevrebilim, 3. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 1998.
• Keleş, Ruşen ve Birol Ertan, Çevre Hukukuna Giriş, 1. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2002.
• Keleş, Ruşen, Can Hamamcı ve Aykut Çoban, Çevre Politikası, 6. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara 2009.
• Keleş, Ruşen, 100 Soruda Çevre, Çevre Sorunları ve Çevre Politikası, 1. Basım, Yakın Kitabevi, İzmir 2013.
• Keleş, İhsan, Hatice Metin ve Hatice Özkan Sancak, Çevre Kalkınma ve Etik, 1. Baskı, Alter Yayıncılık, Ankara 2005.
• Parasız, İlker, Modern Ansiklopedik Ekonomi Sözlüğü, 1. Baskı, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa 1999.
• Serter, Gencay, “Türkiye’de Çevresel Etki Değerlendirmesinin Tarihsel Süreçteki Gelişimi”, Planlama, S. 1, 2006, s. 43-52.
• Tıraş, H. Hayrettin, Sürdürülebilir Kalkınma ve Çevre: Teorik Bir İnceleme, www.ulakbim.gov.tr (14.06.2015).
• UNEP (2009), Global Green New Deal Policy Brief, http://www.unep.org/pdf (23.12.2009.
• Yaylı, Hasan, Sürdürülebilir Kalkınmanın Sürdürülebilirliği, Ocak 2015, s. 921- 940. http://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/YAYLI-Hasan- SÜRDÜRLEBİLİR-KALKINMANIN-SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ.pdf (17.06.2015).
• http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/11/20141125-1.htm (10.05.2015).
• http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/02/20160209-1.htm (12.08.2017).
• http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/04/20170408-3.htm (18. 07.2017).
• http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/05/20170526-2.htm (12.08.2017).
• http://www.csb.gov.tr (15.06.2015).
• http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/KalkinmaPlanlari.aspx (16.06.2015).
• http://www.unep.org/pdf (23.12.2009 / 17.06.2015).
• https://www.haberler.com/tema-vakfi-2017-yilinin-cevre-olaylarini-acikladi- 10412821-haberi/