G20 GRUBU ÜLKELERİN İŞ YAPMA KOLAYLIĞI PERFORMANSLARININ ANALİZİ: STANDART SAPMA TABANLI ARAS YÖNTEMİ İLE BİR UYGULAMA

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 21, 28.04.2023

Furkan Fahri Altıntaş

Öz

Özellikle büyük ekonomilere sahip olan ülkelerin iş yapma kolaylığı (İYK) stratejileri ile faaliyetleri küresel ekonomiyi, ticareti, istihdamı ve ekonomi ile ilişkili olan diğer boyutları etkilemektedir. Dolayısıyla büyük ekonomilere sahip olan ülkelerin İYK performanslarının ölçümü büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda çalışmada, G20 grubunda yer 19 ülkenin en son ve güncel olan 2020 yılı için İş Yapma Kolaylığı Endeksi (Easy of Doing Business Index – EDBI) bileşen değerleri üzerinden söz konusu ülkelerin iş yapma kolaylığı (İYK) performansları SD (Standart Sapma) tabanlı ARAS yöntemi ile ölçülmüştür. Araştırmada ilk olarak SD yöntemi ile ülkelere göre en önemli EDBI bileşeninin ‘‘iflasın çözülmesi’’ olarak belirlenmiştir. İkinci olarak SD tabanlı ARAS yöntemi ile İYK performansı en fazla olan ilk üç ülkenin ABD, Güney Kore ve İngiltere, son üç ülkenin ise Arjantin, Brezilya ve Suudi Arabistan olduğu tespit edilmiştir. Araştırmada ayrıca ülkelerin ortalama İYK performans değerleri ölçülmüş olup, ortalama İYK performans değerinden fazla olan ülkelerin ABD, Güney Kore, İngiltere, Avustralya, Almanya, Kanada, Japonya, Rusya, Çin ve Fransa olduğu tespit edilmiştir. Bu sonuca göre, ortalama İYK performansın altında kalan ülkelerin küresel ekonomiye katkılarını artırmaları için İYK performanslarını artırmaları gerektiği değerlendirilmiştir. Araştırmada ayrıca yöntem açısından duyarlılık, ayırım ve korelâsyon analizlerine göre EDBI’nın SD tabanlı ARAS yöntemi ile açıklanabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İş Yapma Kolaylığı Performansı, SD, SD tabanlı ARAS, Ease of Doing Business Performance, SD based ARAS

ANALYSIS OF EASE OF DOING BUSINESS PERFORMANCE OF G20 GROUP COUNTRIES: AN APPLICATION WITH STANDARD DEVIATION BASED ARAS METHOD

Öz

Ease of doing business (EDB) strategies and activities of countries with large economies affect global economy, trade, employment and other dimensions related to economy. Therefore, measurement of EDB performances of countries with large economies is of great importance. In this context, in study, EDB performances of 19 countries in G20 for year 2020, the latest and most up to date EDB Index (EDBI) component values are measured by SD (Standard Deviation) based ARAS. In research, firstly, the most important EDBI component according to countries was determined as "resolving insolvency" with SD. Secondly, with SD based ARAS method, it was determined that first three countries with the highest performance in EDB were USA, South Korea, England, and last three countries were Argentina, Brazil, Saudi Arabia. In study, average EDB performance values of countries were also measured, and it was determined that countries with higher than average EDBI performance were USA, South Korea, England, Australia, Germany, Canada, Japan, Russia, China, France. According to result, it was evaluated that countries with below average EDB performance should increase their EDB performance to increase their contribution to global economy. In study, it was also concluded that EDBI can be explained by SD based ARAS method according to sensitivity, discrimination, correlation analyzes in terms of method.

Anahtar Kelimeler

Ease of Doing Business Performance, SD based ARAS, SD

Kaynakça

• Acar, Ö. F. ve Çetinceli, K. (2020). Uluslararasi ticarette taşıma türlerinin Türkiye'nin lojistik performans endeksine etkisi ve iş yapma kolaylığı endeksi ilişkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(3), 887-905.
• Adepoju, U. K. (2017). Ease of doing business and economic growth. Ottawa: uO Research Faculty of Social Sciences Economics Economics.
• Akdoğan Gedik, M. (2019,). Vergi teşvik araçları ve yatırımlar: OECD ülkeleri için bir değerlendirme. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(2), 421-435.
• Anupam, K., Goley, P. K., Yadav, A. (2021). WASPAS multi-criteria decision-making approach for selecting oxygen delignification additives in the pulp and paper industry. S. Avikal, A. R. Singh ve M. Ram(Ed.), Sustainability in industry içinde (93-116). Florida: CRC Press.
• Arsu, T. (2021). Finansal performansın Entropi tabanlı ARAS yöntemi ile değerlendirilmesi: BIST elektrik, gaz ve buhar sektöründeki işletmeler üzerine bir uygulama. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(1), 15-32.
• Ayçin, E. (2019). Çok kriterli karar verme. Ankara: Nobel Yayın.
• Aydın, Y. (2020). Yabancı mevduat bankalarının performans değerlendirmesinde sd ve copras yöntemlerinden oluşan hibrit bir ÇKKV modeli. Journal of Economics, Business & Political Studies, 7(2), 160-176.
• Babatunde, S. A., Ajape, M. K., Isa, K. D., Kuye, O., Omolehinwa, E. O., Muritala, S. A. (2021). Ease of doing business index: an analysis of investors practical view. Jurnal Economia, 17(1), 101-123.
• Bétila, R. (2021). The impact of ease of doing business on economic growth: A dynamic panel analysis for African countries. SUN Business Economics (2021), 1(144), 1-34.
• Bhatt, S., Sharma, A., Kaushal, D. (2020). Relationship between cultural social norms and availability of entrepreneurial funding: Mediating effect of government policies priorities, support and ease of doing business. International Journal of Management, 11(9), 803-820.
• Bonga, W. ve Mahuni, K. (2018). Assessing the impact of ease of doing business and corruption on economic growth for Africa free trade zone (AFTZ) member states. Munich Personal RePEc Archive(Paper No. 88932), 1-24.
• Bošković, S., Radonjić-Djogatović, V., Ralević, P., Dobrodolac, M., Jovčić, S. (2021). Selection of mobile network operator using the CRITIC-ARAS method. International Journal for Traffic and Transport Engineering, 11(1), 17-29.
• Çalışkan, Z. D. (2019). Doğrudan yabancı yatırımlar ve iş yapma kolaylığı: Türkiye örneği. Politik Ekonomik Kuram, 3(1), 105-112.
• Dahooie, J. H., Estiri, M., Zavadskas, E. K., Xu, Z. (2022). A novel hybrid fuzzy DEA-fuzzy ARAS method for prioritizing high-performance innovation-oriented human resource practices in high tech SME’s. Int. J. Fuzzy Syst., 24(2), 883–908.
• Demir, G. (2022). Hayat dışı sigorta sektöründe kurumsal performansın PSI-SD tabanlı MABAC metodu ile ölçülmesi: Anadolu Sigorta örneği. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 7(1), 112-136. Demir, G., Özyalçın, T., Bircan, H. (2021). Çok kriterli karar verme yöntemleri ve çkkv yazılımı ile problem çözümü. Ankara: Nobel.
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The Critic method. Computers & Operations Research, 22(7), 763-770.
• Dinçer, S. E. (2019). Çok kriterli karar alma. Ankara: Gece Akademi. Doshi, R., Kelley, J. G., Simmons, B. A. (2019). The power of ranking: The ease of doing business indicator and global regulatory. International Organization, 73(3), 611-643.
• Ecer, F. (2020). Çok kriterli karar verme. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Elden Ürgüp, S. ve Demir, E. (2021). Finansal performans ile sportif başarı arasındaki ilişkinin belirlenmesi: Türkiye'deki 4 büyük futbol klübü üzerine bir analiz. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(2), 240-250.
• Emovon, I., Norman, R. A., Murphy, A. J., Okwu, M. O. (2020). Application of waspas in ehancing reliability centered maintenance for ship system maintenance. Journal of Engineering and Technology (JET), 9(1), 35-53.
• Firouzi, S., Allahyari, M. S., Isazadeh, M., Nikkhah, A., Haute, S. (2021). Hybrid multi-criteria decision-making approach to select appropriate biomass resources for biofuel production. Science of the Total Environment(770), 1-10.
• Gigovič, L., Pamučar, D., Bajič, Z., Milicevič, M. (2016). The Combination of expert judgment and gıs-maırca analysis for the selection of sites for ammunition depots. Sustainability, 8(232), 1-30.
• Goswami, S. S. ve Behera, D. K. (2021). Implementation of ENTROPY-ARAS decision making methodology in the selection of best engineering materials. Materials Today: Proceedings, 38, 2256–2262.
• Goswami, S. S. ve Behera, D. K. (2021). Solving material handling equipment selection problems in an industry with the help of Entropy integrated COPRAS and ARAS MCDM techniques. Process Integration and Optimization for Sustainability, 5, 947–973.
• Gül, S. ve Bektaş, S. (2022). Türkiye’de faaliyet gösteren konvansiyonel bankaların finansal istikrar performanslarının finansal sağlamlık göstergeleri ile değerlendirilmesi: ENTROPİ ve ARAS yöntemleri ile analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(49), 553-572.
• Işık, Ö. (2020). SD tabanlı MABAC ve WASPAS yöntemleriyle kamu sermayeli kalkınma ve yatırım bankalarının performans analizi. International Journal of Economic and Administrative Studies(29), 61-78.
• Janaćković, M. ve Petrović-Ranđelović, M. (2019). Relationship between ease of doing business indicators and the foreign direct investment inflows in the republic of Serbia. Facta Universitatis: Series: Economics and Organization, 16(3), 269-282.
• Kılıç, F. ve Aktaş Şenkardeşler, R. (2020). İş yapma kolaylığı ve ekonomik büyüme arasındaki ilişki. Beykoz Akademi Dergisi, 8(2), ss. 170-179.
• Koç, E., Kaya, K., Şenel, M. C. (2017). Dünyada ve Türkiye’de ekonomik göstergeler-iş yapma/iş kurma kolaylığı endeksi. Mühendis ve Makina, 58(685), 17-42.
• Koşaroğlu, Ş. M. (2020). Bist’te İşlem gören bankalarin performanslarinin SD ve EDAS yöntemleriyle değerlendirilmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(3), 406-417.
• Kumar, P. ve Kumar, D. (2020). Ease of doing business: A critical overview. Aegaeum Journal, 8(9), 585-589.
• Leal-Rodríguez, A. ve Sanchís-Pedregosa, C. (2019). Could the Ease of Doing Business be considered a predictor of countries' Socio-Economic Wealth? An empirical analysis using PLS-SEM. Journal of International Studies, 12(4), 229-243.
• Maheshwari, N., Choudhary, J., Rath, A., Shinde, D., & Kalita, K. (2021). Finite element analysis and multi-criteria decision-making (MCDM)-based optimal design parameter selection of solid ventilated brake disc. Journal of The Institution of Engineers (India): Series C, 102(2), 349-359.
• Mishra, A. R. ve Rani, P. (2021). A q rung orthopair fuzzy ARAS method based on Entropy and discrimination measures: An application of sustainable recycling partner selection. Journal of Ambient Intelligence and Humanized Computing, 1-22, DOI: https://doi.org/10.1007/s12652-021-03549-3.
• Mostafaeipour, A., Dehshiri, S. J., Dehshiri, S. S., Jahangiri, M. (2020). Prioritization of potential locations for harnessing wind energy to produce hydrogen in Afghanistan. Inernational Journal of Hyrogen Energy, 45, 33169-33184.
• Navawi, C. H., Sari, A. R., Hanif, A. V., Sholihah, F. D. (2021). The effect of human development index, ease of doing Business, corruption, and distribution of ZIS funds on Indonesia's economic growth. Indonesian Economic Review, 1(2), 70-80.
• Nketiah-Amponsah, E. ve Sarpong, B. (2020). Ease of doing business and foreign direct investment: Case of Sub-Saharan Africa. Int. Adv. Econ. Res, 26, 209-223.
• Önalmış, Ç., Ulucan, A., Atıcı, K. B. (2019). OECD ülkelerinin iş yapma kolaylığı açısından çok kriterli karar analizi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37(2), 341-363.
• Önalmış, Ç., Ulucan, A., Atıcı, K. B. (2019). OECD ülkelerinin iş yapma kolaylığı açısından çok kriterli karar analizi ile sıralanması. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 37(2), 341-363.
• Özbek, A. (2019). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ve Excel ile Problem Çözümü Kavram-Teori-Uygulama (2. b.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Paksoy, S. (2017). Çok Kriterli Karar Vermede Güncel Yaklaşımlar. Adana: Karahan Kitapevi.
• Panchagnula, K. K., Sharma, J. P., Kalita, K, Chakraborty, S. (2022). CoCoSo method-based optimization of cryogenic drilling on multi-walled carbon nanotubes reinforced composites. International Journal on Interactive Design and Manufacturing (IJIDeM), 1-19, DOI: https://doi.org/10.1007/s12008-022-00894-1.
• Rogge, N. ve Archer, G. (2021). Measuring and analyzing country change in establishing ease of doing business using a revised version of World Bank’s ease of doing business index. European Journal of Operational Research, 290, 373–385.
• Rogge, N. ve Kolyaseva, A. (2022). Measuring and comparing World Bank regions’ 'ease of doing business’ opportunity sets. Journal of Productivity Analysis, 57, 131–155.
• Saini, M. ve Hrušecká, D. (2021). Comparative impact of logistics performance index ease of doing business and logistics cost on Economic Development: A fuzzy QCA analysis. Journal of Business Economics and Management, 22(6), 1577–1592.
• Sałabun, W., Watróbski, J., Shekhovtsov, A. (2020). Are MCDA methods benchmarkable? A comparative Study of TOPSIS, VIKOR, COPRAS, and PROMETHEE II methods. Symmetry, 12, 1-56.
• Saraçoğlu, F. (2015). G20 Antalya liderler bildirgesi ve matrah aşındırma ve kâr aktarımı (BEPS) eylem planı. Mali Çözüm Dergisi, 25(131), 69-84.
• Sarıçoban, K., Kösekahyaoğlu, L. ve Erkan, B. (2017). Türkiye’nin imalat sanayi ürün gruplarındaki ihracat rekabet gücünün belirlenmesi: 1996-2015 dönemi analizi. Journal of Life Economics, 4(3), 49-72.
• Sayekti, F., Gunarsih, T., Dewanti, R. (2019). Ease of doing business and best countries rank in Asia and Europe. International Journal of Economics, Business and Management Research, 3(7), s192-201.
• Shaaban, S. (2021). Groundwater assessment using feature extraction algorithm combined with complex proportional assessment method and standard deviation. International Journal of Intelligent Engineering and Systems, 14(2), 306-313.
• Soy Temür, A. (2021). BORSA İSTANBUL turizm endeksi (XTRZM) fİrmalarinin Entropi temelli ARAS, COPRAS VE TOPSIS yöntemleri ile finansal performans analizi. Verimlilik Dergisi(2), 182-210.
• Şener, S. ve Bircan, H. (2021). Electre III ve Topsis yöntemleri ile ülkelerin iş yapma kolaylığına göre sıralanması. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 50, 382-408.
• Udayanga, K. T. ve Jayaweera, R. (2019). The impact of ease of doing business and entrepreneurial Ecosystems on the per capita gross domestic product of middle-income countries. 8th International Economic Research Conference of Forum of University Economists, Sri Lanka Forum of University Economists (SLFUE), Kuliyapitiya, 271-276.
• Ünal, E. A. (2019). Özel sermayeli ticari bankalarının finansal performansının SD ve WASPAS yöntemileri ile ölçülmesi. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 4(3), 384-400.
• World Bank. (2004). Doing business 2014: Understanding regulation. Oxford: Oxford University Press.
• World Bank. (2019). Doing business 2019: Training for reform. Washington: International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank.
• World Bank. (2020). Doing business 2020: Compering business regulation in 190 economies. Washington: International Bank for Reconstruction and Development/The World Bank.
• Yadav, R. K., Bagga, T., Johar, S. (2020). E–Governance impact on ease of doing businessin India. PJAEE, 17(7), 6188-6203.
• Yalçın, A. ve Yalçın, S. (2021). İŞ yapma kolaylığı endeksi kapsamında Nijerya’nın performans performans analizi. AHBV Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Dergisi, 3(1), 9-22.
• Yılmaz, B. ve Harmancıoğlu, N. B. (2010). Multi-criteria decision making for water resource management: a case study of the Gediz River Basin, Turkey. Water SA, 36(5), 563-576.
• Zambujal-Oliveira, J. ve Pinheiro-Alves, R. (2011). The ease of doing business index as a tool for investment location decisions. Instituto de Artes Visuais, Design e Marketing and Gabinete de Estratégia e Estudos do Ministério da Economia, da Inovação e do Desenvolvimento-Working Paper(2), 1-23.
• Zavadskas, E. K. ve Turskis, Z. (2010). A new addiadditive ratio assessment (ARAS) method in multicriteria decision-making. Technological and Economic Development of Economy, 16(2), 159–172.