İŞKOLİKLİK VE TÜKENMİŞLİK ARASINDAKİ İLİŞKİDE İŞ AİLE ÇATIŞMASININ ARACILIK ROLÜ: AKADEMİSYENLER ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 1, 52 - 65, 28.04.2023

Aybüke Aknar , Buğra Bağcı

Öz

Bu çalışmanın amacı işkolikliğin tükenmişlik üzerindeki etkisinde iş-aile çatışmasının aracı rol oynayıp oynamadığını tespit etmektir. Araştırmada kullanılan verilerin elde edilmesinde anket formu kullanılmıştır. Anketler e posta yoluyla akademisyenlere ulaştırılmış, 402 adet kullanılabilir anket elde edilmiştir. Anket formunun hazırlanmasında literatürde daha önce güvenilirlik ve geçerlilikleri kanıtlanmış ve Türkçe uyarlama çalışmaları yapılmış ölçeklerden faydalanılmıştır. Araştırmada işkoliklik derecelerini ölçek için Del Líbano ve diğerleri (2010) tarafından geliştirilen ve Doğan ve Tel (2011) tarafından Türkçe’ye uyarlanan DUWAS İşkoliklik Ölçeğinin kısa formu kullanılmıştır. Katılımcıların algıladıkları iş-aile çatışmasını düzeylerini belirlemek amacıyla Netemeyer, ve diğerleri (1996) tarafından geliştirilen Efeoğlu ve Özgen (2007) tarafından Türkçe’ye uyarlanan ölçek kullanılmıştır. Katılımcıların mesleki tükenmişlik düzeylerini belirlemek amacıyla Kristensen ve diğerleri (2005) tarafından geliştirilen ve Deliorman Bakoğlu ve diğerleri (2009) tarafından Türkçe’ye uyarlanan “Tükenmişlik Ölçeği”’nden faydalanılmıştır. Hipotezlerin test edilmesi aşamasında Baron ve Kenny (1986) tarafından önerilen dört aşamalı regresyon modelinden faydalanılmıştır. Korelasyon analizi sonucunda işkoliklik ve iş-aile çatışması arasında ,449 düzeyinde, işkoliklik ve tükenmişlik arasında ,468 düzeyinde ve iş-aile çatışması ile tükenmişlik arasında ,500 düzeyinde pozitif yönlü ve anlamlı ilişkilerin varlığı ortaya konulmuştur. Aracılık ilişkisinin tespit edilebilmesi için H1 ve H4 Hipotezlerinde yer alan işkoliklik ve tükenmişlik değişkenleri arasındaki regresyon katsayılarındaki değişim incelenmiştir. Birinci modelde anlamlı olan beta katsayısının (,516) dördüncü modelde azaldığı (,337) görülmektedir. Bu sonuçtan hareketle işkolikliğin tükenmişlik üzerine etkisinde iş-aile çatışmasının kısmi aracı rol oynadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İşkoliklik, Tükenmişlik, İş-Aile Çatışması, Akademisyenler

THE MEDIATING ROLE OF WORK-FAMILY CONFLICT IN THE RELATIONSHIP BETWEEN WORKAHOLISM AND BURNOUT: A STUDY ON ACADEMICS

Öz

The aim of this study is to determine whether work-family conflict plays a mediating role in the effect of workaholism on burnout. A questionnaire form was used to obtain the data used in the research. The questionnaires were sent to the academicians via e-mail, and 402 usable questionnaires were obtained. In the preparation of the questionnaire form, scales that have been proven to be reliable and valid in the literature and Turkish adaptation studies have been made have been used. In the study, the short form of the DUWAS Workaholism Scale developed by Del Líbano et al. (2010) and adapted into Turkish by Doğan and Tel (2011), was used to scale the degree of workaholism. The scale developed by Netemeyer, et al. (1996) and adapted into Turkish by Efeoğlu and Özgen (2007) was used to determine the level of work-family conflict perceived by the participants. In order to determine the occupational burnout levels of the participants, the “Burnout Scale” developed by Kristensen et al. (2005) and adapted into Turkish by Deliorman Bakoğlu et al. (2009) was used. The four-stage regression model proposed by Baron and Kenny (1986) was used to test the hypotheses. As a result of the correlation analysis, positive and significant relationships were found between workaholism and work-family conflict at the level of ,449, between workaholism and burnout at the level of ,468, and between work-family conflict and burnout at the level of ,500. In order to determine the mediation relationship, the changes in the regression coefficients between the workaholism and burnout variables in the H1 and H4 Hypotheses were examined. It is seen that the beta coefficient (.516), which was significant in the first model, decreased (.337) in the fourth model. Based on this result, it was determined that work-family conflict played a partial mediating role in the effect of workaholism on burnout.

Anahtar Kelimeler

Workaholism, Burnout, Work-Family Conflict, Academicians

Kaynakça

• Akın, U., & Oğuz, E. (2010). Öğretmenlerin işkoliklik ve tükenmişlik düzeylerinin ilişkisi ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 16(3), 309-327.
• Akbolat, M., Bürkük, E., & Durmuş, A. (2020). İşkolikliğin iş-aile çatışmasına etkisinde aile-iş çatışmasının aracı rolü. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 7(2), 114-120.
• Akgemci, T., Kurt, İ., & Kalfaoğlu S. (2019). İşkolikliğin iş-aile çatışması üzerindeki etkisi: Avukatlar üzerine bir araştırma. 3rd International EMI Entrepreneurship & Social Sciences Congress, 28-30 June 2019, Lefkosa, 769- 783.
• Allen, T.D., Herst, D.E.L., Bruck, C.S. & Sutton, M. (2000). Consequences associated with work-to-family conflict: a review and agenda for future research. Journal of Occupational Health Psychology 5 (2), 278–308.
• Altıntaş, M. & Altıntaş, B. (2020). İşkoliklik ile iş aile çatışması arasındaki ilişki: Havacılık sektöründe bir araştırma. Journal of Institute of Economic Development and Social Research, 6(24), 505-524.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2012). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Bakker, A. B., Demerouti, E., & Burke, R. (2009). Workaholism and relationship quality: a spillover-crossover perspective. Journal of Occupational Health Psychology, 14(1), 23.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of personality and social psychology, 51(6), 1173.
• Bayhan Karapinar, P., Metin Camgoz, S., & Tayfur Ekmekci, O. (2020). Employee wellbeing, workaholism, work–family conflict and instrumental spousal support: A moderated mediation model. Journal of Happiness Studies, 21(7), 2451-2471.
• Brady, B. R., Vodanovich, S. J., & Rotunda, R. (2008). The impact of workaholism on work-family conflict, job satisfaction, and perception of leisure activities. The Psychologist-Manager Journal, 11(2), 241-263.
• Carlson, D., Ferguson, M., Hunter, E., & Whitten, D. (2012). Abusive supervision and work–family conflict: The path through emotional labor and burnout. The Leadership Quarterly, 23(5), 849-859.
• Clark, M. A., Michel, J. S., Stevens, G. W., Howell, J. W., & Scruggs, R. S. (2014). Workaholism, work engagement and work–home outcomes: Exploring the mediating role of positive and negative emotions. Stress and Health, 30(4), 287–300.
• Del Líbano, M., Llorens, S., Salanova, M., & Schaufeli, W. (2010). Validity of a brief workaholism scale. Psicothema, 143–150.
• Deliorman Bakoğlu, R., Boz Taştan, İ., Yiğit, İ., & Yıldız, S. (2009). Tükenmişliği ölçmede alternatif bir araç: Kopenhag tükenmişlik envanterinin Marmara Üniversitesi akademik personeli üzerine uyarlaması. Yönetim Dergisi: İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü, 20(63), 77–98.
• Demirel, E. E., & Erdirençelebi, M. (2019). The relationship of burnout with workaholism mediated by work-family life conflict: a study on female academicians. Journal of Language and Linguistic Studies, 15(4), 1300–1316.
• Doğan, T., & Tel, F. D. (2011). Duwas işkoliklik ölçeği Türkçe formunun (DUWASTR) geçerlik ve güvenirliğinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 61–69.
• Durak, İ., Altınışık, S., & Karagöz Y. (2021). İş-aile çatışmasının iş memnuniyetine etkisinde tükenmişliğin aracı rolü. Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 5(1), 129-147.
• Efeoğlu, İ. E., & Özgen, H. (2007). İş-aile yaşam çatişmasinin iş stresi, iş doyumu ve örgütsel bağlilik üzerindeki etkileri: ilaç sektöründe bir araştirma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 237–254.
• Engelbrecht, G. J., de Beer, L. T., & Schaufeli, W. B. (2020). The relationships between work intensity, workaholism, burnout, and self‐reported musculoskeletal complaints. Human Factors and Ergonomics in Manufacturing & Service Industries, 30(1), 59–70.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn-out. Journal of Social Issues, 30(1), 159–165.
• Goutas, L. J. (2008). Burnout. The Journal of the European Medical Writers Association, 17(3), 135–138.
• Greenhaus, J. H., & Beutell, N. J. (1985). Sources of conflict between work and family roles. Academy of management review, 10(1), 76–88.
• Griffin, J. D., & Sun, I. Y. (2018). Do work-family conflict and resiliency mediate police stress and burnout: A study of state police officers. American Journal of Criminal Justice, 43, 354-370.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. & Anderson, R. E. (2010). Multivariate Data Analysis: A Global Perspective (7th Ed.). New Jersey: Pearson Education.
• Kemer, E. (2018). Konaklama işletmeleri yöneticilerinin işkoliklik algılarının iş aile çatışmasına etkisi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies,6 (4), 237- 251.
• Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford publications. Kristensen, T. S., Borritz, M., Villadsen, E., & Christensen, K. B. (2005). The Copenhagen Burnout Inventory: A new tool for the assessment of burnout. Work & stress, 19(3), 192–207.
• Macit, M., & Ardıç, K. (2018). İşkoliklik, iş-aile çatışması ve tükenmişlik arasındaki ilişkinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 32(3), 825–844.
• Maslach, C. (1976). Burned out. Human Behaviour, 9(5), 16–22.
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1984). Burnout in organizational settings. Applied social psychology annual, 5, 133–153.
• McMillan, L. H. W., & O’Driscoll, M. P. (2006). Exploring new frontiers to generate an integrated definition of workaholism. Research companion to working time and work addiction, 89–107.
• Moyer, F., Aziz, S., & Wuensch, K. (2017). From workaholism to burnout: psychological capital as a mediator. International Journal of Workplace Health Management, 10(3), 213–227.
• Nagy, S., & Davis, L. G. (1985). Burnout: A comparative analysis of personality and environmental variables. Psychological reports, 57(3), 1319–1326.
• Naktiyok, A., & Karabey, C. N. (2005). İşkoliklik ve tükenmişlik sendromu. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(2), 179–198.
• Netemeyer, R. G., Boles, J. S., & McMurrian, R. (1996). Development and validation of work–family conflict and family–work conflict scales. Journal of applied psychology, 81(4), 400–410.
• Ng, T. W. H., Sorensen, K. L., & Feldman, D. C. (2007). Dimensions, antecedents, and consequences of workaholism: A conceptual integration and extension. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 28(1), 111–136.
• Oates, W. (1971). Confessions ofa workaholic: The facts about work addiction. Içinde New York: World. , Parasuraman, S., & Simmers, C. A. (2001). Type of employment, work–family conflict and well‐being: a comparative study. Journal of Organizational Behavior: The Internatinal Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 22(5), 551-568.
• Piotrowski, C., & Vodanovich, S. J. (2006). The Interface between Workaholism and Work-Family Conflict: A Review and Conceptual Framework. Organization Development Journal, 24(4), 84-92.
• Robinson, B. E. (1998). The workaholic family: A clinical perspective. American Journal of Family Therapy, 26(1), 65–75.
• Robinson, N. (1999). The use of focus group methodology—with selected examples from sexual health research. Journal of advanced nursing, 29(4), 905–913.
• Schaufeli, W. B., & Bakker, A. B. (2004). Job demands, job resources, and their relationship with burnout and engagement: A multi‐sample study. Journal of Organizational Behavior: The International Journal of Industrial, Occupational and Organizational Psychology and Behavior, 25(3), 293–315.
• Schaufeli, W. B., Taris, T. W., & Bakker, A. B. (2008). It takes two to tango: Workaholism is working excessively and working compulsively. The long work hours culture: Causes, consequences and choices, 203-226.
• Schaufeli, W. B., Leiter, M. P., & Maslach, C. (2009). Burnout: 35 years of research and practice. Career development international, 14(3), 204–220.
• Scottl, K. S., Moore, K. S., & Miceli, M. P. (1997). An exploration of the meaning and consequences of workaholism. Human relations, 50(3), 287–314.
• Shkoler, O., Rabenu, E., & Tziner, A. (2017). The dimensionality of workaholism and its relations with internal and external factors. Revista de Psicología del Trabajo y de las Organizaciones, 33(3), 193–203.
• Spence, J. T., & Robbins, A. S. (1992). Workaholism: Definition, measurement, and preliminary results. Journal of personality assessment, 58(1), 160–178.
• Tayfur, Ö., & Arslan, M. (2012). Algılanan iş yükünün tükenmişlik üzerine etkisi: iş-aile çatışmasının aracı rolü. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 147-172.
• Taylor, E. A., Huml, M. R., & Dixon, M. A. (2019). Workaholism in sport: A mediated model of work–family conflict and burnout. Journal of Sport Management, 33(4), 249–260.
• Taylor, E., Huml, M., Cohen, A., & Lopez, C. (2021). The impacts of work–family interface and coping strategy on the relationship between workaholism and burnout in campus recreation and leisure employees. Leisure Studies, 40(5), 714-729.
• Ulucan, E., & Yavuz, N. (2019). The effect of workaholism and work-family conflict on burnout in hospitality enterprises. Akademik sosyal araştırmalar dergisi, 7(89), 529–543.
• Van Wijhe, C. I., Peeters, M. C. W., & Schaufeli, W. B. (2014). Enough is enough: Cognitive antecedents of workaholism and its aftermath. Human Resource Management, 53(1), 157–177.
• Wang, Y., Chang, Y., Fu, J., & Wang, L. (2012). Work-family conflict and burnout among Chinese female nurses: the mediating effect of psychological capital. BMC public health, 12(1), 1-8.