“Despote Éclairé”den Cahil Hocaya: Aydın ve Entelektüel Üzerine Düşünceler

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 76 - 92, 30.04.2024

Yağmur Dönmez

Öz

Bilimsel Devrim ve Aydınlanma ile evrensel bilginin taşıyıcısı ve aktarıcısı olan aydın ön plana çıkmıştır. Aydın bu misyonu ile politikleşmiş ve kitleleri dönüştürme görevini de üstlenmiştir. A. Gramsci, aydının evrensel bilginin taşıyıcısı olduğu kabulüne eleştirel yaklaşır ve “organik aydın” kavramsallaştırması ile aydının sınıfsal boyutunun altını çizer. M. Foucault ise, aydının bilgisinin evrenselliğini sorgular ve entelektüelin spesifikliğine odaklanır. Aydının kendisini kitlelerden ayrıştırmasının zeminini ortadan kaldıracak ve bu bağlamda “cahilliği” öne çıkaracak düşünür ise J. Rancière’dir.

Anahtar Kelimeler

Aydın, Entelektüel, Organik Aydın, Spesifik Entelektüel, Rancière

From “Despote Éclairé” to the Ignorant Schoolmaster: Thoughts on the Luminary and the Intellectual

Öz

With the Scientific Revolution and the Enlightenment, the luminary, the bearer and transmitter of universal knowledge, came to the fore. With this mission, the luminary became politicized and took on the task of transforming the masses. A. Gramsci is critical of the assumption that the luminary is the bearer of universal knowledge and underlines the class dimension of the intellectual with his "organic intellectual" conceptualization. M. Foucault, on the other hand, questions the universality of the luminary's knowledge and focuses on the specificity of the intellectual. The thinker who will eliminate the basis for the luminary to separate themselves from the masses and highlight "ignorance" in this context is J. Rancière.

Anahtar Kelimeler

Luminary, Intellectual, Organic Intellectual, Specific Intellectual, Rancière

Kaynakça

• Abel, J. (2000). Modernite Nedir?, der. Mehmet Küçük, Modernite versus Postmodernite, çev. Nilgün Tutal, Vadi Yayınları, Ankara, 95-108.
• Ağaoğulları, M. A., Çulha Zabcı F., Ergün R. (2009). Kral-Devletten Ulus-Devlete, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Ağaoğulları, M. A., Köker L. (2008). Tanrı Devletinden Kral-Devlete, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Anderson, P. (1988). Antoio Gramsci Hegemonya Doğu/Batı Sorunu ve Strateji, çev. Tarık Günersel, Alan Yayıncılık, İstanbul.
• Bakunin, M. (2006). Devlet ve Anarşi, çev. Murat Uyurkulak, Agora Kitaplığı, İstanbul.
• Bauman, Z. (2003). Yasa Koyucular ile Yorumcular, çev. Kemal Atakay, Metis Yayınları, İstanbul.
• Berberoglu, B. (2009). Klasik ve Çağdaş Sosyal Teoriye Giriş: Eleştirel Bir Perspektif, çev. Can Cemgil. İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Boétie, E. (1995). Gönüllü Kulluk Üzerine Söylev, çev. Mehmet Ali Ağaoğulları, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Cangızbay, K. (2002). Sosyolojiler Değil Sosyoloji, Ütopya Yayınevi, Ankara.
• Crehan, K. (2006). Gramsci Kültür Antropoloji, çev. Ümit Aydoğmuş, Kalkedon Yayıncılık, İstanbul.
• Cassirer, E. (2009) The Philosophy of The Enlightenment, Princeton University Press, Princeton and Oxford.
• Descartes, R. (2007). Meditasyonlar, çev. İsmet Birkan, Bilgesu Yayıncılık, Ankara.
• Diderot, D. (2013). Rameau’nun Yeğeni, çev. Adnan Cemgil, İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Donovan, J. (2014). Feminist Teori, çev. Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek, Fevziye Sayılan, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Duman, F. (2010). Aydınlanma Eleştirisinden Devrim Karşıtlığına: Edmund Burke, Liberte, Ankara.
• Ekinci, Ö. (2020). Jacques Ranciere’de Entelektüelin İşlevinin Sorgulanması: “Cahil Hoca” Okulda. Asia Minor Studies, 8(2), 543-554. https://doi.org/10.17067/asm.643579
• Fiori, G. (2014). Antonio Gramsci, çev. Kudret Emiroğlu, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Foucault, M. (2000). Özne ve İktidar, haz. Ferda Keskin, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Foucault, M. (2005). Entelektüelin Siyasal İşlevi, çev. I. Ergüden, O. Akınhay, F. Keskin, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Foucault, M. (2007a). Cinselliğin Tarihi, çev. Hülya Uğur Tanrıöver, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Foucault, M. (2007b). İktidarın Gözü, çev. Işık Ergüden, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Gelnner, E. (1992). Uluslar ve Ulusçuluk, çev. B. Ersanlı Behar ve G. Göksu Özdoğan, İnsan Yayınları, İstanbul.
• Gonçarov, I. (2017). Oblomov, çev. Nuri Yıldırım, Yordam Kitap, İstanbul.
• Gramsci, A. (1967). Aydınlar ve Toplum, çev. V. Günyol, E. Edgü ve B. Onaran, Çan Yayınları, İstanbul.
• Gramsci, A. (1986). Hapishane Defterleri, çev. Kenan Somer, Onur Yayınları, İstanbul.
• Gramsci, A. (1992). Selection From The Prison Notebooks, ed. Q. Hoare & G.N. Smith, International Publishers, New York.
• Gramsci, A. (1998). Komünist Partiye Doğru, çev. C. A. Kanat, Belge Yayınları, İstanbul.
• Gramsci, A. (2011). Hapishane Defterleri Cilt I, ed. J. A. Buttigieg, çev. Ekrem Ekici, Kalkedon Yayınları, İstanbul.
• Gramsci, A. (2012). Hapishane Defterleri Cilt 2, ed. J. A. Buttigieg, çev. Barış Baysal, Kalkedon Yayınları, İstanbul.
• Gramsci, A. (2014a). Hapishane Defterleri, çev. Adnan Cemgil, Belge Yayınları, İstanbul.
• Gramsci, A. (2014b). Hapishane Defterleri Cilt 4, ed. J. A. Buttigieg, çev. Barış Baysal, Kalkedon Yayınları, İstanbul.
• Hobbes, T. (2007). Leviathan, çev. Semih Lim, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Kant, I. (1784). “Aydınlanma Nedir” Sorusuna Yanıt, chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://web.itu.edu.tr/girayg/comprehensive/docs/Kant%20-%20Aydinlanma%20Nedir.pdf, (Erişim Tarihi: 23.03.2024).
• McLaren, P. (2009). Muhalefetin Politikası , Giroux H.A. ve diğ., Eleştirel Pedagoji Söyleşileri, çev. Eylem Çağdaş Babaoğlu, Kalkedon Yayınları, İstanbul, s. 91-128.
• Özlem, D. (1995). Felsefe Geleneği ve Aydınımız, haz. Sabahattin Şen, Türk Aydını ve Kimlik Sorunu, Bağlam Yayınları, Ankara, 205-215.
• Platon (2010). Devlet, çev. Sabahattin Eyüboğlu- M. Ali Cimcoz, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Portelli, H. (1982). Gramsci ve Tarihsel Blok, çev. Kenan Somer, Savaş Yayınları, Ankara.
• Rancière, J. (2005). Uyuşmazlık Politika ve Felsefe, çev. Hakkı Hünler, Aralık, İzmir.
• Rancière, J. (2009). Filozof ve Yoksulları, çev. Aziz Ufuk Kılıç, Metis Yayınları, İstanbul.
• Rancière, J. (2007). Siyasalın Kıyısında, çev. Aziz Ufuk Kılıç, Metis Yayınları, İstanbul.
• Rancière, J. (2010). Demokrasiye Karşı Demokrasiler, Haz. Eric Hazan, Demokrasi Ne Alemde? Metis Yayınları, İstanbul, s.81-86.
• Rancière, J. (2014). Cahil Hoca, çev. Savaş Kılıç, Metis Yayınları, İstanbul.
• Sevgili, M. (2005). Oğuz Atay ve Alev Alatlı’nın Romanlarında Aydın ve Yabancılaşma Sorunu:Karşılaştımalı Bir Edebiyat Sosyolojisi Çalışması, Yayımlanmamış Yüksel Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi.
• Soysal, Ö. (2009). Ranciere’in Politik Olanı Yeniden Düşünme Girişimi: Sınıfsızlaştırma Mücadelesi Olarak Sınıf Mücadelesi, Toplum ve Bilim, Sayı 116, 83-121.
• Yetiş, M. (2002a). Aydınlar ve Sınıflar: Üç Kuramsal Model, Praksis, Sayı 8, 51-90.
• Yetiş, M. (2002b). Gramsci ve Aydınlar, Mülkiye, Cilt 26, Sayı 236, 217-245.