TÜRKİYE’DE ENFLASYON MUHASEBESİNİN TARİHSEL SEYRİ VE UYGULAMA SÜRECİ

Yıl 2025, Sayı: 29, 109 - 121, 22.07.2025

Yasin Reyhan

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de enflasyon muhasebesi uygulamalarının kırk yıllık tarihsel gelişimini ve geçirdiği dönüşümleri, yasal düzenlemeler, muhasebe standartları ve kurumsal uygulama deneyimleri çerçevesinde analiz etmektedir. 1980’li yıllarda başlayan teorik tartışmalardan 2003 yılındaki VUK 5024 uygulamasına ve 2023 itibarıyla TMS 29 ile yeniden yürürlüğe giren çift hatlı raporlama modeline kadar uzanan bu süreçte, enflasyon muhasebesi Türkiye muhasebe sistemi içinde hem teknik hem de kurumsal düzeyde önemli bir dönüşüm geçirmiştir. Çalışma, üç dönemli tarihsel bir sınıflama üzerinden Türkiye'deki enflasyon muhasebesi yaklaşımlarını karşılaştırmalı olarak ele almakta; özellikle 2023 sonrası TMS 29 ve Vergi Usul Kanunu’nun eşzamanlı uygulanmasının yarattığı çift yönlü raporlama yapısını analiz etmektedir. Ayrıca parasal kazanç/kayıp kavramı, muhasebe teorisi bağlamında ele alınmakta ve IASB’nin 2024 tarihli tartışma belgesi çerçevesinde gelecekteki uygulamalara ilişkin çıkarımlar sunulmaktadır. Bu yönüyle çalışma, yalnızca tarihsel bir derleme değil, aynı zamanda normatif değerlendirmeler içeren özgün bir analiz niteliği taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Muhasebe tarihi , Enflasyon muhasebesi , VUK 5024 , TMS 29 , Finansal raporlama

Etik Beyan

Bu çalışma herhangi bir deneysel araştırma, insan ya da hayvan denek kullanımı, anket veya görüşme yoluyla veri toplama süreci içermediğinden etik kurul onayı gerektirmemektedir. Çalışma yalnızca ikincil kaynaklar ve mevzuat analizine dayalı tarihsel bir derleme niteliğindedir.

Destekleyen Kurum

Bu çalışma, herhangi bir kurum veya kuruluş tarafından maddi olarak desteklenmemiştir.

Teşekkür

Yazar, makalenin hazırlık sürecinde literatür temini ve teknik değerlendirmelere katkı sağlayan meslektaşlarına; ayrıca kamuya açık veri setlerini sağlayan Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ve Kamu Gözetimi Kurumu (KGK) gibi kurumlara teşekkür eder. Bilimsel çerçevede geri bildirim veren hakemlere ve editöryal ekibe katkılarından dolayı minnettarlık sunulur.

THE HISTORICAL TRAJECTORY AND IMPLEMENTATION PROCESS OF INFLATION ACCOUNTING IN TURKEY

Öz

This study analyzes the forty-year historical development and transformation of inflation accounting practices in Türkiye, focusing on legal regulations, accounting standards, and institutional implementation experiences. Beginning with theoretical discussions in the 1980s, the study traces the evolution from the enactment of Law No. 5024 in 2003 to the reintroduction of inflation adjustment under TMS 29 in 2023. The analysis is structured around three distinct periods, comparing Turkey’s approaches to inflation accounting within each phase. Particular emphasis is given to the dual reporting model that emerged from the simultaneous implementation of TMS 29 and the Tax Procedure Law in 2023. Additionally, the concept of monetary gain/loss is evaluated within the framework of accounting theory, and insights are provided regarding future directions based on the IASB's 2024 Discussion Paper (DP/2024/1). Thus, the study offers not only a historical review but also a normative perspective grounded in both theory and current practice.

Anahtar Kelimeler

Accounting history , Inflation accounting , Law No. 5024 , TMS29 , Financial reporting

Etik Beyan

This study does not involve any experimental research, human or animal subjects, surveys, or interviews. Therefore, no ethics committee approval is required. The article is a historical review based solely on secondary sources and legislative analysis.

Destekleyen Kurum

This study was not financially supported by any institution or organization.

Teşekkür

The author would like to thank colleagues who contributed to the literature review and technical evaluation during the preparation of this article, as well as public institutions such as the Turkish Statistical Institute (TURKSTAT) and the Public Oversight Authority (KGK) for providing accessible data. Gratitude is also extended to the reviewers and editorial team for their valuable scientific feedback.

Kaynakça

• Ağaya, N. (2023). 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ve TMS 29 Standardı kapsamında enflasyon muhasebesi üzerine bir değerlendirme. Verimlilik Dergisi, 2(1), 44–60.
• Akçay, S. (2024). Türkiye’de yeniden yüksek enflasyonla birlikte enflasyon muhasebesi süreci ve bir uygulama. Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 104–123.
• Akgemci, A., Kısakürek, M. M., Kulaklı, A. P., & Özçil, A. (2024). Enflasyon düzeltmelerinin firma performansı üzerindeki etkisi: İmalat sektöründe TOPSIS yöntemiyle bir uygulama. Denetim ve Güvence Hizmetleri Dergisi, 4(2), 162–187.
• Alexander, D. & Britton, A. (2004). Financial Reporting, 6th ed., Thomson Learning.
• Çukacı, Y. C., & Canpolat, İ. (2024). Enflasyon muhasebesi uygulamasının işletmelerin finansal tabloları üzerindeki etkisi: İmalat sektöründe bir uygulama. Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(42), 70–97.
• Edwards, E.O. & Bell, P.W. (1961). The Theory and Measurement of Business Income. Berkeley: University of California Press.
• Gökçen, M., & Öztürk, A. (2023). Enflasyon muhasebesi uygulamasının işletmelerin finansal yapıları üzerine etkileri: Oran analizi ile bir inceleme. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İİBF Akademik Araştırmalar Dergisi, 9(1), 62–88.
• Güneş, R., & Uysal, M. (2024). 555 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ve TMS 29 Standardı kapsamında enflasyon muhasebesi üzerine bir değerlendirme. Uşak Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 1–21.
• IASB (2018). Basis for Conclusions – IAS 29 Financial Reporting in Hyperinflationary Economies. International Accounting Standards Board.
• IASB. (1990). IAS 29: Financial Reporting in Hyperinflationary Economies. International Accounting Standards Board.
• IASB. (2024). DP/2024/1: Financial Reporting in High Inflationary Economies – Discussion Paper. International Accounting Standards Board. [Erişim adresi: https://www.ifrs.org/]
• Keskin, A. (2024). Türkiye’de enflasyon muhasebesine yönelik uygulamalar ve tarihsel gelişim: 1980’lerden 2003 yılına. Kamu Yönetimi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(34), 890-910.
• Kurtuluş, M. E. (2024). Yasal mevzuat ve uluslararası muhasebe standartlarına göre enflasyon muhasebesi ve bir uygulama [Yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi].
• Terzi, S., & Kıymet Şen, İ. (2024). Enflasyon düzeltmelerinin finansal tablolara etkisi: Borsa İstanbul üzerine araştırma. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 126–148.
• Yücel, M. (2022). Enflasyon muhasebesi ve parasal kazanç/kayıp hesaplaması. Muhasebe ve Denetim Uygulamaları Dergisi, 23(1), 112–125.