Hicrî Dîvân’ında Aşkı İfade Ediş Biçimi Olarak Vuslat ve Firâk

Yıl 2024, Sayı: Vuslat ve Firak Özel Sayısı, 21 - 43, 25.10.2024

Adnan Oktay

https://doi.org/10.19059/mukaddime.1511910

Öz

Dîvân şiiri, sınırları belirlenmiş bir anlam geleneğinde üretilmiş bir şiirdir. Onu üreten şairin mesleği, cinsiyeti, dünyaya bakış açısı nasıl olursa olsun her şairin bu geleneği usulüne uygun bir şekilde sürdürme görevi vardır. Dolayısıyla Dîvân şairi, söz konusu vazifesine aykırı bir metin ortaya koyamaz.
Dîvân şairi duygularını ifade ederken birçok kavramı kullanır. Bunlardan aşk, âşık, maşûk, mey, sâkî, rind, zahid gibi kavramlar başta gelir. Şiir, hareket ve çıkış noktası olarak bu kelimelerin etrafında dolanarak ya da bütün bu kavramları kullanarak ortaya çıkar.
Dîvân şiirinde kullanılan araçlar arasında vuslat ve firâk da yer almaktadır. Şairler, vuslat ve firâk kavramlarını kendi duygusal inkisarlarını dile getirmek için kullanmıştır. Bu makalede aşk ve ayrılık acısını şiirlerine yansıtmayı başarmış ve mahlası da bu ayrılığı ifade etmeye uygun olan XVI. yüzyıl şairlerinden Hicrî’nin Dîvân’ında vuslat ve firâk kavramlarının ele alınış biçimi üzerinde durulmuştur. Çalışma yapılırken Dîvân şiiri metinlerini inceleme, karşılaştırma ve analiz yöntemleri kullanılmıştır. Sonuç itibariyle gönlündeki aşk acısını terennüm ederken Hicrî’nin vuslat ve firâk kavramlarına yeni anlamlar yükleme çabasına girmediği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hicrî, Osmanlı, dîvân, edebiyat, vuslat, firâk, şair, şiir

Etik Beyan

ETİK BEYAN Hazırladığım bu çalışmada; • Metin içindeki bütün bilgileri etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde ettiğimi, • Makale çalışmasının hazırlık, bilgi, belge, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarda bilimsel etik ve ahlak kurallarına uygun davrandığımı, • Makale çalışmasında kullanılan tüm eserlere eksiksiz atıf yaptığımı ve kullanılan tüm eserlere kaynaklar/kaynakçada yer verdiğimi, • Makale çalışmasının özgün olduğunu, •Makale çalışmasının “bilimsel intihal tespit programı” ile tarandığını ve hiçbir şekilde “intihal içermediğini” beyan eder, aksinin ortaya çıkması durumunda her türlü yasal sonucu kabullendiğimi bildiririm.

Kaynakça

• Akkaya, H. (2007). Râsih Bey’in “üstüne” redifli meşhur gazelinde ikilemelerin kullanılışı. Turkish Studies Türkoloji Araştırmaları, 2(3), 25-31.
• Ceyhan, S. (2013). Vüsûl. TDV İslâm Ansiklopedisi, İstanbul, 43, 143-145. Erişim adresi: islamansiklopedisi.org.tr/vusul.
• Çeltik, H. (2010). Âşığın trajik ikilemi: Vuslat ve ayrılık. Turkish Studies, 5(3), 135-145.
• Doğru, T. (2003). Ahmet Râsim’in Hikâyeleri: Endîşe-i Hayât, Gam-ı Hicrân, İki Günahsız Sevda, İlk Sevgi (Metin-Tahlil-İndeks). Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Eminoğlu, N.; Çiftçi, M. (2023). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî ve Molla Ahmed-i Cezerî’nin şiirlerinde visâl ve hicrân düalizmi. ORAFAM Journal: Muş Alparslan Üniversitesi Ortadoğu ve Afrika Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 1(1), 52-69.