İslam Hukukunda Şizofrenin Bey' Akdi

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 28 - 49, 30.06.2022

Meryem Acat

Öz

Konu ve Amaç: Şizofreni dünya üzerinde en çok görülen ve insanın akli melekelerini önemli ölçüde etkileyen bir akıl hastalığıdır. Tam bir tanımı yapılamamış ve ortaya çıkış sebebi bilinemiyor olsa da tıpta birtakım belirti ve bulgularla karakterize edilmiştir. İslam Hukukunda, akıl hastalıkları hukuk karşısında bazı kısıtlama ve engellemelere sebep olmaktadır. Özellikle hukuki işlemlerin sıhhati için ön koşul olan ehliyet vasfının ortadan kalkması, yapılan işlemleri batıl olarak sonuçlandırmaktadır. Çalışmanın amacı şizofreninin İslam Hukuku açısından hangi kapsamda ele alınacağını ve şizofren bireyin yaptığı bey‘ akdinin nasıl sonuçlanacağı hususunda tespitlerde bulunmaktır.
Yöntem: Çalışmada İslam Hukuku, modern hukuk ve tıp alanında yer alan konuyla alakalı kaynaklar taranmış, karşılaştırma ve uzlaştırma yöntemiyle belirli sonuçlara varılmıştır.
Sonuç: Şizofren bireyler istisnalar dışında İslam Hukuku açısından mecnûn kapsamında ele alınır. Dolayısıyla edâ ehliyeti yoktur ve hukuk karşısında kanuni temsilciye bağlıdır. Akit ehliyeti vasfına haiz olmadığı için kendi adına yaptığı başta bey‘ akdi olmak üzere hiçbir hukuki işlemine itibar edilmez. Ancak teati veya internet alışverişi aracılığıyla gerçekleştirdiği ve günlük ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için gerekli olan basit alım satım işlemleri istihsan kapsamında birtakım esnekliklere tâbi tutulabilir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Şizofreni, Akit, Bey', Ehliyet, Akıl

Kaynakça

• Acat, Meryem. İslam Hukukunda Akıl Hastalıklarının Muâmelâta Etkileri. Karabük: Karabük Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2020.
• Aktaş, Muhammed. İslam Aile Hukukunda Ehliyet Arızalarının Talak Üzerine Etkileri. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Ali Haydar Efendi. Dürerü’l-hükkâm şerhu Mecelleti’l-ahkâm. 4 Cilt. Beyrut: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 1463.
• Alptekin, Salih. Şizofreni Hastalarının Kişilik Özellikleri ve İşlevsel İyileşme Düzeylerinin İncelenmesi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Amerikan Psikiyatri Birliği. DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı. çev. Ertuğrul Köroğlu. Ankara: HYB Yayıncılık, 2014.
• Apaydın, H. Yunus. “Hacir”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/513-517. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Atar, Fahrettin. Fıkıh Usûlü. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2014.
• Atkinson, Richard - Hilgard, Ernest. Psikolojiye Giriş. çev. Öznur Öncül - Deniz Ferhatoğlu. Ankara: Arkadaş Yayınevi, 2014.
• Aydın, Mehmet Âkif. “Avârız”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/108. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Bardakoğlu, Ali. “Bey’”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6/13-19. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.
• Bardakoğlu, Ali. “Ehliyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 10/533-539. İstanbul: TDV Yayınları, 1994.
• Bardakoğlu, Ali. “Tabiî Hukuk Düşüncesi Açısından İslam Hukukçularının İstihsan ve İstislah Görüşü”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1986), 111-138.
• Bilgili, İsmail. “Ehliyet Arızalarından İkrah Şartları ve Kısımları”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2010), 237-270.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukûk-ı İslâmiyye ve Istılâhât-ı Fıkhiyye Kâmusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1967.
• Birsin, Mehmet. İslam Eşya ve Borçlar Hukuku. İstanbul: Çıra Akademi, 2019.
• Buhâri, Abdulazîz b. Ahmed. Keşfü’l-esrâr fî şerḥi Uṣûli’l-Pezdevî. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1308.
• Buhâri, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Beyrut: Darü’t-Tasil, 2012.
• Buhûtî, Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn el-. Keşşâfü’l-ḳınâʿ ʿan (metn)i’l-İḳnâʿ. 6 Cilt. Beyrut: Âlemi’l-Kütüb, 1046.
• Candan, İbrahim Erdem. Kronik Şizofreni Hastalarında Bilişsel İçgörü, Yeti Yitimi ve Öznel İyileşmenin Değerlendirmesi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf el. Mûcemü’t-ta’rîfât. thk. Muhammed Sıddık el-Minşevî. Kahire: Dâru’l-Fazîle, ty.
• Çalış, Halit. “Borçlar Hukuku”. İslam Hukuku El Kitabı. ed. Talip Türcan. 421-458. Ankara: Grafiker Yayınları, 2016.
• Çeker, Orhan. İslam Hukukunda Akidler. Konya: Tekin Kitabevi, 2014.
• Çelikbaş, Zekiye - Ergün, Serhat. “Şizofrenide Nörobilişel Bozukluklar ve İşlevsellikle İlişkisi”. Journal of Contemporary Medicine 8/2 (2018), 183-187.
• Dalgın, Nihat. “İslâm Hukukuna Göre Satım Sözleşmesi Açısından Mal Kavramı”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (1999), 97-127.
• Debûsî, Ebû Zeyd Abdullāh ed-. Taḳvîmü’l-edille fi’l-uṣûl. thk. Halîl Muhyiddin el-Meys. Lübnan: Dâru’l- Kitâbu’l-İlmiyye, 1421.
• Demirci, Abdullah. “Satım Akdinde Akit Konusunun Telefinden Doğan Sorumluluk”. Temel İslâm Bilimleri Araştırmaları, 333-350.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Cünûn”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 8/125-129. İstanbul: TDV Yayınları, 1993.
• Ebû Zehrâ, Muhammed. El-Ahvâlü’ş-şahsiyye. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1369.
• Ebû Zehrâ, Muhammed. Usûlü’l-fıkh. Dâru’l-Fikri’l-Arabî, 1377.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid el-. el-Müstaṣfâ min ʿilmi’l-uṣûl. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1993.
• Geçtan, Engin. Psikodinamik Psikiyatri ve Normaldışı Davranışlar. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1997.
• Gözübenli, Beşir. “Ateh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/51-52. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Gürmen, Ufuk. Ehliyet Kavramının İslam ve Modern Hukuktaki Mukayesesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Güz, Hatice. “Şizofreni ve Cinsiyet: Başlangıç Yaşı ve Sosyodemografik Özellikler”. Klinik Psikiyatri 3 (2000), 27-33.
• Hıra, Ayhan. “Hanefilerin Fasit Akit Anlayışı ve Fasit Satım Akdinin Feshedilmesine Engel Olan Durumlar”. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi 29 (2017), 115-135.