İstitbâ‘, The Art Of İnterbedded Praise Reinforcement And Examples Of The Quran

Yıl 2015, Cilt: 2 Sayı: 3, 93 - 105, 30.06.2015

Hasan Uçar

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.130250

Öz

With its self-definition, “ İstitba, which means coexistence of interconnecting and nests two praise elements, is a Bedi‘ term leading to discovery of deep meanings for a reader who aims to see background of the text. İstitbâ‘, which is related to arts of Muzâafe, medh-i muvecceh, idmâc, ta‘lîk, tekmîl and te’kîdu’l-medh bimâ yuşbihu’z-zem, is used with some of these concepts synonymously and is seperated from some of them with nuances during the term’s creation period. Particularly, evaluation of the verses within the context of art of idmac postponed the use of the term, istitbâ‘. In this meaning, availability of limited number of examples in Quran about art of istitbâ‘ is because of the fact that semantic nesting is devoted to the art of istitbâ‘; togetherness of praise element is because of the fact that it’s devoted to the art of istitbâ‘.

Anahtar Kelimeler

Rhetoric, Istitbâ‘, Art, Qur‘an

Arap Dili Belâğatında İç İçe Övgü Pekiştirme Sanatı İstitbâ‘ ve Kur’ân’dan Örnekler

Öz

En öz tanımıyla “birbirine bağlı ve iç içe iki övgü unsurunun birlikte bulunması” demek olan istitbâ, metnin arka planını görmeyi amaçlayan bir okuyucu için derin anlamları keşfe açan bir bedî‘ terimidir. Muzâafe, medh-i muvecceh, idmâc, ta‘lîk, tekmîl ve te’kîdu’l-medh bimâ yuşbihu’z-zem sanatlarıyla ilişkili olan istitbâ‘ terimleşme sürecinde bu kavramlardan bazılarıyla eş anlamlı olarak kullanılmış, bazılarından da nüanslarla ayrılmıştır. Özellikle âyetlerin idmâc sanatı kapsamında değerlendirmesi, istitbâ‘ teriminin kullanımını ötelemiştir. Bu anlamda istitbâ‘ sanatına dair Kur’ân-ı Kerîm’de az sayıda örnek bulunması, anlamsal iç içeliğin idmâc sanatına; sadece övgü unsurunun birlikteliğinin ise istitbâ‘ sanatına hasredilmesi sebebiyledir.

Anahtar Kelimeler

Belâgat, İstitbâ‘, Sanat, Kur‘ân

Kaynakça

• » ‗Akkâvî, İn‗âm Fevvâl el-Mu„cemu‟l-Mufassal fî „Ulûmi‟l-Belâga el-Bedî„ ve‟l-Beyân ve‟l-Me„ânî, (ed. Ahmed Şemsuddîn), Beyrut, Dâru‘l-Kutubi‘l-İlmiyye, 1996.
• » el-‗Alevî, Yahya b. Hamza b. Ali b. İbrahim, Kitâbu‟t-Tırâz el-Mutedamminu li Esrâri‟l-Belâgati ve „Ulûmi Hakaikı‟l-İ„câz, Kahire, 1914.
• » Ali Ebû Zeyd, el-Bedî„iyyât fi‟l-Edebi‟l-„Arabî Neş‟etuhâ Tetavvuruhâ Eseruhâ, Beyrut, Âlemu‘l- Kutub, 1983.
• » el-‗Askerî, Ebû Hilâl Hasan b. Abdillah b. Sehl, Kîtâbu‟s-Sınâ„ateyn, Beyrut, el-Mektebetu‘l- ‗Asriyye, 2006.
• » Durmuş, İsmail ―Îdmâc‖, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXI, 476.
• » Durmuş, İsmail ―İstitrat‖ , Diyanet İslam Ansiklopedisi,XXIII, 401.
• » Durmuş, İsmail, ―Meânî‖, Diyanet İslam Ansiklopedisi, XXVIII, 205.
• » Ebu‘s-Su‗ûd, Muhammed b. Muhammed b. Mustafa, İrşâdu‟l-Akli‟s-Selîm ilâ Mezâye‟l-Kitâbi‟l- Kerîm, Beyrut, Dâru‘l-Kutubi‘l-‗Ilmiyye, 1999.
• » Eren, Cüneyt, Peygamberimize Adanmış Manzumeler Bedî„iyyât, İstanbul, Sütun yay., 2005.
• » el-Fîruzâbâdî, Muhammed b. Ya‗kub, el-Kâmûsu‟l-Muhıt, Beyrut, Dâru İhyâi‘t-Turâẟi‘l-‗Arabî, 1991.
• » el-Halebî, Şehâbuddîn Mahmûd, Husnu‟t-Tevessul ilâ Sınâ„ati‟t-Terassul, Mısır, el-Matba‗atu‘l- Vehbiyye, h. 1298.
• » el-Hâşimî, Ahmed, Cevâhiru‟l-Belâga fi‟l-Me„ânî ve‟l-Beyân ve‟l-Bedi„, Beyrut, Dâru İhyâi‘t- Turâsi‘l-‗Arabî, tsz.
• » İbn ‗Âşûr, eş-Şeyh Muhammed et-Tâhir, et-Tahrîru‟t-Tenvîr, Tunus, 1997.
• » İbn Hıcce, Takıyyuddîn Ebû Bekr Muhammed b. ‗Ali el-Hamevî, Hızânetu‟l-Edeb ve Ğâyetu‟l- Erab,(thk. Muhammed Nâci b. Ömer), Beyrut, Dâru‘l-Kutubi‘l-‗İlmiyye, 2008.
• » el-Hıllî, Safiyyuddîn Abdulazîz b. Serâyâ b. Ali es-Sinbisî, Şerhu‟l-Kâfiyeti‟l-Bedî„ıyye fî „Ulûmi‟l- Belâgati ve Mehâsini‟l-Bedi„, (thk. Nesîb Neşâvî), Beyrut, Dâru Sâdır, 1992.
• » İbn ‗Abbâd, es-Sâhıb İsmail, el-Muhıt fi‟l-Luga,(thk. Muhammed Hasan Âl Yasîn), Beyrut, ‗Ale- mu‘l-Kutub, 1992.
• » İbn Ebi‘l-İsba‗ el-Mısrî, Bedî„u‟l- Kur‟ân,(tahk. Hıfnî Muhammed Şeref) Ficale, Mektebetu Neh- dati Mısr, 1957.
• » ……………Tahrîru‟t-Tahbîr,(tahk. Hıfnî Muhammed Şeref) Kahire, Dâru‘t-Te‗âvun, 1995.
• » İbn Mâlik, Ebû ‗Abdillah Bedruddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdillah b. Mâlik, el-Misbâh fî‟l-Me„ânî ve‟l-Beyân ve‟l-Bedî„,(thk. Husnî ‗Abdu‘l-Celîl Yusuf) Kahire, Mektebetu‘l-Âdâb, 1989.
• » İbn Manzûr Ebu‘l-Fadl Cemâleddîn Muhammed b. Mukerrem el-Mısrî, Lisânu‟l-„Arab, Beyrut, Dâru İhyâi‘t-Turâsi‘l-‗Arabî, 1995.
• » İbn Munkız, Usâma b. Murşid b. Ali, el-Bedî„ fi‟l-Bedi‟ fî Nakdi‟ş-Şi„r,(thk. Ali Mihenna), Beyrut, Dâru‘l-Kutubi‘l-‗İlmiyye, 1987.
• » el-Kazvînî, Celâleddîn Muhammed b. ‗Abdirrahmân, el-Îzâh fî „Ulûmi‟l-Belâga, (nşr. Muhammed ‗Abdu‘l-Mun‗ım Hafâcî) Beyrut, Daru‘l-Cîl, tsz.
• » Kılıç, Hulûsi, ―Bedîiyyât‖, Diyanet İslam Ansiklopedisi, V, 323.
• » Matlûb, Ahmed, Mu„cemu‟l-Mustlahâti‟l-Belâğıyyeti ve Tetavvuruha, Beyrut, Mektebutu Lub- nân, 1996.
• » el-Medenî, Ali Sadruddîn Ma‗sûm, Envâru‟r-Rabî„ fî Envâ„i‟l-Bedî„, (thk. Şakir Hâdî Şukr) Necef, Matba‗atu‘n-Nu‗mân, 1969.
• » el-Merâgî, Ahmet Mustafa, „Ulûmu‟l-Belâga e‟l-Beyân ve‟l-Me„ânî ve‟l-Bedi‟, Kahire, Dâru‘l- Âfâkı‘l-‗Arabiyye, 2000.
• » el-Meydânî, Abdurrahman Hasan Habenneke, el-Belâgatu‟l-„Arabiyyetu Ususuhâ ve „Ulûmuhâ ve Funûnuhâ, Şam, Dâru‘l-Kalem, Beyrut, ed-Dâru‘ş-Şâmiyye, 1996.
• » el-Mursî, Kemâluddîn Abdu‘l-Ganîy, Murâ„âtu‟n-Nazîr fî Kelâmillâhi‟l-„Aliyyi‟l-Kadîr, İskenderiye, Mektebetu‘l-İskenderiyye, 2005.
• » Müderrisoğlu, Ahmet, Telhîs Ebyâtının Şerhi Binbir Hakikât, Şükrü Özger, İstanbul, Çamlıca yay., 2006.
• » en-Nuveyrî, Şehâbuddîn Ahmed b. Abdilvehhâb, Nihâyetu‟l-Erab fî Funûni‟l-Edeb, Kahire, Dâru‘l-Kutubi‘l-Mısrıyye, 1929.
• » er-Râzî, Muhammed b Ebî Bekr b. ‗Abdilkâdir, Nihâyetu‟1-Îcâz fî Dirâyeti‟l-İ„câz, (thk. Nasrullah Hacımüftüoğlu) Beyrut, Dâru‘l-Fikr, 2004.
• » Seâlibi, Ebû Mansur Abdulmelik b. Muhammed b. İsmail, Yetimetu'd-Dehr (thk. Muhyiddin Ab- dülhamid). Kahire, 1956.
• » es-Sekkâkî, Ebû Yakub Yusuf b. Ebî Bekr Muhammed b. Ali, Miftâhu‟l-„Ulûm, Kahire, 1937.
• » es-Subkî, Behâuddîn Ebû Hâmid Ahmed b. Ali b. Abdi‘l-Kâfî „Arusu‟l-Efrâh fî Şerhi Telhîsı‟l- Miftâh, Kahire, 1937.
• » es-Suyûtî, Ebu‘l-Fadl ‗Abdurrahmân b. el-Kemâl Ebû Bekr Celâleddîn, el-İtkân fî „Ulûmi‟l-Kur‟ân, Suudî Arabistan, (thk. Merkezu‘d-Dırâsâti‘l-Kur‘niyye, 1426.
• » ……………Şerhu „Ukûdi‟l-Cumân fi‟l-Me„ânî ve‟l-Beyân, Kahire, 1939, s. 126.
• » et-Teftâzânî, Sa‗duddîn Mes‗ûd b. ‗Ömer, Şerhu‟l-Muhtasar „alâ Telhîsı‟l-Miftâh li‟l-Hatîb el- Kazvînî fi‟l-Me„ânî ve‟l-Beyân ve‟l-Bedi„, Mektebetu‘s-Sahâbe, Gaziantep tsz.
• » ………….. Kitâbu‘l-Mutavvel (Şerhu‘t-Telhîs), İstanbul, Matba‗a-ı Âmire, 1309.
• » et-Tîbî, Şerafudd în Huseyn b. Muhammed, Kitâbu‟t-Tibyân f î „ilmil-Me„ânî ve‟l-Bedî„ ve‟l- Beyân, (thk. Hâdî ‗Atıyye Matar el-Hilâlî) Beyrut, ‗Âlemu‘l-Kutub, 1987.
• » el-Vatvât, Reşiduddîn Muhammed b. Muhammed b. Abdulcelîl, Hadaiku‟s-Sihr fi Dekaiki‟ş-Şi‟r, (tsh. Abbas İkbal), Tahran, Matbaa-i Meclisi‘ş-Şura,1308.