Dijital Oyunların Kazanç Boyutu Üzerine Fıkhî Bir İnceleme

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 17, 221 - 246, 15.06.2022

Mustafa Çakır

Öz

Bilgi ve iletişim teknolojileri alanında son yüzyılda yaşanan gelişmeler, hayatın hemen her alanını etkileyen dijitalleşmeyi beraberinde getirmiştir. Günlük yaşamın birçok alanını ciddi anlamda dönüştüren dijitalleşme, öteden beri toplumlarda yaygın bir boş zaman aktivitesi ve eğlence unsuru olarak kabul gören oyunların formunu da önemli ölçüde etkilemiştir. Özellikle son yarım asır içerisinde önemli bir ivme kaydeden ve her geçen gün büyümekte olan dijital oyun sektörü, ekonomik açıdan da rağbet gören popüler bir alan haline gelmiştir. Oyun geliştirici firmalar nezdinde ekonomik açıdan önemli bir rekabet alanı oluşturan dijital oyunlarda; fiziksel, dijital veya üyelik tabanlı satış, oyun içi sanal bazı unsurların alım satımı ya da oyun esnasındaki ilişkilere bağlı kazanılıp kaybedilebilen çeşitli ekonomik değerler söz konusudur. Bilgi, beceri ve kabiliyetleri geliştirmek, vakit geçirmek, stres atmak ve terapi gibi çok çeşitli amaçlarla insanların ilgisini çeken oyunların gelinen nokta itibariyle ayrıca kazanç sağlama amacı güden ticari bir aktivite olarak benimsenmekte olduğu gerçeği, oyunların bu yönünün de tartışılmasını gerekli kılmaktadır. Bu çalışma, günümüzde farklı birçok açıdan tartışılmakta olan dijital oyunların, ticari bir meşguliyet alanı ve kazanç yöntemi olarak görülmesini fıkhî niteliği bakımından tahlil etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Ulûmu’l-Kur’ân, Mekkî-Medenî, Manzûme, Didaktik Şiir

An Islamic Jurisprudential Examine on The Gain Dimension of Digital Games

Öz

Developments in the field of information and communication technologies in the last century have resulted in digitalization that affects almost every aspect of life. Digitalization which has seriously transformed many areas of daily life has also significantly affected the form of games which have long been accepted as a common leisure activity and entertainment element in societies. Especially in the last half-century, the digital game industry which has achieved an important momentum and is growing day by day has become a popular sector economically as well. In digital games which constitute an economically important competitive field for game developers, various economic values can be gained and lost due to physical, digital, or membership-based sale, purchase, and sale of some virtual elements in the game or relationships during the game. The fact that games that attract people’s attention for various purposes such as improving knowledge, skills, and abilities, spending time, relieving stress, and therapy are seen as commercial activities that aim to make a profit, makes it necessary to discuss this aspect of the games. This study analyzes the understanding of digital games which are discussed today from different perspectives as a commercial area of occupation and a method of earning in terms of their Islamic jurisprudential situation.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Digital Game, Commerce, Earnings, Virtual Money

Kaynakça

• AAOIFI, Accounting and Auditing Organization for Islamic Financial Institutions. el-Meāyîru’ş-şer‘iyye. Riyad: Dārü’l-Meymān, 1437/2015.
• Abdülbāsıṭ, Aḥmed Aṭāullah. “el-Elʿābu’l-elektrûniyye beyne’t-tervîḥ ve’l-idmān”. el-Mecelletü’l-ʿİlmiyye - Külliyetü’l-Luġati’l-ʿArabiyye (Asyût) 34/1 (2015), 715-829.
• Aḥmed b. Ḥanbel. Müsned. thk. Şuʿayb Arnavût. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risāle, 1421/2001.
• Ahmet Teymur Paşa. Luʿabu’l-Arab. Kahire: Matbaatü Dāri’t-Te’lîf, 1367/1948.
• AKA, Ankara Kalkınma Ajansı. Dijital Oyun Sektörü Raporu. b.y.: y.y., 2016. https://www.ankaraka.org.tr/tr/%20dijital-oyun-sektoru-raporu_3414.html
• Bācî, Ebü’l-Velîd Süleyman b. Ḫalef. el-Münteḳā şerḥu’l-Muvaṭṭa. 7 Cilt. Mısır: Matbaatü’s-Saʿāde, 1332/1913.
• Bayrak, Gülbahar (ed.). Dijital Oyunlar İçin Çocuk ve Aile Rehberliği Çalıştayı Sonuç Raporu (Ekim, 2017). Ankara: Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Yayınları, ts.
• Bedreddîn el-ʿAynî, Bedruddîn Ebû Muḥammed Maḥmud b. Aḥmed. ʿUmdetü’l-ḳārî şerḥu Ṣaḥîḥi’l- Buḫārî. 25 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Bedreddîn el-ʿAynî, Bedruddîn Ebû Muḥammed Maḥmud b. Aḥmed. el-Bināye şerḥu’l-Hidāye. thk. Eymen Sālih Şaʿbān. 13 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1410/2000.
• Beġavî, Ebū Muḥammed Ḥüseyin b. Mesʿūd. Şerḥu’s-sünne. thk. Şuʿayb el-Arnavūṭ. 16 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslāmî, 1403/1983.
• Beġavî, Ebū Muḥammed Ḥüseyin b. Mesʿûd. et-Tehẕîb fî fıḳhi’l-İmām eş-Şāfiî. thk. Âdil Aḥmed Abdülmevcūd – Ali Muḥammed Muavvaz. 8 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1418/1997.
• Buhûtî, Manṣur b. Yûnus. Keşşāfu’l-ḳınāʿ ʿan metni’l-İḳnāʿ. thk. Muḥammed Ḥasan İsmail. 6 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1418/1997.
• Buhûtî, Manṣur b. Yûnus. Şerḥu Müntehe’l-irādāt. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 7 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risāle, 1421/2000.
• Beyḥaḳî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥüseyin b. Ali. es-Sünenü’l-kübrā. 11 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 3. Basım, 1424/2003.
• Buḫārî, Ebû Abdillāh Muḥammed b. İsmail. el-Cāmiʿu’s-saḥîḥ. Kahire: Dāru İbni’l-Cevzî, 2010.
• Buḫārî, Ebû Abdillāh Muḥammed b. İsmail. el-Edebü’l-müfred. thk. Semîr b. Emîn ez-Züheyrî. Riyad: Mektebetü’l-Meʿārif, 1998.
• BT, Bilişim ve Teknik. “Oyna Kazan: Türkiye’nin Yeni Canlı Bilgi Yarışması”. Erişim 22 Haziran 2020. https://bilisimveteknik.com/oyna-kazan/
• CG, CSGO Güncel. “Steam Cüzdanındaki Parayı Hayata Geçirme (ATM’Den NAKİT HEMDE 2018)”. (Erişim 28 Haziran 2020). https://www.youtube.com/watch?v=5Q1QnZtELMQ
• CT, CoinTürk. “Steam’den Bitcoin ile Nasıl Oyun Alınır? – Anlatımlı Video”. Erişim 20 Haziran 2020. https://coin-turk.com/steam-bitcoin-nasil
• Cürcānî, Ali b. Muḥammed b. Ali es-Seyyid eş-Şerîf. Kitābu’t-taʿrîfāt. thk. Adil Enver Ḫıdır. Beyrut: Dārü’l-Maʿrife, 1428/2007.
• Cüveynî, Abdülmelik b. Abdillāh b. Yusuf. Nihāyetü’l-maṭlab fî dirāyeti’l-meẕheb. thk. Abdülazîm Maḥmud ed-Dîb. 20 Cilt. Beyrut; Dārü’l-Minhāc, 1428/2007.
• Çavuş, Selahattin vd. “Bilgisayar Oyunları ve Bağımlılık: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Alan Araştırması”. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi 43 (2016), 265-289.
• Çavuşoğlu, Mustafa Alp. Teknolojik Meselelere Fetvalar. İstanbul: Kubbe Yayınevi, 2011.
• Demîrî, Kemālüddîn Ebü’l-Beḳā Muḥammed b. Mûsa. en-Necmu’l-vehhāc fî şerḥi’l-Minhāc. 10 Cilt. Cidde: Dārü’l-Minhāc, 1425/2004.
• Derdîr, Ebü’l-Berekāt Aḥmed b. Muḥammed. eş-Şerḥu’ṣ-ṣağîr ʿalā Aḳrebi’l-mesālik (Ahmed es-Sāvî’nin “Bulġatü’s-sālik li-Aḳrebi’l-mesālik” adlı hāşiyesi ile birlikte). 4 Cilt. b.y.: Dārü’l-Meārif, ts.
• DG, Dnz Gaming. “Fıfa 20 Kolay Coins Kazanma Taktikleri”. (Erişim 02 Aralık 2021). https://www.youtube.com/watch?v=7x95Em2-k2s
• Din İşleri Yüksek Kurulu. Fetvalar. İzmir: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2. Basım, 2018.
• DİÜ, Dārü’l-İftāi’l-Ürdüniyye. “حكم بيع حساب الألعاب الإلكترونية”. Erişim 22 Haziran 2020. https://www.aliftaa.jo/Question.aspx?QuestionId=3369#.XvBc3Zozapp
• DİÜ, Dārü’l-İftāi’l-Ürdüniyye. “حكم لعب القمار عن طريق الإنترنت”. Erişim 23 Haziran 2020. https://www.aliftaa.jo/Question.aspx?QuestionId=488#.XvHGaG0zapo
• DİÜ, Dārü’l-İftāi’l-Ürdüniyye. “حكم لعب القمار عن طريق الإنترنت”. Erişim 23 Haziran 2020. https://www.aliftaa.jo/Question.aspx?QuestionId=488#.XvHGaG0zapo
• Doğan, Derya – Özocak, Gürkan. “Dijital Oyunlar, Multimedya Yaratımlar ve Güncel Hukuki Problemler”. http://www.ozocak.com/Dosyalar/b2f71e.pdf
• Ebū Dāvûd, Süleyman b. el-Eşʿas. Sünen. thk. Muhammed Abdülaziz el-Ḫālidî. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 1428/2007.
• FG, Foxngame. “PUBG Mobile Hesap Satışı Neden Yasak?”. Erişim 05 Eylül 2021. https://www.foxngame.com/pubg-mobile-hesap-satisi-neden-yasak
• FG, Foxngame. “Valorant Hesap Satışı Neden Yasak?”. Erişim 05 Eylül 2021. https://www.foxngame.com/valorant-hesap-satisi-neden-yasak
• Gazzālî, Ebû Ḥāmid Muḥammed b. Muḥammed. el-Vasît fi’l-meẕheb. thk. Muḥammed Muḥammed Tāmir. 7 cilt. Kahire: Dārü’s-Selām, 1. Basım, 1417/1997.
• Gazzālî, Ebû Ḥāmid Muḥammed b. Muḥammed. İhyāu ʿulûmi’d-dîn. 5 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Maʿrife, 1402/1982.
• GİM, Güvenli İnternet Merkezi. Dijital Oyunlar Raporu. by.: y.y., 2019. https://www.guvenliweb.org.tr/dosya/RjARy.pdf
• GS, Game Satış. “Steam Rehberi”. (Erişim 02 Aralık 2021). https://www.gamesatis.com/rehber/steam-rehberi-steam-cs-go-skinlerinizi-aninda-nakite cevirin
• Ḫādimî, Ebû Saʿîd. el-Berîḳatü’l-Maḥmûdiyye fî şerḥi’ṭ-Ṭarîḳati’l-Muḥammediyye ve’ş-şerîʿati’n-nebeviyye fi’s-sîreti’l-Aḥmediyye. İstanbul: Şirket-i Sahafiyye-i Osmaniye Matbaası, 1318/1900.
• Heyle Bint Abdirraḥman b. Muḥammed b. Yābis. “el-Muʿāvaḍât fi’l-elʿābi’l-elektrūniyye”. Merkezü’t-Temeyyüzi’l-Bahsî. Erişim 02 Aralık 2021. http://rej.org.sa/dim/news.php?action=show&id=105
• İbn ʿĀbidîn, Muḥammed Emîn b. Ömer b. ʿAbdilazîz. Reddü’l-muḥtâr ʿale’d-Dürri’l-muḫtār. 6 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Fikr, 2. Basım, 1412/1992.
• İbn Asākîr, Ebü’l- Ḳāsım Ali b. el-Ḥasen. Tārîḫu medîneti Dımaşk. thk. Muḥibbuddîn Ebû Saʿîd Amr b. Ġarāme el-Amrāvî. 30 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Fikr, 1415/1996.
• İbn ʿĀşûr, Muḥammed Tāhir. Makāsıdü’ş-şerîati’l-İslāmiyye. Katar: Vizâretü’l-Evḳāf ve’ş-Şuūni’l-İslāmiyye, 1425/2004.
• İbn Baṭṭāl, Ebü’l-Ḥasen Ali b. Ḫalef b. Abdilmelik. Şerḥu Ṣaḥîḥi’l- Buḫārî. 10 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2. Basım, 2003.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muḥammed. el-Kitābu’l-muṣannef fi’l-ehādîsi ve’l-āsār. 7 Cilt. Beyrut: Dārü’t-Tāc, 1409/1989.
• İbn Ḥacer el-Heytemî, Ebü’l-ʿAbbās Şihābuddîn Aḥmed b. Muḥammed. el-Fetāva’l-kübrā el-fıḳhiyye. nşr. Abdülḥamit Aḥmed Ḥanefî. 4 Cilt. Mısır: y.y., ts.
• İbn Ḥacer el-Heytemî, Ebü’l-ʿAbbās Şihābuddîn Aḥmed b. Muḥammed. ez-Zevācir an-iḳtirāfi’l-kebāir. 2 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Fikr, 1987.
• İbn Ḥazm, Ebû Muḥammed Ali b. Aḥmed b. Saîd. Merātibu’l-icmāʿ. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Ḥazm, Ebū Muḥammed Ali b. Aḥmed b. Saîd. el-Muḥallā bi’l-âs̱ār. thk. Abdülğaffār Süleyman el-Bendārî. 12 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 3. Basım, 1424/2003.
• İbn Ḳayyım el-Cevziyye, Ebû Abdillāh Muḥammed b. Ebîbekr. Medāricü’s-sālikîn. thk. Muḥammed Hāmid el-Fîkî. 3 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Ḳüttābi’l-Arabî, 2. Basım, 1393/1973.
• İbn Ḳayyım el-Cevziyye, Ebû Abdillāh Muḥammed b. Ebîbekr. Bedā‘iu’l-fevāid. 4 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Kitābi’l-‘Arabî, ts.
• İbn Ḳudāme, Muvaffaḳuddîn Abdullah b. Aḥmed b. Muḥammed. el-Kāfî fî fıḳhi’l-İmam Aḥmed b. Ḥanbel. thk. Muhammed Hasan İsmail. 4. Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1421/2001.
• İbn Ḳudāme, Muvaffaḳuddîn Abdullah b. Aḥmed b. Muḥammed. el-Muğnî. 10 Cilt. by: Mektebetü’l-Kâhire, 1388/1968.
• İbn Māce, Ebû Abdillāh Muḥammed b. Yezîd. Sünen. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
• İbn Māze, Burhānüddîn Ebü’l-Meʿālî Maḥmud b. Aḥmed b. Abdilazîz. el-Muḥîṭu’l-burhānî fi’l-fıḳhi’n-nuʿmānî. thk. Abdülkerîm Sâmî el-Cündî. 9 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1424/2004.
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrāhim b. Muḥammed. el-Eşbāh ve’n-nezāir. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1419/1999.
• İbn Teymiyye, Taḳıyyüddîn Aḥmed b. Abdilḥalîm. el-İḫtiyārātü’l-fıḳhiyye li-şeyḫi’l-İslām İbn Teymiyye. haz. Sāmî b. Muḥammed b. Cārullah. el-Mekketü’l-Mükerreme: Dāru Âlemi’l-Fevāid, 1435/2013.
• İbn Teymiyye, Taḳıyyüddîn Aḥmed b. Abdilḥalîm. el-Fetāva’l-kübrā. thk. Muhammed Abdülḳādir ‘Aṭā–Mustafa Abdülḳādir ‘Aṭā. 6 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 1408/1987.
• İbnü’l-ʿArabî, Ebû Bekr Muḥammed b. Abdillāh b. Muḥammed el-Meʿāfirî. Ahkāmu’l-Ḳur’ān. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2003.
• “İcāre”. el-Mevsû‘atü’l-Fıḳhiyye el-Kuveytiyye. 1/252-302. Kuveyt: Vizāretü’l-Evḳāf ve’ş-Şuūni’l-İslāmiyye, 1404/1983.
• İSC, el-İslam Sual ve Cevap. “حكم بيع حساب لعبة بنقاطها ومستوياتها”. Erişim 22 Haziran 2020. https://bit.ly/3CZOdt9
• İSC, el-İslam Sual ve Cevap. “الألعاب الإلكترونية”. Erişim 03 Aralık 2021. https://bit.ly/3xRaOGc
• İSC, el-İslam Sual ve Cevap. “حكم لعبة تانكي أون لاين”. Erişim 26 Haziran 2020. https://islamqa.info/ar/answers/224335/حكملعبةتانكياونلاين
• İO, İslamonline. “ضوابط اللعب بالألعاب الإلكترونية”. Erişim 03 Aralık 2021. https://bit.ly/3Ij4ETZ
• İW, İslamway. “حكم اخذ الجوائز الماليه عن طريق الالعاب الالكترونيه”. Erişim 23 Haziran 2020. https://bit.ly/3APMowZ
• İW, İslamway. “حكم الجوائز على مسابقات الألعاب الإلكترونية”. Erişim 23 Haziran 2020. https://bit.ly/3xYt4vV
• İW, İslamway. “الرهان على المبالغ الافتراضية في اللعبة هل يعدّ من القمار المحرم؟”. Erişim 23 Haziran 2020. https://bit.ly/37Sg3t3
• İW, islamway. “ما حكم لعب البلاي ستاشن (Play station)؟”. Erişim 03 Aralık 2021. https://bit.ly/31vrEOY
• İW, İslamweb. “حكم بيع حساب لعبة بنقاطها”. Erişim 22 Haziran 2020. https://www.islamweb.net/ar/fatwa/294820/
• İW, İslamweb. “حكم الألعاب الإلكترونية التي فيها مسابقات وجوائز وهمية للفائزين”. Erişim 23 Haziran 2020. https://bit.ly/3mhcK79
• İW, İslamweb. “حكم الاشتراك في لعبة على صورة الميسر والقمار”. Erişim 23 Haziran 2020. https://bit.ly/3m9dtHD
• İW, İslamweb. “حكم الألعاب الإلكترونية التي فيها ما يشبه القمار”. Erişim 24 Haziran 2020. https://bit.ly/3k4nSSb
• İW, İslamweb. “حكم الألعاب الإلكترونية التي فيها مسابقات وجوائز وهمية للفائزين”. Erişim 23 Haziran 2020. https://bit.ly/3ASV1XG
• Kāḍî İyāḍ, Ebü’l-Faḍl İyāḍ b. Mûsā. İkmālu’l-mu’lim bi-fevāidi Müslim. thk. Yahya İsmail. 8 Cilt. Manṣūre: Dārü’l-Vefā, 1419/1998.
• Ḳarāfî, Şihābuddîn Ebü’l-Abbās Aḥmed b. İdrîs. el-Furūḳ. 4 Cilt. Beyrut: Ālemu’l-Kütüb, ts.
• Ḳarāfî, Şihābuddîn Ebü’l-Abbās Aḥmed b. İdrîs. eẕ-Ẕaḫîre. thk. Muḥammed Haccî. 14 Cilt. Beyrut: Dāru’l-Garbi’l-İslāmî, 1994.
• Karārāt ve tavsiyātü Nedevāti’l-Bereke li’l-iktisādi’l-İslāmî (1981-2001). nşr. Abdüssettār Ebû Gudde - İzzüddîn Muhammed Hûce. Cidde: y.y., 2001.
• el-Karārāt ve’l-fetāvā es-sādıra ‘ani’l-Meclisi’l-ûrûbbî li’l-iftā ve’l-buhûs (I-XX dönem). b.y.: y.y., 1434/2013.
• Kāsānî, Alāuddîn Ebû Bekr b. Mesʿūd b. Aḥmed. Bedāiʿu’ṣ-ṣanāiʿ fî tertîbi’ş-şerāiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
• Kemal, Hüsni. “الألعاب الإلكترونية .. على مائدة الفقهاء”. el-Ehrām (13 Nisan 2018). Erişim 03 Aralık 2021. https://bit.ly/3okNeyw
• Kişnāvî, Ebû Bekr b. Ḥasen. Eshelü’l-medārik şerḥu İrşādi’s-sālik. 3 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Fikr, ts.
• Kuehl, John. “Video Games and Intellectual Property: Similarities, Differences, and a New Approach to Protection”. Cybaris 7/2 (2016), 313-349.
• Kurṭubî, Ebû Abdillāh Muḥammed b. Aḥmed b. Ebî Bekr. el-Cāmiʿ li-aḥkāmi’l-Ḳur’ān. thk. Abdullah b. Abdülmuḥsin et-Türkî. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risale, 1427/2006.
• KP, Koopazar. “Bakiyemi Banka Hesabıma Nakit Olarak Çekebilir miyim?”. Erişim 28 Haziran 2020. https://www.kopazar.com/blog/bakiyemi-banka-hesabima-nakit-olarak-cekebilirmiyim- Leknevî, Abdülḥay b. Abdülḥalîm. ‘Umdetü’r-riʿāye ʿalā şerḥi’l-Hidāye. 7 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
• Mālik b. Enes, el-Muvatta. Beyrut: Dārü’l-Maʿrife, 1428/2007.
• Mehfooz Huma - Bhalla, Gaurav. “Copyrightability of Video Games”. International Journal of Recent Research Aspects 3/4 (2016), 67-77.
• Merdāvî, Alāuddîn Ebü’l-Ḥasen Ali b. Süleyman b. Aḥmed. el-İnṣāf fi ma’rifeti’r-rāciḥi mine’l-ḫilāf. thk. Muḥammed Ḥamid el-Fîkî. 12 Cilt. b.y.: y.y., 1375/1956.
• Mevṣılî, Abdullah b. Maḥmud b. Mevdûd. el-İḫtiyār li-taʿlîli’l-Muḫtār. 5 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-ʿİlmiyye, ts.
• Mısrî, Esma Abdülmehdî –Rifā‘î, Rüdeynā İbrahim. “el-Müsābakāt fi’l-el‘ābi’l-elektrūniyye mefhûmuhā ve ahkāmuhâ fi’l-fıkhi’l-İslāmî. Mecelletü’l-Cāmiati’l-İslāmiyye li’d-dirāsāti’ş-şer‘iyye ve’l-kānūniyye 29/4 (2019), 177-296.
• Modoğlu, Gözde. Dijital Oyunların Ceza Hukuku ve 5651 Sayılı Kanun Kapsamında Erişim Engelleri Kararları Açısından Değerlendirmesi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Molla Ḫüsrev, Muḥammed b. Ferāmuz. Dürerü’l-ḥükkām fî şerḥi Ġureri’l-aḥkâm. 2 Cilt. Karaçi: y.y., ts.
• Muḥammed Alāuddîn Efendi, Ḥāşiyetü Ḳurrati uyûni’l-aḫyār (“Reddü’l-muḥtār” ile birlikte). thk. Ādil Aḥmed Abdülmevcūd – Ali Muḥammed Muavvaḍ. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2011.
• Mustafa es-Suyûtî. Meṭālibu üli’n-nühā fî şerḥi Gāyeti’l-müntehā. 6 Cilt. Dımaşk: el-Mektebetü’l-İslāmî, 2. Basım, 1415/1994.
• Muṭîî, Muḥammed Necîb. Tekmiletü’l-Mecmû‘ şerḥu’l-Müheẕẕeb (Nevevî’nin “el-Mecmû‘” adlı eseri ile birlikte). 20 Cilt. el-Medînetü’l-Münevvere: el-Mektebetü’s-Selefiyye, ts.
• Müslim b. el-Ḥaccāc. el-Cāmiʿu’s-saḥîḥ. Kahire: Dāru İbni’l-Cevzî, 2009.
• Nesāî, Ebû Abdurraḥmān Aḥmed b. Şuayb. es-Sünenü’l-kübrā. thk. Hasan Abdülmünʿim Şelebî. Beyrut: Müessesetü’r-Risāle, 2001.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyā Muhyiddîn Yahyā b. Şeref. Ravḍatü’t-ṭālibîn ve ʿumdetü’l-müftîn. thk. Züheyir eş-Şāvîş. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslāmî, 3. Basım, 1412/1991.
• PS, Play Station. “Yazılım Kullanım Koşulları”. Erişim 17 Ekim 2020. https://www.playstation.com/tr-tr/legal/software-usage-terms/
• PS, Play Station. “Playstation Network Hizmet Koşulları”, Erişim 02 Ekim 2020. https://www.playstation.com/tr-tr/legal/psn-terms-of-service/
• PS, Play Store. “Son Kullanıcı Lisans Sözleşmesi”. Erişim 02 Ekim 2020. https://www.playstore.com/kullanim-sartlari
• PL, Pubg Lite. “Coin Rehberi”. Erişim 02 Aralık 2021. https://lite.pubg.com/tr/2019/08/08/l-coin-rehberi/
• PL, Pubg Lite. “PUBG LITE Hizmet Koşulları”. Erişim 01 Aralık 2021. https://lite.pubg.com/tr/terms-of-service/
• RUS, Rābıtatü’l-Ulemāi’s-Sūriyyîn. “حكم بيع الحساب في الألعاب الالكترونية”. Erişim 22 Haziran 2020. https://islamsyria.com/site/show_consult/3139
• Rūyānî, Ebü’l-Meḥāsin Abdülvāḥid b. İsmāil. Baḥru’l-meẕheb fî furûʿi meẕhebi’ş-Şāfiî. thk. Tārık Fethî es-Seyyid. 14 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2009.
• S, Sahibinden. “Yasaklı Ürünler Listesi”. Erişim 05 Eylül 2021. https://www.sahibinden.com/sozlesmeler/yasakli-urunler-listesi-52
• Ṣuyūtî, Celālüddîn Abdurraḥmān b. Ebîbekr. Tārîḫu’l- ḫulefā. Katar: Vizāretü’l-Evkāf ve’ş-Şuūni’l-İslāmiyye, 2. Basım, 1434/2013.
• ST, Silo.Tips. Travian Games Genel Kullanım Koşulları (Hizmet Tanımı). Erişim 01 Aralık 2021). https://silo.tips/download/genel-kullanm-koullar
• Şāfiî, Ebû Abdillāh Muhammed b. İdrîs eş-Şāfiî, el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Ma‘rife, 1410/1990.
• Şāṭıbî, Ebû İsḥāḳ İbrāhîm b. Mûsa. el-Muvāfaḳāt. 7 Cilt. Suud: Dāru İbn Affān, 1417/1997.
• Şehrānî, Ḥüseyin b. Maʿlevî b. Ḥüseyin. “el-Muʿāvaḍāt fi’l-elʿābi’l-elektrûniyye”. Mecelletü’l-Câmi‘ati’l-İslāmiyye 192/2 (1441/2020), 177-240.
• Şesrî, Sa’d b. Nāsır b. ʿĀbdilazîz. el-Müsābakāt ve aḥkāmuhā fi’ş-şerî‘ati’l-İslāmiyye, Riyad: Dārü’l-ʿĀsıme, 1418/1997.
• Şeyḫîzāde, Abdullah b. eş-Şeyh Muḥammed b. Süleyman. Mecmaʿu’l-enhur fî şerḥi Mülteḳa’l-ebḥur. 2 Cilt. Matbaa-i Āmire, 1317/1899.
• Ṭaberānî, Süleymân b. Aḥmed b. Eyyûb. el-Muʿcemu’l-kebîr. thk. Humeydî Abdülmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Kahire: Mektebetü İbn Teymiyye, ts.
• Teftāzānî, Saʿdüddîn Mesʿûd b. Ömer. Şerḥu’t-Telvîḥ ʿale’t-Tavzîḥ. 2 Cilt. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, ts.
• Tirmiẕî, Ebû Īsā Muḥammed b. Īsā. Sünen. Beyrut: Dārü’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, 2008.
• Üs̱eymin, Muḥammed b. Ṣālih. eş-Şerḥu’l-mümtiʿ ʿalā Zādi’l-müstaḳniʿ. 15 Cilt. Suud: Dāru İbni’l-Cevzî, 1. Basım, 1425/2004.
• XB, Xbox. “Xbox.com Kullanım Koşulları”. 02 Ekim 2020. https://www.xbox.com/tr-TR/legal/XboxComTOU
• WT, Webtekno. ”Asphalt Serisinin Son Oyunu Sokak Yarışı, Android ve iOS İçin Ücretsiz Olarak Yayınlandı!”. Erişim 24 Haziran 2020. https://www.webtekno.com/asphalt-sokak-yarisi-android-ios-indir-h30235.html
• Y, Youtube. “النظرة الشرعية في الألعاب الإلكترونية للشيخ / محمد صالح المنجد”. Erişim 03 Aralık 2021. https://www.youtube.com/watch?v=CSVLYj09uLI
• Y, Youtube. “خطورة الألعاب الإلكترونية للشيخ / محمد صالح المنجد”. Erişim 03 Aralık 2021. https://www.youtube.com/watch?v=rItKKCs1R3Y
• Zerkeşî, Bedruddîn Muḥammed b. Bahādır. el-Mens̱ûr fi’l-ḳavāid. thk. Teysîr Fāik Aḥmed Maḥmûd. 3 Cilt. Kuveyt: Vizāretü’l-Evḳāf, 2. Basım, 1405/1985.