Non-Muslim Women who Translated the Qur’an and Their Translations

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 20, 367 - 392, 15.12.2023

Hidayet Aydar

https://doi.org/10.30523/mutefekkir.1405276

Öz

Non-Muslims’ efforts to translate the Holy Qur’an go back a long way. The first complete translation of the Qur’an by a non-Muslim was made in 1141-1142. Although there was no second translation of the Qur’an for approximately five hundred years after this, activities to translate the Qur’an started again, especially from the sixteenth century onwards. Until the 2000s, many translations of the Qur’an were made by non-Muslims all over the world, mostly in the West. There are also women who translated the Qur’an even though they are non-Muslims. This study focuses on these women and their translations. In addition to introducing the translations of non-Muslim women, the article also provides some information about the women who made them. Furthermore, based on the information obtained, the topics that are discussed in this study are as follows; the reason why these non-Muslim women needed to translate the Qur’an, the audiences they addressed in their translations, the method they followed in their translations, the sources of their translations, the impact of their translations, whether they made any distortions in their translations and whether these translations are in circulation today. Since it would be beyond the scope of an article to discuss all the women who have translated the Qur’an, only the translations of non-Muslim women are dealt with.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’an, Translation, Non-Muslim Women, Qur’an Translations

Kur’an’ı Tercüme Eden Gayrimüslim Kadınlar ve Tercümeleri

Öz

Gayrimüslimlerin Kur’an-ı Kerim’i tercüme çalışmaları oldukça eskilere gitmektedir. Bir gayrimüslim tarafından yapılan ilk tam Kur’an tercümesi 1141-1142 yıllarına tekabül etmektedir. Bundan sonra aşağı-yukarı beş yüz yıl ikinci bir Kur’an tercümesi yok ise de bilhassa on altıncı asırdan itibaren yeniden Kur’an’ı tercüme faaliyetleri başlamıştır. 2000’li yıllara kadar bütün dünyada, özellikle Batı’da gayrimüslimler tarafından çok sayıda Kur’an tercümesi yapılmıştır. Gayrimüslim olduğu halde Kur’an’ı çevirenler arasında kadınlar da bulunmaktadır. Bu çalışmada Müslüman olmadığı halde Kur’an’ı tercüme eden kadınlar ve yapmış oldukları çeviriler üzerinde durulmaktadır. Makalede gayrimüslim kadınların yapmış olduğu çevirilerin tanıtımının yanı sıra bunları yapan kadınlar hakkında da bazı bilgiler verilmektedir. Yine elde edebildiğimiz bilgiler muvacehesinde söz konusu gayrimüslim kadınların Kur’an’ı tercüme etmeye niçin ihtiyaç duydukları, tercümelerinde muhatap aldıkları kitleler, yaptıkları çeviride takip ettikleri yöntem, tercümelerinin kaynakları, tercümelerinde herhangi bir tahrif yapıp yapmadıkları, tercümelerinin meydana getirdiği etki, bu tercümelerin günümüzde tedavülde olup olmadıkları gibi hususlar da irdelenmektedir. Kur’an’ı tercüme etmiş olan bütün kadınları ele almak, bir makalenin sınırlarını aşacağından, burada sadece gayrimüslim kadınların tercümeleri üzerinde durulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Tercüme, Gayrimüslim Kadınlar, Kur’an Tercümeleri

Kaynakça

• Ahmed, Hamid Sayed Ekram. Pragmatic Dimensions of Select English Translations of the Holy Quran. Doktora Tezi, Aligarh Muslim University, 2017.
• Alvi, Anna - Hübsch, Alia. “et-Tenvîr fi’l-İslâm ve’l-Garb min Manzûri’l-Habîre el-Almâniyye Angelika Neuwirth: İddiâu İftikâri’l-İslâm ile’t-Tenvîr… Klişiye Garbiyyun Kadîm”. Qantara.de. 2014. http://ar.qantara.de/content/ltnwyr-fy-lslm-wlgrb-mn-mnzwr-lkhbyr-llmny-nglyk-nwyfrt-d-ftqr-lslm-l-ltnwyrklyshyh-grby.
• Alvi, Anna - Hübsch, Alia. “Interview with Angelika Neuwirth ‘The claim that Islam lacks an Enlightenment is an age-old cliche’”. Qantara.de. 2013. http://en.qantara.de/content/interview-with-angelika-neuwirth-islam-as-a-culture-of-knowledge.
• “Angelika Neuwirth”. Wikipedia. 2020. https://en.wikipedia.org/wiki/Angelika_Neuwirth.
• Atamov, Mursal. Rus Dilinde Yayınlanan Kur’ân-ı Kerim Çevirilerininin Çeviribilim Açısından İncelenmesi (Başarılı Bir Rusça Kur’an Çevirisinin Oluşturulmasına Katkı). Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2013.
• Avd, İbrahim. el-Musteşrikûn ve’l-Kur’ân Dirâse li Tercemâti Neferin Mine’l-Müsteşrikîn el-Fransiyyîn ve Ârâihim fihi. Kahire: Mektebetü Zehrâ, 2003.
• Aydar, Hidayet. “Dünya Dillerindeki Kur’ân Tercümeleri Üzerine Istatistiksel Bir Değerlendirme”. Tafsir Dergisi 2/1 (2022), 15-84.
• Aydar, Hidayet. Hanım Müfessirler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2015.
• Aydar, Hidayet. “Kur’an-ı Kerim’i Tercüme Eden Bir Cariye: Fatma Zaida (ö. 1861’den Sonra) ve ‘L’Alkoran Le Livre Par Excellence’ Adlı Eseri”. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi 20 (2022), 291-330.
• Aydar, Hidayet. Kur’an-ı Kerim’in Tercümesi Meselesi. İstanbul: Kur’an Okulu Yayıncılık, 1996.
• Aydar, Hidayet. “Kur’an’ı Tercüme Etmiş Olan Müslüman Hanımlar”. Dicle İlahiyat Dergisi 25/2 (2022), 280-322.
• Benî Âmir, Muhammed Emin Hasen Muhammed. el-Musteşrikûn ve’l-Kur’ân. Ürdün: Dârü’l-emel li’n-neşr ve’t-tevzî’, 2003.
• Bundâk, Muhammed Salih. el-Müsteşrikûn ve Tercemetü’l-Kur’âni’l-Kerîm. Beyrut: Dârü’l-Âfâk, 1980.
• Derîd, Muhammed Abdulaziz Abdulkadir. Hareketü’t-Tercemti’r-Rusiyye li Maânî’l-Kur’âni’l-Kerîm. Riyad: Merkezü’t-Tefsîr li’d-Dirâsât el-Kur’âniyye, 2016.
• Dragouni, Olimpia. “Animal Sacrifice (Kurban) in Christian and Islamic Religious Texts from the Balkans as Means of Inter-Faith Communication and Division”. Tradition Dans La Communication Et Dans La Culture Spirituelle De L‘eur0pe Du Sud-Est (droit‚ Économie, Sciences Naturelles, Art, Littérature, Langue) Symposium International. ed. Vera Bitrakova Grozdanova, - Luan Starova - Răzvan Theodorescu - Alexandre Kostov - Victor Friedman - Tatjana Krizman Malev - Eyüp Kul. 1616-184. Ohrid: Macedonian Academy of Sciences and Arts, 2018.
• Eggen, Nora S. “On the Preiphery Translations of the Qur’ân in Sweden, Denmark and Norway”. Routledge Handbook of Arabic Translations. ed. Sameh Hanna - Hanem Farahaty - Abdel-Wahab Khalifa. 65-80. London: Routledge, 2019.
• “Ellen Wulff”. wikidata. ts. https://www.wikidata.org/wiki/Q50821857.
• Ethem, Mürsel. “Rusça Kur’an Çevirilerinin Tanıtımı ve Çeviribilim Açısından İncelenmesi - II (Arapçadan Rusçaya Yapılan Kur’an Çevirileri)”. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD) 2/2 (2016), 196-220.
• Gözeler, Esra - Marx, Michael - Kıltz, David - Kouriyhe, Yousef - Koloska, Hannelies - Schmıd, Nora K. “Corpus Coranicum Projesi: Kur’an’ı Geç Antik Döneme Ait Bir Metin Olarak Okumak”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53/2 (2012), 219-253.
• Gazâlî, el-Hevârî. Denise Masson. Mağrib: Merkez es-Sakâfî li’l-Kitâb, 2019.
• Halil, Cihad Bilal. Medresetü’l-İstişrak el-Yûnâniyye ev Nazratuhâ fi’d-Dirâsâti’ş-Şer’iyye el-İslâmiyye Hilâle Karneyn et-Tasi’ Aşer ve’l-İşrîn el-Mîlâdiyeyn Dirâse Tahlîliyye Nakdiyye. Câmiatu’l-İmam Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, Doktora Tezi, 1423.
• Hamidullah, Muhammed. Kur’an-ı Kerim Tarihi. çev. Salih Tuğ. İstanbul: İFAV Yayınları, 1993.
• Haroun, Yazid. “When women and men collaborate to translate the Qur’an: An ‘interactive’ approach””. Paralléles 34/1 (2022), 180-192.
• Hasanoviç, Azra. “Prevoditeljice Kur’ana: Ellen Wulff i Laleh Bakhtiar”. Bosanska Sumejja. 2018. https://bosanskasumejja.com/prevoditeljice-kurana-ellen-wulff-i-laleh-bakhtiar/.
• Hassen, Rim. “English Translation of the Quran by Women: The Challenges of ‘Gender Balance’ in and Through Language”. MonTI. Monografías de Traducción e Interpretación. 3 (2011), 211-230.
• Hassen, Rim. English Translations of the Quran by Women: Different or Derived? Doktora Tezi, University of Warwick, 2012.
• Hassen, Rim. “From a Slave to a Translator: Conflicts and Mediation in Fatma-Zaïda’s Translation of the Quran”. Literary Translation and Cultural Mediators in “Peripheral” Cultures. ed. Diana Roig-Sanz - Reine Meylaerts. 211-234. Cham: Springer International Publishing, 2018.
• Hassen, Rim. “Kur’ân’ın Kadınlar Tarafından İngilizce Tercümesi: Dilde ve Dil Vasıtasıyla ‘Cinsiyet Dengesini’ Sağlma Konusunda Karşılaşılan Zorluklar”. Tefsir Araştırmaları Dergisi. çev. Feyza Çelik 4/2 (2020), 631-654.
• Hassen, Rim - Şerban, Adriana. “Translation of Religious Writings”. An Encyclopedia of Practical Translation and Interpteting. ed. Chan Sin-Wai. 1/325-350. Honk-Kong: The Chinese University of Hong Kong, 2018.
• HØGEL, Christian. “An early anonymous Greek translation of the Qur’ān The fragments from Niketas Byzantios’ Refutatio and the anonymous Abjuratio [Una traducción griega anónima temprana del Corán. Los fragmentos de la Refutatio de Nicetas de Bizancio y la Abjuratio anónima]”. Collectanea Christiana Orientalia. 7 (2010), 65-119.
• İsrafilova, Faima. Rusça Kur’an Çevirilerine Karşılaştırmalı Bir Bakış. Kayseri: Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2015.
• Khan, Shair Ali - Jahantab, Zakira - Nazir, Nargis - Siddiq, Arif. “Women Contributions in Translating Islamic Books: A Criticaltextual Translational Analysis”. Palarch’s Journal Of Archaeology Of Egypt/Egyptology 18/8 (2021), 5004-5018.
• Kulieva, Elvira. “Qur’an Translation Of The Week #76: Not Poetry But Rhyming Prose- Koran: Perevod S Arabskogo I Kommentarii By Betsy Shidfar (1928-1993)”. GloQur The Global Qur’an. 29 Ekim 2021. https://gloqur.de/quran-translation-of-the-week-76-not-poetry-but-rhyming-prose-koran-perevod-s-arabskogo-i-kommentarii-by-betsy-shidfar-1928-1993/.
• “Kuran çevirilerinin listesi”. Stringfixer. Erişim: 16 Haziran 2022. http://stringfixer.com/tr/Gerrans,_S.
• Külünk, Sema Üstün. “The uncharted experience of women translators of the Qur’an in Turkey”. Paralléles 34/1 (2022), 141-151.
• Mansûr, Târık - Sâlim, Nehâ Abdu’l-Al. “el-Bîzantiyyûn ve Tercemetu’l-Kur’ân’l-Kerîm ile’l-Yûnâniyye fi’l-Karni’t-Tâsi’ el-Mîlâdî: el-Cüz’ es-Selâsûn Nemûzecen”. Journal of Medieval and Islamic History 8 (2013), 83-130.
• Masson, Denise. Le Coran. Paris: Bibliotheque de la Pleiade, ts.
• Molla Salehi, Hekmatollah - Koutlaki, Sofia A. “Quranic Translation in Greek: Challenges and Opportunities”. Conference: International Conference for Quranic Translation, At Allameh Tabatabaei University, Tahran, 2014.
• Mollasalihi, Hikmetullah - Kutlaki, Sofiya. “Tercemehây-i Kur’ân bi zibân-i Yûnânî”. Tercemân-ı Vahiy. 38 (2017), 23-43.
• Muhammed, Fethullah. et-Tercemât el-İstişrâkiyye li’l-Kur’âni’l-Kerîm Dirâse li Tercemetey Regis Balcher ve Jacque Berque li Maâni’l-Kur’âni’l-Kerîm ile’l-Fransiyye. Cezayir: Câmiatü’l-Ceylâlî, Doktora Tezi, 2015.
• Muleyke, Seriser. Tercemetü Maânî’l-Kur’âni’l-Kerîm İnde Denise Masson -Dirâse tatbîkiyye-. Cezayir: Câmiatu Vehrân, Yüksek Lisans Tezi, 2011.
• Neuwirth, Angelika. “Kur’an’ın Geç Antik Dönem Epistemik Dünyasında Konumlandırılması”. Kur’an’ı Anlama Yolunda Kuramer Konferansları - 1. ed. Yusuf Şevki Yavuz. çev. Hamiyet Bayram - Aliye Uzunlar. 285-301. İstanbul: KURAMER Yayınları, 2017.
• Neuwirth, Angelika. “Orientalism in Oriental Studies? Qur’anic Studies as a Case in Point”. Journal of Qur’anic Studies 9/2 (2007), 115-127.
• Neuwirth, Angelika. “Qur’an and History - a Disputed Relationship. Some Reflections on Qur’anic History and History in the Qur’an”. Journal of Qur’anic Studies 5/1 (2003), 1-18.
• Neuwirth, Angelika. “Tartışmalı Bir İlişki Biçimi Olarak Kur’ân ve Tarih: Kur’ân Tarihi ve Kur’ân’da Tarih Üzerine Bazı Tespitler”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. çev. Merve Palancı - Zakir Demir. 49 (2020), 327-350.
• Neuwirth, Angelika. “Two Views of History and Human Future: Qur’anic and Biblical Renderings of Divine Promises”. Journal of Qur’anic Studies 10/1 (2008), 1-20.
• Nûr, Ali. “et-Tercemetü’l-Yûnâniyye li Maâni’l-Kur’âni’l-Kerîm”. en-Nedevetü’l-Âlemiyye Havle Tercemeti Maâni’l-Kur’âni’l-Kerîm. İstanbul: IRCICA Yayınları, 1395.
• Pink, Johanna. “Qur’an Translation Of The Week #68: Islamicising A Non-Muslim’s Qur’an Translation: From Paris To Beirut (And Back?)”. Gloqur The Global Qur’an. 2021. https://gloqur.de/quran-translation-of-the-week-68-islamicising-a-non-muslims-quran-translation-from-paris-to-beirut-and-back/.
• Radwan, Tareq. Tercemetü Maânî’l-Kur’âni’l-Kerîm ile’l-lügati’l-Yûnâniyye Beyne Muavvikâti’l-Hitâb el-İstişrâkî ve Darûrât Hatmiyye el-Ma’rûfe. Mısır: Camiatü’l-Ezher, 2018.
• Rıdvan, Ömer b. İbrahim. Ârâü’l-Müsteşrikîne Havle’l-Kur’âni’l-Kerîm ve Tefsirîhî Dirâse ve Nakd. Riyâd: Dârü’t-Tiybe, ts.
• Rıdvan, Tarık. “Tercemetü maânî’l-Kur’âni’l-Kerîm ile’l-luğati’l-Yûnâniyye beyne muavvikâti’l-hitâb el-istişrâkî ve darûrât hatmiyye el-ma’rûfe...(‘Translation of The Meanings of The Holy Quran İnto Greek Between Obstacles of Orientalist Discourse and Inevitable Necessities of Knowledge…’)”. Evrâk Klasikiyye. 15 (2018), 149-265.
• Sanni, Amidu Olalekan. “Book Reiview The Qur’ân in Context: Historical and Literary Investigations into the Qur’ânic Milieu Edited by Angela Neuwirth, Nicolai Sinai and Michael Marx (Leiden and Boston, MA: Brill, 2011), VII þ 864 pp. Price HB E218.00. EAN 978-0004176881; PB E49.00. EAN 978-9004211018”. Journal of Islamic Studies. 2 (2015), 1-6.
• Shovkhalov, İsmail. Kur’an-ı Kerim’in Rusça Tercümeleri (Mana Doğruluk Bakımından Değerlendirilmesi). Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2006. Şatâre, Semîr. “Danmarkiyye Gayru Muslime Tütercimü Maâni’l-Kur’âni’l-Kerîm”. aljazeera.net. 2006.
• https://www.aljazeera.net/news/cultureandart/2006/11/13/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D9%85%D8%A7%D8%B1%D9%83%D9%8A%D8%A9-%D8%BA%D9%8A%D8%B1-%D9%85%D8%B3%D9%84%D9%85%D8%A9-%D8%AA%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85-%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86%D9%8A.
• Ulbricht, Manolis. “et-Tercemetü’l-ûlâ li’l-Kur’âni’l-Kerîm 8/9 m. Fî sicâli Nikitas el-Bizansi (el-Karn 9 m.) maa’l-İslâm b’ismi Tefnîdu’l-Kur’ân”. Chronos Revue d’Histoire de l’Université de Balamand 25 (2012), 33-58.
• Uspenskaya, N. A. “O Betsy Yakovlevna Şifdar (Betsy Yakovlevna Şifdar Hakkında)”. Bibliotheca Islamica Betsy Shidfar Kazan (volga Region) Federal University Institute of Oriental Studies Islamic Studies Department The System of Images in Classical Arabic Literature of the Vi-Xii Centuries. 12-22. Moscow: Mardjani Publishing House, 2011.
• Yüksel, Edip - Shaiban, Layth Saleh - Nafeh, Martha Schulte. “Quran: A Reformist Translation (Koran, Kuran in Modern English)”. amazon. 2019. https://www.amazon.com/Quran-Reformist-Translation-Modern-English-ebook/dp/B004477YKY.
• Zaida, Fatma. L’Alkoran! Le Livre par excellence Traduction textuelle de l’arabe. Lisbonne: Imprimerie dela Societe typographique Franco-Portugaise, 1861.
• “Θρησκευτικά - Θεολογικά : Κοράνι / - Παλαιοβιβλιοπωλείο Ερατώ”. Erişim: 01 Temmuz 2022. https://eratobooks.gr/index.php/thematikes/diafores-katigories-2/thriskeutika/12272/%CE%BA%CE%BF%CF%81%CE%AC%CE%BD%CE%B9.htm.
• “Κοράνιο”. Βικιπαίδεια. 2022. https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%9A%CE%BF%CF%81%CE%AC%CE%BD%CE%B9%CE%BF&oldid=9322101.
• “ΛΑΜΠΟΡΓΚΙΝΙ: ΜΙΝΑ ΖΩΓΡΑΦΟΥ... Ένας θρύλος του βιβλίου... ΜΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΡΙΑ ΟΛΚΗΣ.... και όχι μόνο...” ΛΑΜΠΟΡΓΚΙΝΙ. 2020. http://akrat.blogspot.com/2020/03/blog-post_27.html. “Μίνα Ζωγράφου-Μεραναίου”. Online Compendium των ελληνογερμανικών διασταυρώσεων. Erişim: 04 Temmuz 2022. https://comdeg.eu/el/biogramm/mina-zografou-meraneou-%ce%bc%ce%af%ce%bd%ce%b1-%ce%b6%cf%89%ce%b3%cf%81%ce%ac%cf%86%ce%bf%cf%85-%ce%bc%ce%b5%cf%81%ce%b1%ce%bd%ce%b1%ce%af%ce%bf%cf%85/.
• “Πέρσα Κουμούτση”. Βικιπαίδεια. 2020. https://el.wikipedia.org/w/index.php? title=%CE%A0%CE%AD%CF%81%CF%83%CE%B1_%CE%9A%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%BF%CF%8D%CF%84%CF%83%CE%B7&oldid=8485558. “Πέρσα Κουμούτση: Η συγγραφέας και μεταφράστρια που απέσπασε διεθνές βραβείο από το Κατάρ -Η προσφορά της”. iefimerida.gr. 2022. https://www.iefimerida.gr/politismos/persa-koymoytsi-apespase-brabeio-apo-katar.
• “ΤΙΤΛΟΣ - Βιβλιοnet”. biblionet.gr. 2006. https://biblionet.gr/titleinfo/.
• “Το Κοράνι”. Bookia. Erişim: 10 Temmuz 2023. https://www.bookia.gr/index.php?action=book&bookid=126120&booklabel=%CE%A4%CE%BF%20%CE%9A%CE%BF%CF%81%CE%AC%CE%BD%CE%B9. ШАРИПОВА, Р.М. - САРИБЖАНОВА, A.B. КОММЕНТАРИИ К КОРАНУ. 2 Cilt. Москва: Издатель Воробьёв, 2011.