Zeliha Osman Hanım’ın “İlâç Şişesi” Başlıklı Piyesi (1925)

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 3, 38 - 47, 01.12.2013

Halil Tekiner

Öz

Milli Mücadele’ye destek veren çalışmalarıyla Türk edebiyat tarihinde özel bir öneme sahip olan yazar ve çevirmen Zeliha Osman [Özen] Hanım’ın 1343 (m.1925) yılında Mektep Temsilleri serisinde eski harflerle yayınlanmış “İlâç Şişesi” başlıklı iki perdelik piyesi, Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki eczacılık anlayışını yansıtması yönüyle ilginçtir. Orijinal nüshası araştırmacı tarafından Atatürk Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesi’nde (Erzurum) tespit edilen bu piyes eczacı kalfası Hikmet Bey’in, evde hasta yatan annesinin ilâcını almak için eczaneye gelen Küçük Melek’e afyon şurubu yerine afyon ekstresi verdiğini fark etmesinin ardından eczanede yaşananları ve bu büyük hata karşısında Eczacı Hasan Bey’in tutumunu konu alır. Eserde ayrıca bugün unutulmuş ilâç formlarından biri olan güllaçtan (nâhoş tat veya kokulu toz ilâçların içine konduğu, nişastadan yapılmış küçük kap) bahsedilmekte; Julep gomme (cülap zamkı), Sirop [de] bourgeons de sapin (çam tomurcuğu şurubu), Sirop d’opium (afyon şurubu) ve Teinture d’Iode (tentürdiyot) gibi Fransızca ilâç isimleri anılmaktadır

Anahtar Kelimeler

Beşeri bilimler, eczacılık, edebiyat, tıp tarihi (XX. yüzyıl)

A Play Entitled “The Medicine Bottle” (1925) by Zeliha Osman Hanım

Öz

Abstract The two-act play “The Medicine Bottle” by Ms. Zeliha Osman [Özen], a Turkish playwright and translator holding a special importance in the history of Turkish literature through her activities supporting Milli Mücadele (The National Struggle), is noteworthy due to reflecting the perception of pharmacy in early years of the Turkish Republic founded in 1923. An original copy of the play, written in Ottoman Turkish and published in a series of school plays, has been registered at the Ataturk University Rare Books Collection (Erzurum). The play is based on the incidents occurring in a small community pharmacy after the assistant pharmacist Hikmet Bey’s realization of his mistake of giving his customer a bottle of extract of opium instead of opium syrup, and Pharmacist Hasan Bey’s backlash toward this fatal error. A forgotten pharmaceutical form named güllaç (cachet), a sort of container made of starch for encapsulating dry powder drugs with unpleasant taste or smell, is also mentioned in the play together with those drug names in French like Julep gomme (Gum of Julep), Sirop de bourgeons de sapin (Pine bud syrup), Sirop d’opium (Opium syrup) and Teinture d’Iode (Tincture of Iodine).

Anahtar Kelimeler

Humanities, medicine in literature, pharmacy, 20th Cent. history of medicine