The First School of Medicine for Girls in Türkiye: Istanbul (Arnavutkoy) American Girls' College Faculty of Medicine

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 3, 511 - 524, 30.09.2024

Gulkizilca Yurur , Nuran Yıldırım

https://doi.org/10.31020/mutftd.1477388

Öz

Aim: In this article, the effect of the education implemented by Mary Mills Patrick, a women's rights advocate and the Principal of the Istanbul (Arnavutköy) American College for Girls, on the orientation of female students towards the medical profession is discussed. The process of opening the first medical school to train female physicians in the Ottoman Empire is analysed in terms of Turkey’s medical history.
Material and Method: A report dated July 24, 1917 "Medical Education and Medical Practice in Turkey", sent to the Rockefeller Foundation by ABCFM was used for the first time in this study. These original documents were subjected to the method of narrative analysis, which focuses on the unfolding of events from the perspective of the active agents involved.
Results: The education implemented at the Istanbul (Arnavutköy) American College for Girls directed its students to become physicians and was effective in training women to become modern medical specialists.
Conclusion: The fact that two Ottoman and 13 Turkish citizens who graduated from college between 1891 and 1960 were among the first female physicians in our country reinforces this result. Under the extraordinary conditions of the armistice period, the Istanbul (Arnavutköy) American Girls' College Medical Department was closed after higher education was banned for foreigners during the Republican period. Two Turkish students attending the Department of Medicine, Sabiha Süleyman Sayın and Hamdiye Abdürrahim Maral, graduated from Darülfünun Faculty of Medicine, which started accepting female students in 1922. They were among the first female physicians of the Republic.

Anahtar Kelimeler

Istanbul (Arnavutköy) American College for Girls, the first medical school for women, the first female physicians of the Republic, missionary work in medical education, Mary Mills Patrick.

Türkiye’nin Kızlar İçin İlk Tıp Okulu: İstanbul (Arnavutköy) Amerikan Kız Koleji Tıp Bölümü

Öz

Amaç: Bir kadın hakları savunucusu olan, İstanbul (Arnavutköy) Amerikan Kız Koleji Müdiresi Mary Mills Patrick’in kolejde uyguladığı eğitimin kız öğrencilerin hekimlik mesleğine yönelmesindeki etkisi tartışılmıştır. Osmanlı Devleti’nde kadın hekim yetiştirecek ilk tıp okulunun açılması süreci Türk tıp tarihi açısından ele alınmıştır.
Gereç ve Yöntem: 24 Temmuz 1917 tarihinde Amerika Yabancı Misyon Temsilcileri Birliği’nin (ABCFM) Rockefeller Vakfı’na gönderdiği, “Medical Education and Medical Practice in Turkey” (Türkiye’de Tıp Eğitimi ve Tıp Pratiği) başlıklı orijinal rapordaki “Information in regard to the American College for Girls at Constantinople, Constantinople College” ve “The American College for Girls at Constantinople in is relation to the development of medical education in Turkey with particular reference to the medical education for women” başlıklı mektuplar, burada dile gelen kızlar için tıp okulu planları, bu okuldan beklentileri, olay örgüsüne, aktif katılımcıların perspektifinden görüldüğü şekliyle odaklanan anlatı araştırması yöntemiyle analiz edilmiştir.
Bulgular: İstanbul (Arnavutköy) Amerikan Kız Koleji’nde uygulanan eğitimin öğrencileri hekim olmaya yönelttiği ve modern tıp uzmanı kadınların yetişmesinde etkili olduğu anlaşılmıştır.
Sonuç: 1891-1960 yıllarında kolejden mezun olan iki Osmanlı ve 13 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının ülkemizin ilk kadın hekimleri arasında olması bu sonucu pekiştirmektedir. Mütareke döneminin olağanüstü koşullarında İstanbul’da kadın hekim yetiştirmek amacıyla kurulan ilk tıp okulu, olan, İstanbul (Arnavutköy) Amerikan Kız Koleji Tıp Bölümü resmen izin alınmadan faaliyete geçirilmiş, Cumhuriyet döneminde yüksek öğretimin yabancılara yasaklanması üzerine kapatılmıştır. Tıp Bölümü’ne devam etmekte olan iki Türk öğrenci, Sabiha Süleyman Sayın ile Hamdiye Abdürrahim Maral 1922 yılında kız öğrenci kabul etmeye başlayan Darülfünun Tıp Fakültesi’ni bitirip Cumhuriyet’in ilk kadın hekimleri arasında yer almışlardır.

Anahtar Kelimeler

İstanbul (Arnavutköy) Amerikan Kız Koleji, kadınlar için ilk tıp okulu, Cumhuriyet’in ilk kadın hekimleri, tıp eğitimi alanında misyonerlik, Mary Mills Patrick

Etik Beyan

Çalışma arşiv ve yazılı kaynaklara dayalı olarak yürütüldüğünden, etik kurul onayı gerekmemektedir. Çalışmada hiç bir etik kural ihlal edilmemiştir.

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır.

Kaynakça

• 1. Erdoğdu T. Üsküdar Amerikan Kız Koleji’nin Kısa Tarihi. Üsküdar Sempozyumu I. Bildiriler, Cilt I, İstanbul: Üsküdar Belediye Başkanlığı Üsküdar Araştırmaları Merkezi Yayın No.10; 2004. s:308-10.
• 2. Goffman C. From Religious to American Proselytism: Mary Mills Patrick and the Sanctification of the Intellect. In: Doğan M.A., Sharkey H. editors. American Missionaries and the Middle East: Foundational Encounters. The University of Utah Press, 2011. s: 88-92.
• 3. Büyükkarcı S. Türkiye’de Amerikan Okulları. Konya: Yelken Basım-Yayım-Dağıtım; 2004.
• 4. Ege, NN. Demokrasi Cihanında Kadın, Dr. M. Mills Patrick. İstanbul Kız Koleji Kurucusu. Tanin 1946;10 Mart:5-6.
• 5. Hayatta Muvaffak Olmuş Türk Kadınları: 3. İlk Kadın Doktorumuz Safiye Ali Hanım. Resimli Ay 1928;4 (47-11):12.
• 6. Graduates of the College. Constantinople College, The American College for Girls at Constantinople Reports for the Year 1911-1912. s: 71-90.
• 7. Departments of State, Justice, The Judiciary, and Related Agencies Asropriations, 1961. Hearings Before the Subcommittee of the Committee on Asropriations United States Senate Congress Second Session on H.R. 11666. Making Asropriations for the Departments of State and Justice, the Judiciary, and Related Agencies for the Fiscal Year Ending June 30, 1961. United States Government Printing Office, Washington; 1960. s: 948.
• 8. Acun F. Arnavutköy Amerikan Kız Koleji Mezunları ve Meşhurları. Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 2015;11(22):417- 442.
• 9. Mills Patrick M. Bir Boğaziçi Macerası. İstanbul Kız Koleji (1871-1924). Çev. Şeyma Akın. Tez Yayınları, İstanbul 2001. s: 143.
• 10. Etker Ş. Türkiye’nin ilk kadın doktorlarını Üsküdar yetiştirdi. SEV Connect. İlkbahar 2018;1:88-89.
• 11. Etker Ş. Dr. Zaruhi S. Kavalcıyan, Türkiye’nin ilk kadın hekimi. Hekim Sözü. Temmuz-Ağustos 2021:33-34.
• 12. Yıldırım N. Türkiye’nin İlk Kadın Doktoru Safiye Ali. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları; 2012. s. 15-34.
• 13. Gazete Oksijen. Almanya’da bir sokağa Türkiye’nin ilk kadın doktoru olan Safiye Ali’nin adı verildi. 16 Ağustos 2023. https://gazeteoksijen.com/dunya/almanyada-bir-sokaga-turkiyenin-ilk-kadin-doktoru-olan-safiye-alinin-adi-verildi-186455 (Erişim: 7 Temmuz 2024).
• 14. Şehsuvaroğlu BN. 1914’te Amerikan Kız College’indeki Türk Kızları. Türk Yurdu, Cilt. IV (9): 13-14.
• 15. Etker Ş, Dinç G. Tıp Fakültesinin İlk Kadın Doçenti Dr. Afife Cenani Demirel 90 Yaşında. İçinde: Yıldırım N. editör. Sağlık Alanında Türk Kadını. İstanbul: Novartis Yayınları; 1997. s: 67-69.
• 16. Yenerman M. Patoloji Alanında İlkler, Öncü Kadınlar ve Bugün. İçinde: Yıldırım N. editör. Sağlık Alanında Türk Kadını. İstanbul: Novartis Yayınları; 1997. s: 206-207.
• 17. Hatemi S. Prof. Dr. Metine Bilger. İçinde: Yıldırım N. editör. Sağlık Alanında Türk Kadını. İstanbul: Novartis Yayınları; 1997. s:102-104.
• 18. Gürsu S, Yıldırım T, Demir B, Şahin V. “Kadından ortopedist olmaz!” Efsaneyi yıkanlar... https://www.aott.org.tr/Content/files/sayilar/423/423-4459.pdf (Erişim. 16 Nisan 2024).
• 19. Çakar L. Fizyolojide ilk kadın öğretim üyesi Prof. Dr. Meliha Terzioğlu. İçinde: Yıldırım N. editör. Sağlık Alanında Türk Kadını. İstanbul: Novartis Yayınları; 1997. s:113-122.
• 20. Günöz H. Prof. Dr. Olcay Neyzi. İçinde: Yıldırım N. editör. Sağlık Alanında Türk Kadını. İstanbul: Novartis Yayınları; 1997. s:142-146.
• 21. Yazıcı H. Asuman Hocamıza Saygıyla. Cumhuriyet, 3 Ocak 2018; https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/olaylar-ve-gorusler/asuman-hocamiza-saygiyla-iu-emekli-prof-hasan-yazici-yazdi-902087 (Erişim tarihi: 13 Nisan 2024).
• 22. Tinckom-Fernandez W.G. Hospital in Turkey faces a New Crisis. The New York Times April 1928; https://www.nytimes.com/sitemap/1928/01/09/ (Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024).
• 23. Staub A.W. Tribute to an American Hospital at Istanbul a Memorial to the Late Admiral Bristol. The New York Times 1939; Kasım 15:22. https://www.nytimes.com/1939/11/15/archives/letters-to-the-times-tribute-to-an-american-hospital-at-istanbul-a.html (Erişim: 7 Temmuz 2024).
• 24. Near East Relief. Our History. https://neareast.org/our-history/#:~:text=Originally%20known%20as%20'The%20American,displaced%2C%20with%20over%20a%20million (Erişim tarihi: 7 Temmuz 2024).
• 25. Yıldırım N. İstanbul’un Sağlık Tarihi. İstanbul Üniversitesi İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti Projesi No. 55-10. İstanbul: Ajansfa; 2010. s: 236-37.
• 26. Meyer EC. Medical Education and Medical Practice in Turkey, Boston: American Board of Missions; 1917. Yayınlanmamış daktilo metin, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi, R820. M49 1917.
• 27. Mills Patrick M. Information in regard to the American College for Girls at Constantinople, Constantinople College. In: Ernst C. Meyer editör. Medical Education and Medical Practice in Turkey, Boston: American Board of Missions; 1917: 122-145. Yayınlanmamış daktilo metin, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi, R820. M49 1917, Ek no.7.
• 28. Mills Patrick M. The American College for Girls at Constantinople in its relation to the development of medical education in Turkey with particular reference to the medical education for women, 1 May 1917. In: Ernst C. Meyer editor. American Board of Missions; 1917: 46-52. Yayınlanmamış daktilo metin, Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi, R820. M49 1917, Ek no.1.
• 29. Mills Patrick M. “Fourteen Reasons for an American Mandatory over Turkey”, The Outlook, September 3, 1919. s: 32–33.
• 30. Mills Patrick M. Son Sultanların İstanbulu’nda Siyaset. Modernleşme. Yabancı Okullar. Çev. Ayşe Aksu. Dergâh Yayınları, İstanbul 2009. s: 328.
• 31. Robert College. http://en.wikipedia.org/wiki/Robert_College (Erişim tarihi: 12 Mart 2024).
• 32. Etker Ş, Dinç G. “İstanbul Amerikan Koleji Tıp Fakültesi ve 28’li İki Öğrencisi Dr. Hamdiye Abdurrahim Maral ve Dr. Sabiha Süleyman Sayın”, İçinde: Yıldırım N. editör. Sağlık Alanında Türk Kadını. İstanbul: Novartis Yayınları; 1997, s. 60-63.
• 33. https://www.findagrave.com/memorial/191607245/wilson-farnsworth-dodd (Erişim tarihi: 12 Nisan 2024).
• 34. Yıldırım N. Savaşlardan Modern Hastanelere Türkiye’de Hemşirelik Tarihi. İstanbul: Vehbi Koç Vakfı, 2014, s.42-44.
• 35. Ural R. Ord. Prof. Dr. İhsan Hilmi Alantar. RE Books Arts Yayınevi. İstanbul 2023, s.168.
• 36. Başekim CÇ. Radyolojiye adanmış bir Ömür: Dr. Mehmet Şevki Bey. Mersin Üniversitesi Tıp Fakültesi Lokman Hekim Tıp Tarihi ve Folklorik Tıp Dergisi 2015;5(1):33-36.
• 37. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Hariciye Nezareti İstanbul Murahhaslığı, BOA (HR. İM) 77/5, 23 Haziran 1923.
• 38. Tevhid-i Tedrisat Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.3.430.pdf (Erişim tarihi: 22 Nisan 2024).
• 39. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, BCA, Fon. 502, Kutu. 22384-99309, Gömlek.1, 8.04. 1924.
• 40. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, BCA, Fon. 502, Kutu. 22384-99309, Gömlek. 4, 22.04. 1924.
• 41. T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi, BCA, Fon. 502, Kutu. 22384-99309, Gömlek. 3, 28.04. 1924
• 42. Mills Patrick, M. Bir Boğaziçi Macerası. İstanbul Kız Koleji (1871-1924). Çev. Şeyma Akın. Tez Yayınları, İstanbul 2001
• 43. Yıldırım N, Bozkurt S. “Başlangıcından Günümüze İstanbul Tıp Fakültesi’nin Kadın Öğretim Üyeleri”, İçinde: Yıldırım N. editör. Sağlık Alanında Türk Kadını. İstanbul: Novartis Yayınları; 1997. s:170-172.
• 44. Gazete ilanı: Çocuk Hastalıkları mütehassısı Dr. Sabiha Süleyman. Yeni Asır, 26 Mart 1936, s.7. https://www.gastearsivi.com/gazeteSayisi/yeni_asir/1936-03-26 (Erişim tarihi: 11 Temmuz 2024).
• 45. Maral HA. “Modern evde pire, tahta kurusu olmaz. Sağlık Bakımından İdeal Bir Ev Nasıl Olmalıdır?”, Akşam 1935: Haziran 18: 5-13.
• 46. Mills Patrick, M. The American College for Girls at Constantinople. The Higher Educational Institutions of the American Board. Boston: American Board of Commissioners for Foreign Missions; 1899: 22-27. https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=umn.31951002032301j;view=1up;seq=5 (Erişim tarihi: 9 Mart 2024).