Branş Öğretmenlerinin Bakış Açısıyla Özel Eğitim Okullarında Problemleri Çözme Sürecindeki İş Birliği

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 864 - 887, 31.12.2024

Esra Dönmez , Eylem Dayı

Öz

Bu araştırmanın amacı branş öğretmenlerinin bakış açısıyla özel eğitim okullarında yaşanan problemler ve problemleri çözme sürecindeki iş birliğini belirlemektir. Bu kapsamda özel eğitim okullarındaki 18 branş öğretmeni katılımcı grubu olarak belirlenmiştir. Temel nitel desende tasarlanan bu çalışmada veriler; yarı yapılandırılmış görüşme tekniğiyle toplanmış ve içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Analiz sonucu “özel eğitim okulunda öğretmen olmak”, “öğretmenlerin problem tanımlamaları” ve “iş birliği” ana temalarına ulaşılmıştır. Bulgulara göre branş öğretmenlerinin problem tanımlamaları; özel eğitime ilişkin bilgi ve deneyim eksikliği, okul fiziki yapısı ve materyallerin uygun olmayışı, özel gereksinimli öğrencilerin; ders motivasyonu, aile katılımı ve problem davranışları odağındadır. Okul türüne göre belirtilen problemlerin değiştiğini, özellikle özel eğitim uygulama okulunda görev yapan öğretmenlerin “problem” algısının öğrencinin davranışları yönünde olduğunu söylemek mümkündür. Genel olarak branş öğretmenlerinin problem çözümünde, ilk olarak özel eğitim öğretmenleriyle iletişime geçtiği sonucuna ulaşılmıştır. Ancak özel eğitim öğretmenlerinden genel beklenti, sınıf yönetimini sağlamalarıdır. Program ve bireyselleştirilmiş eğitim planına dair problem bildiren öğretmenler ise genellikle genel eğitim müfredatını takip eden okullarda çalışmaktadır. Araştırmada dikkat çeken branş öğretmenlerinin özel eğitime dair bilgi ve deneyim eksikliğini problem olarak nitelemeleri ve lisans döneminde özel eğitime ilişkin yeterliklerinin geliştirilmesi önerisidir. Grupla problem çözme konusunda ise; öğretmenlerden yalnızca birkaçı problem çözme basamaklarına ilişkin örnekler vermektedir. Problem çözme için okullarda sistematik bir sürecin olmadığını yalnızca mevzuatta yer alan toplantılar odağında ekipler oluşturulduğunu söylemek mümkündür. Öğretmenler, okullarında iş birliğinin yüksek olduğunu ifade etseler de belirtilen iş birliği algısının, iş birliği ilkeleri doğrultusunda olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Bulgular dahilinde özel eğitim okullarındaki uygulamalara, öğretmen yetiştirme yaklaşımına ve ileriye yönelik araştırmalar için öneriler sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

GRUPLA PROBLEM ÇÖZME, İŞ BİRLİĞİ, ÖZEL EĞİTİM OKULLARI, BRANŞ ÖĞRETMENLERİ

Etik Beyan

Araştırmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bulguların sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımızı belirtiriz.

Teşekkür

Araştırmaya katılımda gönüllü olan tüm öğretmenlere teşekkür ederiz.

Collaboration in the Process of Solving Problems in Special Education Schools from the Perspective of Branch Teachers

Öz

The aim of this study is to determine the problems experienced in special education schools and the cooperation in the process of solving problems from the perspective of branch teachers. In this context, 18 branch teachers in special education schools were determined as the participant group. In this study, which was designed in basic qualitative design, data were collected by semi-structured interview technique and analysed by content analysis method. As a result of the analysis, the main themes of ‘being a teacher in a special education school’, ‘teachers’ problem identifications’ and “collaboration” were reached. According to the findings, the problem identifications of branch teachers focus on lack of knowledge and experience about special education, inappropriate school physical structure and materials, motivation for the course, family involvement and problem behaviours of students with special needs. It is possible to say that the problems stated according to the school type change, especially the "problem" perception of the teachers working in the special education practice school is in the direction of the students' behaviours. It was concluded that branch teachers first contacted special education teachers in problem solving. However, the general expectation from special education teachers is to provide classroom management. Teachers who reported problems related to the curriculum and individualised education plan generally work in schools that follow the general education curriculum. What is noteworthy in the study is the fact that the branch teachers describe the lack of knowledge and experience in special education as a problem and suggest the development of competencies related to special education during the undergraduate period. In terms of problem solving with the group; only a few of the teachers give examples of problem solving steps. It is possible to say that there is no systematic process for problem solving in schools. Although the teachers stated that there is a high level of collaboration in their schools, it was concluded that the perception of collaboration was not in line with the principles of co-operation. Based on the findings, recommendations are presented for practices in special education schools, teacher training approach and future research.

Anahtar Kelimeler

GROUP PROBLEM SOLVING, COLLABRATION, SPECIAL EDUCATION SCHOOLS, BRANCH TEACHERS

Kaynakça

• Açıkgöz, G., Keskin, Z., Küçük, A.N, Gökdemir, Y. & Karasu, N. (2018, Mart). ÖE uygulama okullarında iş birliği uygulanma düzeyini belirlemeye yönelik çalışma [Bildiri Sunumu]. Uluslararası Bilim ve Eğitim Kongresi, Afyonkarahisar, Türkiye.
• Altun Könez, N. (2015). Özel eğitim ve iş uygulama merkezlerinde görev yapan branş öğretmenlerinin hizmet içi eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi.
• Austin, V. L. (2001). Teachers' beliefs about co-teaching. Remedial and Special Education, 22(4), 245-255. https://doi.org/10.1177/074193250102200408
• Bahr, M. W., & Kovalesk, J. F. (2006). The need for problem-solving teams: Introduction to the special ıssue. Remedial and Special Education, 27(1), 25. https://doi.org/10.1177/07419325060270010101
• Barron, B. (2000). Achieving coordination in collaborative problem-solving groups. The journal of the learning sciences, 9(4), 403-436. https://doi.org/10.1207/S15327809JLS0904_2
• Başar, Y. (2000). Sorun çözme [Yayımlanmamış doktora tezi,İstanbul Teknik Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi
• Baydağ C., (2020). Engelli bireylerin gelişim özelliklerinde müzik eğitiminin önemi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi/Journal of Higher Education and Science, 10(1), 1-7. https://doi.org/10.5961/jhes.2020.362
• Berg, B. L., & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (H. Aydın, Çev.; 8.baskı). Eğitim Yayınevi.
• Brownell, M. T., Adams, A., Sindelar, P., Waldron, N. & Vanhover, S. (2006). Learning from collaboration: The role of teacher qualities. Exceptional Children, 72(2), 169-185. https://doi.org/10.1177/001440290607200203
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (21. baskı). Pegem Akademi.
• Cansoy, R., ve Türkoglu, M. E. (2017). Examining the relationship between pre-service teachers' critical thinking disposition, problem solving skills and teacher self-efficacy. International Education Studies, 10(6), 23-35. https://doi.org/10.5539/ies.v10n6p23
• Cerit, Y. (2009). Öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri ile işbirliği yapma düzeyleri arasındaki ilişki. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 637-657. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/153387
• Ceylan, F., ve Yıkmış, A. (2017). Kaynaştırma öğrencilerinin sergilediği problem davranışlara yönelik sınıf öğretmenlerinin uyguladıkları önleme ve müdahale stratejileri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30(1), 239-264. https://doi.org/10.19171/uefad.323417
• Chiu, M. M. (2000). Group problem‐solving processes: Social interactions and individual actions. Journal for the Theory of Social Behaviour, 30(1), 26-49. https://doi.org/10.1111/1468-5914.00118
• teaching students with physical, visual, severe, and multiple disabilities. Studies in Art Education, 57(1), 6-20. https://doi.org/10.1080/00393541.2015.11666279
• Creswell, J. W. (2020). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Çetin, Ç. (2004). ÖE alanında çalışmakta olan farklı meslek grubundaki eğitimcilerin yaşadığı güçlüklerin belirlenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi ÖE Dergisi, 5(1), 35-46. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000073
• Dayı, E. ve Töret, Z. (2021). ÖE öğretmeni adaylarının iş birliğine ilişkin metaforik algıları. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 863-877. https://doi.org/10.33206/mjss.793039
• Elçi, A. N. (2019). Özel eğitim okul ve sınıflarında branş derslerinin yürütülmesinde ÖE ve branş öğretmenleri arasındaki iş birliği çalışmalarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi].YÖK Tez Merkezi.
• Erdem, A. ve Özçelik, S. (2023). Özel eğitim ve müzik eğitimi öğretim elemanlarının müzik ve oyun dersine ilişkin görüşleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43(3), 2369-2405. https://doi.org/10.17152/gefad.1310759
• Ergin, M. (2022). Beden eğitimi öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik görüşleri. Turkish Studies- Education, 17(1), 73-90. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.52149
• Erim, G., ve Caferoğlu, M. (2012). Görsel sanatlar eğitimi dersinin zihinsel engelli çocuklara katkısının özel eğitim öğretmenlerinin görüşleriyle belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25(2), 321-342. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/153477
• Ersoy, F. (2016). Fenomenoloji, Saban A. ve Ersoy A. (Ed,), Eğitimde nitel araştırma desenleri (s. 51-105). Anı Yayıncılık.
• Friend, M. (2021). Interactions: Collaboration skills for school professionals (9th ed.). Pearson.
• Gajda, R., & Koliba, C. (2007). Evaluating the imperative of intraorganizational collaboration: A school improvement perspective. American Journal of Evaluation, 28(1), 26-44. https://doi.org/10.1177/109821400629619
• Grimsby, R. (2020). “Anything is better than nothing!” Inservice teacher preparation for teaching students with disabilities. Journal of Music Teacher Education, 29(3), 77-90. https://doi.org/10.1177%2F1057083719893116
• Güleç-Aslan, Y., Özbey, F., Sola-Özgüç, C. ve Cihan, H. (2014). Vaka araştırması: ÖE alanında çalışan öğretmenlerin sorunları ve ihtiyaçları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(31), 639-654. https://www.sosyalarastirmalar.com/
• Gün, A. (2020). İşitme engelliler okulunda görev yapan din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin değerlendirmeleri ışığında güçlü ve zayıf yönleriyle dkab dersi. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 7(1), 141-172. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1169256
• Güner, P. (2000). Sorunlarla etkili baş etme yolu: Problem çözme. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 62-67. https://dergipark.org.tr/tr/pub/jnursology
• Jonassen, D. H. (2000). Toward a design theory of problem solving. Educational Technology: Research & Development, 48(4), 63-85. https://doi.org/10.1007/bf02300500
• Kahveci, N. (2018). Süreç iyileştirmede problem çözme teknikleri. Sağlık Akademisyenleri Dergisi, 5(3), 192-200. http://dx.doi.org/10.5455/sad.13-1531597074
• Karatağ, M. (2020). Zihinsel engelliler özel eğitim uygulama okullarında çalışan müzik öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Journal of Art and Human, 4(1), 1309-7156. https://sanatveinsan.com/wp-content/uploads/4.1.2-10.5281zenodo.10637524.pdf
• Kauffman, J. M., Ahrbeck, B., Anastasiou, D., Badar, J., Felder, M., & Hallenbeck, B. A. (2020). Special Education Policy Prospects: Lessons From Social Policies Past. Exceptionality, 29(1), 16-28. https://doi.org/10.1080/09362835.2020.1727326
• Klein, E., & Hollingshead, A. (2015). Collaboration between special and physical education: The benefits of a healthy lifestyle for all students. Teaching Exceptional Children, 47(3), 163-171. https://doi.org/10.1177%2F0040059914558945
• Korkmaz, S. ve Aner-Aktan, E. (2023). Yetişkinlerde algılanan sosyal destek düzeyinin problem çözme becerisi ve benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 51-62. https://doi.org/10.34086/rteusbe.1241732
• Kormaz, M. (2021). Din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimi uygulamalarında karşılaştıkları sorunlar. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 21(1), 319-353. https://doi.org/10.33420/marife.795358
• Küyükoğlu, A. ve Bulut, D. (2021). Özel eğitim okullarında görev yapan müzik öğretmenlerinin özel eğitim müzik dersine yönelik görüşleri. Journal of International Social Research, 14(81). https://www.sosyalarastirmalar.com/articles/opinions-of-music-teachers-working-in-special-education-schools-about-music-lessons-in-special-education.pdf
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber. (S. Turan, Çev.; 3.baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2014). Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/ mevzuat?MevzuatNo=19942&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Millî Eğitim Bakanlığı (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=24736&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2017). Öğretmenlik mesleği genel yeterlikleri. https://oygm.meb.gov.tr/dosyalar/StPrg/Ogretmenlik_Meslegi_Genel_Yeterlikleri.pdf
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2022). Özel eğitim programları. https://orgm.meb.gov.tr/www/ozel-egitim-ile-ilgili-yayimlar/icerik/123
• Morrison, H. J., & Gleddie, D. (2019). Playing on the same team: Collaboration between teachers and educational assistants for inclusive physical education. Journal of Physical Education, Recreation & Dance, 90(8), 34-41. https://doi.org/10.1080/07303084.2019.1644257
• Öz, S. ve Gelenbe-Öztürk, E. (2021). Meslek liselerinde kaynaştırma eğitimi veren branş öğretmenlerinin öz yeterlilik algılarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Humanistic Perspective, 3 (1), 122-145. https://doi.org/10.47793/hp.852028
• Özdemir, S., ve Yıldırım, M. (2023). Özel eğitim sınıfında din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretiminde öğretmen, öğrenci ve veli tutumlarından hareketle işbirlikli öğrenme yöntemi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 10(2), 14-40. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2834818
• Perkins School For The Blind (2022). https://www.perkins.org/
• Ray, D. K., & Romano, N. C. (2013). Creative problem solving in gss groups: Do creative styles matter?. Group Decision and Negotiation, 22(6), 1129-1157. https://doi.org/10.1007/s10726-012-9309-3
• Reiter-Palmon, R., & Murugavel, V. (2018). The effect of problem construction on team process and creativity. Frontiers in Psychology, 9(2098), 1-8. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.02098
• Rihter, J. & Potočnik, R (2022) Preservice teachers’ beliefs about teaching pupils with special educational needs in visual art education. European Journal of Special Needs Education, 37(2), 235-248. https://doi.org/10.1080/08856257.2020.1862340
• Ripley, S. (1997). Collaboration between general and special education teachers. ERIC Digest.
• Ritter, S. M., & Mostert, N. M. (2018). How to facilitate a brainstorming session: The effect of idea generation techniques and of group brainstorm after individual brainstorm. Creative Industries Journal, 11(3), 263-277. https://doi.org/10.1080/17510694.2018.1523662
• Riza, L. S., Sawiji, T., Nurjanah, N., Haviluddin, H., Budiman, E., & Rosales-Pérez, A. (2020). A labyrinth game for blind children using problem solving learning model. International Journal of Emerging Technologies in Learning (iJET), 15(02), pp. 58–71. https://doi.org/10.3991/ijet.v15i02.11375
• Rosenfield, S., Newell, M., Zwolski Jr, S., & Benishek, L. E. (2018). Evaluating problem-solving teams in K–12 schools: Do they work?. American Psychologist, 73(4), 407.
• Sagir, M., ve Göksoy, S. (2012). Okul yöneticilerin örgütsel problemlere karşı bilimsel problem çözme süreç ve tekniklerini uygulama düzeyleri. Turkish Journal of Education, 1(1), 1-11. https://doi.org/10.19128/turje.181038
• Salvador, K. (2010). Who isn’ta special learner? A survey of how music teacher education programs prepare future educators to work with exceptional populations. Journal of Music Teacher Education, 20(1), 27-38. https://doi.org/10.1177%2F1057083710362462
• Sarı, H., ve Gülsöz, T. (2020). Özel eğitim uygulama okulunda görevlendirme yoluyla çalışan öğretmenlerin çalışma isteklerinin incelenmesi. Uluslararası Karamanoğlu Mehmetbey Eğitim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 194-201. https://doi.org/10.47770/ukmead.839411
• Sarı, H., ve Gürbüz, A. (2021). Özel eğitim meslek okulları öğretim programlarının uygulanması sırasında karşılaşılan güçlüklerin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. Turkish Special Education Journal: International, 3(2), 77-98. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1720397
• Scruggs T. E., & Mastropieri, M. A. (2017). Making inclusion work with co-reaching. Teaching Exceptional Children, 49(4), 284-293. https://doi.org/10.1177%2F0040059916685065
• Sevinç, A. (2014), Problem çözme teknikleri, Harmancı, F. M. Gözübenli, M. ve Alaç, A.E. (Ed.), Güvenlik sektöründe insan ilişkileri (s. 111-129). Nobel Yayınevi.
• Solunay, M. ve Aksoy, Y.(2024). Özel eğitim uygulama okulu ı. kademedeki özel eğitim öğretmenlerinin perspektifinden müzik ve oyun dersi. International Academic Social Resources Journal,9 (1) (e-ISSN: 2636-7637), https://doi.org/10.5281/zenodo.10714975
• Texas School for the Blind and Visually Impaired (2022). https://www.tsbvi.edu/about-tsbvi
• Tidikis, V., & Ash, I. K. (2013). Working in dyads and alone: examining process variables in solving insight problems. Creativity Research Journal, 25(2), 189-198. https://doi.org/10.1080/10400419.2013.783745
• Ünlü, B. ve Dilekli, Y. (2023). Özel eğitim okullarında çalışan görsel sanatlar öğretmenlerinin öğretim süreçlerine yönelik görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(3), 908-922. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1321482
• VanWeelden, K., & Whipple, J. (2014). Music educators’ perceptions of preparation and supports available for inclusion. Journal of Music Teacher Education, 23(2), 33-51. https://doi.org/10.1177%2F1057083713484585
• Yaldız B.Ş. ve Tanrısever C. (2021). Konaklama öğretmenlerinin özel eğitim alanında zorlandığı konular, MEB’e ve eğitim fakültelerine öneriler. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(1), 181-219. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1193614
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, E. ve Melekoğlu, M. A. (2018). Kaynaştırma eğitiminin yasa ve uygulamalardaki durumunun Türkiye ve Avrupa bağlamında değerlendirilmesi. Osmangazi Journal of Educational Research, 5(1), 1-17.