Investigation of Digital Literacy Self-Efficacy Levels of Social Studies Teacher Candidates in Terms of Some Variable

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 717 - 739

Ali Melih Özçelik , Aysun Aynur Yılmaz

Öz

This study was conducted to examine the digital literacy self-efficacy levels of candidates social studies teachers (SSTs) in terms of some variables. In order to achieve the determined purpose, the gender, age, grade level, purpose of using the internet, following technological innovations and being interested in digital literacy variables and digital literacy self-efficacy skills of candidates SSTs were examined whether there is a significant difference. The research was conducted with the participation of pre-service social studies teachers studying at Necmettin Erbakan University Ahmet Keleşoğlu Faculty of Education in the 2023-2024 academic year. The study group of the research consisted of 204 pre-service teachers, 151 female and 53 male. The study was conducted using a descriptive survey model from quantitative research methods. The data of the study were obtained through “Personal Information Form” and “Digital Literacy Self-Efficacy Scale” developed by Çocuk (2020). Statistical package program was used to analyze the data obtained. In order to test the problems determined for the study, descriptive analysis, independent samples t-test and ANOVA test analysis were used. According to the data obtained as a result of the study, it was concluded that the digital literacy self-efficacy levels of the SSTs candidates were “high”. It was determined that there was a significant difference between the age and grade level variables and digital literacy self-efficacy skills of the SSTs candidates (p<0.05). However, it was determined that the difference between the variables of gender, purpose of using the internet, following technological innovations and being interested in digital literacy and digital literacy self-efficacy skills was not significant (p>0.05). At the end of the study, various suggestions were presented in line with the data obtained in the study.

Anahtar Kelimeler

Digital Literacy, Self-Efficacy, Social Studies, Teacher Candidates

Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Dijital Okuryazarlık Öz-Yeterlik Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi

Öz

Bu araştırma sosyal bilgiler öğretmen (SBÖ) adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterlik düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi amacıyla yürütülmüştür. Belirlenen amaca ulaşabilmek için, SBÖ adaylarının cinsiyet, yaş, sınıf düzeyi, interneti kullanma amacı, teknolojik yenilikleri takip etme ve dijital okuryazarlığa ilgi duyma değişkenleri ile dijital okuryazarlık öz-yeterlik becerileri anlamlı bir olup olmadığı incelenmiştir. Araştırma, 2023-2024 eğitim öğretim yılında Necmettin Erbakan Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesinde öğrenim gören sosyal bilgiler öğretmen adaylarının katılımı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 151 kadın, 53 erkek olmak üzere toplam 204 öğretmen adayı oluşturmaktadır. Çalışma nicel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama model kullanılarak desenlenmiştir. Araştırmanın verileri “Kişisel Bilgi Formu” ve Çocuk (2020) tarafından geliştirilen “Dijital Okuryazarlık Öz-Yeterlik Ölçeği” ile elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizinde istatistiki paket programı kullanılmıştır. Çalışma için belirlenen problemleri test etmek amacıyla, betimsel analiz, bağımsız örneklemler t-testi ve ANOVA testi analizinden yararlanılmıştır. Araştırmanın sonucunda elde edilen verilere göre SBÖ adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterlik seviyelerinin “yüksek” olduğu sonucuna ulaşılmıştır. SBÖ adaylarının yaş ve sınıf düzeyi değişkenleri ile dijital okuryazarlık öz-yeterlik becerileri arasında anlamlı bir farklılık olduğu belirlenmiştir (p<0,05). Ancak SBÖ adaylarının cinsiyet, interneti kullanma amacı, teknolojik yenilikleri takip etme durumu ve dijital okuryazarlığa ilgi duyma değişkenleri ile DO öz-yeterlik becerileri arasındaki farklılığın önemli (p>0,05) olmadığı belirlenmiştir. Çalışmanın sonucunda ise araştırmada elde edilen veriler doğrultusunda çeşitli öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dijital Okuryazarlık, Öz-Yeterlik, Sosyal Bilgiler, Öğretmen Adayları

Etik Beyan

Çalışmanın tüm süreçlerinin araştırma ve yayın etiğine uygun olduğunu, etik kurallara ve bilimsel atıf gösterme ilkelerine uyduğumu beyan ederiz.

Kaynakça

• Aaker, D. A., Kumar,V. & Day, G. S. (2007). Marketing Research, 9. Edition, John Wiley & Sons, Danvers.
• Aksoy, N. C., Karabay, E. ve Aksoy, E. (2021). Sınıf öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Selçuk İletişim, 14(2), 859-894.
• Arslan, S. (2019). İlkokullarda ve ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Sakarya.
• Ateş, S. ve Küçük, S. (2023) Öğretmenlerin Bilgi Güvenliği Farkındalık ve Dijital Okuryazarlık Durumlarının İncelenmesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 491-534.
• Avcı, A. (2020). Dijital okuryazarlıkta müzik eğitimi. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 8(20), 111-131.
• Balcı, F. (2023). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin dijital okuryazarlık yetkinliklerinin web 2.0 araçları kullanım durumuna etkisi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: toward a unifying theory of behavioral change. Psychological review, 84(2), 191.
• Boyacı, Z. (2019). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile dijital okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişki (Düzce üniversitesi örneği). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Sakarya.
• Can, S. (2024). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ile eleştirel düşünme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: Çanakkale.
• Can, Ş., Çelik, B. ve Çelik, C. (2020). Fen bilgisi öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyine çeşitli değişkenlerin etkisi. Eğitim Kuram ve Uygulama Araştırmaları Dergisi, 6(3), 352-358.
• Chen, G., Gully, S. M. & Eden, D. (2001). Validation of a new general self-efficacy scale. Organizational research methods, 4(1), 62-83.
• Çekici, H. (2022). Dijital okuryazarlık becerisini artırmaya yönelik etkinliklerin sosyal bilgiler öğretmeni adaylarının yeterlik, tutum ve öz-yeterlik inançlarına etkisinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Kayseri.
• Çelikkaya, T. ve Köşker, C. (2023). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin dijital okuryazarlık beceri yeterlilik düzeyleri (Kırşehir örneği). Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 344-371.
• Çiftcioğlu, M. (2022). Okul öncesi öğretmen adaylarının uzaktan eğitime yönelik tutumları ve dijital okuryazarlık becerilerinin çeşitli değişkenlerle olan ilişkilerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Denizli.
• Çocuk, H. E. (2020). Dijital öykü uygulamalarının Türkçe öğretmen adaylarının akademik başarılarına, dijital okuryazarlık ve Türkçe öğretimi öz-yeterlik algılarına etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Mersin.
• Dinlemez, Ş. (2021). Türkçe öğretmeni adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ile dijital vatandaşlık düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: Çanakkale.
• Doğan, D. (2022). Üniversite öğrencilerinin ve akademisyenlerin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• EBA. (2023). https://sakaryamehmetakifersoyio.meb.k12.tr/meb_iys_dosyalar/54/01/732176/dosyalar/2020_02/25150543_ebabba.pdf sayfasından elde edilmiştir.
• Eğmir, E. ve Çengelci, S. (2020). Öğretmenlerin 21. Yüzyıl öğretim becerilerinin yansıtıcı düşünmeyi uygulama becerilerini yordama gücü. Journal of History School, (XLV), 1045-1077.
• Elvan, D. ve Mutlubaş, H. (2020). Eğitim-öğretim faaliyetlerinde teknolojinin kullanımı ve teknolojinin sağladığı yararlar. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(6), 100-109.
• Gee, J. P. (1989). What is literacy. Journal of education, 171(1), 18-25.
• Gilster, P. (1997). Digital Literacy. New York: Wiley Computer Pub.
• Göldağ, Ö. Ü. B. ve Kanat, Ö. Ü. S. (2018). Güzel sanatlar eğitimi alan öğrencilerin dijital okuryazarlık durumları. The Journal of Academic Social Science Studies, 70, 77-92.
• Gülmez, R. (2024). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Dijital Okuryazarlık Becerilerinin İncelenmesi: Sosyal Bilgilerde Dijital Okuryazarlık. International Journal of Values in Education and Society, 2(1).
• Hague, C. & Payton, S. (2010). Digital literacy across the curriculum. London: Futurelab.
• Hamutoğlu, N. B., Güngören, Ö. C., Uyanık, G. K. ve Erdoğan, D. G. (2017). Dijital okuryazarlık ölçeği: Türkçe’ye uyarlama çalışması. Ege Eğitim Dergisi, 18(1), 408-429.
• Hobbs, R. (2010). Digital and Media Literacy: A plan of action. a white paper on the digital and media literacy recommendations of the knight commission on the ınformation needs of communities in a democracy. Aspen Institute. 1 Dupont Circle NW Suite 700, Washington, DC 20036.
• Işıkçı, D. S. ve Çoklar, A. N. (2022). Lise Öğrencilerinin Toplum 5.0 Hakkındaki Görüşlerinin Analitik Düşünme ve Akademik Azim Bağlamında İncelenmesi. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 297-313.
• Kara, İ. (2023). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital obezite ve dijital okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Malatya.
• Kara, S. (2021). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ile web ortamında bilgi arama ve yorumlama stratejileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Konya.
• Karabacak, Z. İ. ve Sezgin, A. A. (2019). Türki̇ye’de di̇ji̇tal dönüşüm ve di̇ji̇tal okuryazarlik. Türk İdare Dergisi, 1(488), 319-343.
• Karasar, N. (2003). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Keçe, M. (2009). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin tarihsel okuryazarlık durumlarının belirlenmesi.(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Niğde.
• Kellner, D. (2001). New technologies/new literacies: Reconstructing education for the new millennium. International Journal of Technology & Design Education, 11(1).
• Kıyıcı, M. (2008). Öğretmen adaylarının sayısal okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Eskişehir.
• Kosdak, E. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeyleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: Afyon.
• Kozan, M. ve Özek, M. B. (2019). BÖTE bölümü öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri ve siber zorbalığa ilişkin duyarlılıklarının incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 29(1), 107-120.
• Maden, S., Banaz, E. ve Maden, A. (2018). Türkçe öğretmeni adaylarının dijital ortamlardaki yazma alışkanlıkları. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 103-112.
• Martin, A. (2008). Digital Literacy and the “Digital Society”. Digital literacies: Concepts, policies and practices, 30(151), 1029-1055.
• MEB. (2018). Sosyal Bilgiler Öğretim Programı. Milli Eğitim Bakanlığı.
• MEB (2020). Dijital Okuryazarlık Öğretmen Kılavuzu. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Metin, E. (2018). Eğitimde teknoloji kullanımında öğretmen eğitimi: bir durum çalışması. Journal of Steam Education, 1(1), 79-103.
• Nergis, A. (2011). Okuryazarlık kültürü ve değişen okuryazarlık türleri. International Online Journal of Educational Sciences, 3(3), 1133-1154.
• Ng, W. (2012). Can we teach digital natives digital literacy?. Computers & education, 59(3), 1065-1078.
• Ocak, G. ve Karakuş, G. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık öz-yeterlilik becerilerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 129-147.
• Ogelman, H. G., Demirci, F. ve Güngör, H. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi. 12(2), 235-247.
• Onursoy, S. (2018). Üniversite gençliğinin dijital okuryazarlık düzeyleri: Anadolu üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 989-1013.
• Öçal, F. N. (2017). İlkokul öğretmenleri ve velilerin kendileri ile velilerin çocuklarına ilişkin dijital okuryazarlık yeterlilik algıları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Ankara.
• Özenç, G. E. (2012). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin işlevsel okuryazarlık düzeyleriyle akademik başarıları arasındaki ilişki. (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: İstanbul.
• Özerbaş, M. A. ve Kuralbayeva, A. (2018). Türkiye ve Kazakistan öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. MSKU Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (1), 16-25.
• Özoğlu, C. ve Kaya, E. (2021). Z kuşağı öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenmeleri ve dijital okuryazarlıkları arasındaki ilişki. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 11(1), 415-437.
• Öztürk, Y. ve Budak, Y. (2019). Öğretmen adaylarinin kendilerine yönelik dijital okuryazarlik değerlendirmelerinin incelenmesi. Kesit Akademi Dergisi, (21), 156-172.
• Polat, S. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. H. Şahin, A. Temizer ve M. Premovic (Eds) Eğitim Bilimlerinde Akademik Çalışmalar 10, Cetinje, Montenegro. 75-92.
• Sarıkaya, B. (2019). Türkçe öğretmeni adaylarının dijital okuryazarlık durumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(62), 1098-1107.
• Schunk, D. H. & Pajares, F. (2002). The development of academic self-efficacy. In Development of achievement motivation (pp. 15-31). Academic Press.
• Selwyn, N. (2017). Çocuklar ve gençlerin dijital yaşamla mücadeleleri, H. Ferhan Odabaşı (Editör). Dijital Yaşamda Çocuk. (Çev. H. F. Odabaşı). Ankara, Pegem Akademi Yayıncılık, 1-18
• Sur, E. (2022). Okuryazarlık kavramı ve Türkiye’deki okuryazarlık araştırmaları üzerine bir inceleme. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 445-467.
• Süslü, S. İ. (2022). Dijital okuryazarlık öz-yeterlik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Konya.
• Şahin, H. ve Kalkan, M. (2022). Okul öncesi öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. Dijital Teknolojiler ve Eğitim Dergisi, 1(1), 26-38.
• Şengül Bircan, T ve Aydın, K. (2024). Çağın becerisi: dijital okuryazarlık ve sosyal bilgiler öğretmen adayları. ASOSJOURNAL, 11(153) 71-85.
• Şeyranlı, B. (2022). Türkçe öğretmen adaylarının sosyal medya bağımlılığı ile dijital okuryazarlıkları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü: Çanakkale.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S. & Ullman, J. B. (2013). Using multivariate statistics (Vol. 6, pp. 497-516). Boston, MA: pearson.
• Tel, O. (2023). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin dijital okuryazarlık düzeyleri ile kültürel sermaye yeterlikleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Mersin Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Mersin.
• Tepe, U. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazarlığa ilişkin görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Elazığ.
• Tyger, R. L. (2011). Teacher candidates' digital literacy and their technology integration efficacy. Electronic Theses and Dissertations. 557. https://digitalcommons.georgiasouthern.edu/etd/557
• Yaman, C. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi (Niğde Ömer Halisdemir üniversitesi örneği). (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Ömer Halisdemir Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Niğde.
• Yavuz, F. (2023). Öğretmenlerin dijital okuryazarlık düzeyleri ile kişisel siber güvenliği sağlama davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Elazığ.
• Yılmaz, E. (2015). Öğretmenlerin dijital veri güvenliği farkındalığı. (Yayımlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Eskişehir.
• Yontar, A. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 815-824.