EBU’L- ALÂ EL- HEMEDÂNÎ VE “KIRA’ÂTU EBÎ HANÎFETİ’N-NÛMAN” İSİMLİ RİSÂLESİ

Yıl 2013, Cilt: 36 Sayı: 36, 7 - 30, 01.01.2013

Ali Öge

Öz

Anahtar Kelimeler

-

EBU’L- ALÂ EL- HEMEDÂNÎ VE “KIRA’ÂTU EBÎ HANÎFETİ’N-NÛMAN” İSİMLİ RİSÂLESİ

Öz

Kıraat, Kur’an kelimelerinin edâ keyfiyetlerini ve bu kelimelerde oluşan ihtilafları râvilerine nispet eden bir ilim diye tarif edilir. Sahih olsun zayıf olsun kıraatların âyetlerin anlaşılması ile ilgilenen tefsir ilmine ve hükümler çıkarmada fıkıh ilmine katkısı büyük olmuştur. İslamî ilimler açısından önemli bir konuma sahip olan Ebû Hanîfe, Kur’an İlimleri’nden olan Kıraat İlmiyle ilgili müstakil bir eser sahibi değildir. Ancak bu onun Kıraat ilminin konuları hakkında bilgi sahibi olmadığı anlamına gelmez. Bu makale Ebu’l- Alâ el- Hasen b. Ahmed el-Hemedânî tarafından belirtilen, Ebû Hanîfe’nin tercih etmiş olduğu kıraat vecihlerini içeren “ Kıra’âtu Ebî Hanîfeti’n- Nûman” isimli risaleyi ele almaktadır

Anahtar Kelimeler

Kur’an, Ebû Hanîfe, kıraat

Kaynakça

• Abdullatîf el- Hatîb, “ Mu’cemü’l- Kıraat”, Dımeşk, 2002.
• Abdülfettâh Pâlûvî, “ Zübdetü’l- İrfân”, Hilal Yay. İstanbul, tsz.
• Altıkulaç, Tayyar, “Ebü’l- Alâ el- Hemedânî”, Türkiye Diyanet Vakfı İs- lam Ansiklopedisi, X, İstanbul, 1994.
• Atrâş, Mahmud Ahmed, “Tarihu’l- Kırâât ve’l- Kurra’ ve Cuhûdühüm fi’l-Kırââti ve’t- Te’lîfi fi’l- Kırââti ve Ulûmihâ Münzü’l- Ahdi’n-Nebiyyi Hatte’l-Yevm”, Dâru’l- Eymân, İskenderiye, 2011.
• Birışık Abdülhamit, “Kıraat”, Birışık, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansik- lopedisi, XXV, Ankara, 2002.
• Brockelman, “ Geschichte der Arabischen Litteratur”, Supplementband 1, Leiden 1937.
• Çetin, Abdurrahman, “ Kıratların Tefsire Etkisi”, Marifet Yayınları, İs- tanbul, 2001.
• _______________, “ Kur’an Okuma Esasları”, Emin Yayınları, Sekizinci Baskı, Bursa 2010.
• Dânî, Ebû Amr Osman bin Saîd, “ et-Teysîr fi’l- Kırââti’s-Seb’”, İstan- bul, 1930.
• _______________, “Câmiu’l- Beyân fi’l- Kıraâti’s- Seba’”, ( thk. Yahya Murad), Dâru’l- Hadîs, Kahire, 2006.
• Demirci Muhsin, “Tefsir Terimleri Sözlüğü”, İFAV., İstanbul, 2009.
• Ebû Bekr b. El- Cündî, “ Büstânü’l- Hüdât fî İhtilâf i’l- Eimmeti ve’r- Ruvât fi’l- Kıraati’s- Selâse Aşerate ve İhtiyâri’l- Yezîdî”, (thk, Huseyn b. Mu- hammed el- Uvâcî), Dâru’z-Zaman, Medine, 2008.
• Ebû Bekr b. Mücâhid, “ Kitâbü’s- Seba’ fi’l- Kıraat”, (thk. Cemalüddin Muhammed Şeref), Tanta, 2007.
• Ebü’l- Hasen Ali b. Fâris el- Hayyâd, “ et-Tebsıra fî Kıraati’l- Eimmeti’l- Aşera”, Mektebetü’r- Rüşd, 2007.
• Ebü’l-Ali el-Hasen b. İbrahim el-Ehvâzî, “ Müfradetü’l- Hasani’l- Basrî”, (thk. Ömer Yusuf Abdülğanî), Amman, 2006.
• _______________, “Müfradetü İbn Muhaysin el- Mekkî” (thk. Abdülğanî Hamdân), Dâru İbn Kesîr, Amman, 2008.
• _______________, “el-Vecîz fî Şerhi Kırââti’s-Semaniyyeti Eimmeti’l- Emsâri’l-Hamse”, Dâru’l-Arabi’l-İslâmî, Beyrut, 2002.
• el- Hemedânî, Ebu’l- Alâ el- Hasen b. Ahmed “Kıra’ât-u Ebî Hanîfe” Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesindeki DSCN0094-DSCN0099, 41a- 46a.
• _______________, “Ğayetü’l- İhtisâr fî Kıraati’l- Aşerati Eimmeti’l- Emsâr”, (thk. Eşref Fuad Talat), Sislsiletü Usûli’n-Neşr, 3, Cidde, 1414/1994
• el- Kâdî, Abdülfettah, “ el-Kırâatü’ş-Şazze ve Tevcihüha min Lüğati’l- Arab”, Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1401/1981.
• el-Benna, Ahmed bin Muhammed b. Abdülğanî, “ Muhtasaru İthâfu Fudalâi’l-Beşer bi’l-Kırââti’l-Erbe’ate aşer”, Dâru İbn Hazm, Beyrut, 1431/ 2010.
• El-Kattân, Menna’, “ Mebâhıs fî Ulûmi’l-Kur’an”, Mektebetü’l- Meârif, Riyad, 1421/2000.
• es-Sindî, Abdulgayyûm bin Abdulğafûr, “Safahât fî ulûmi’l- Kıraât”, El- Mektebetü’l-İmdâdiyye, Mekke, 1430/2010.
• es-Suyûti, Celâlüddîn Abdurrahman, “ el- İtkân fî Ulûmi’l-Kur’an”, ”, Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1427/2007.
• et-Taberî, Ebî Ma’ser Abdulkerim bin Abdussamed, “ et-Telhîs fî’l- Kı- raâti’s-Seman” (Thk: Muhammed Hasen) Cidde, 1412/1992.
• İbn Fehhâm, Ebî Bekir bin Ebî Saîd, “ et-Tecrîd fi’l-Kıraati’s-Seb’” Me- dine, 1408/1998.
• İbn Haleveyh, Huseyn b. Ahmed, “I’râbü’l- Kıraâti’s- Seb’ ve Ilelihâ”, (thk. Abdurrahman b. Useymin) Mektebetü’l- Hancî, Kahire, 1992.
• _______________, “Muhtasar Fî Şevazzi’l-Kur’an”, Kahire,
• İbnü’l Cezerî, Ebu’l- Hayr Muhammed bin Muhammed “Ğayetü’n- Nihâye fî Tabakâti’l- Kurra’” (thk. Ali Muhammed Ömer),Kahire, 2010.
• _______________, “Takrîbü’n-Neşr fi’l-Kırâati’l-Aşr”,(Cemalüddin Muhammed Şeref), Dâru’s-Sahâbe, tsz.
• _______________, “Müncidü’l-Mukriîn ve Mürşidü’t-Talibîn” Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1400/1980.
• _______________, “en-Neşr fi’l Kırââti’l-Aşr”, Beyrut, 2010.
• Kâdî, Abdulfettah, “el-Büdûru’z-Zâhire fî’l-Kırâati’l-Aşri’l-Mütevâtire min Tarîkı’ş-Şâtıbiyye ve’d-Dürrâ”, Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, Beyrut, 1402/1981.
• Karaçam İsmail, “ Kıraat İlminin Kur’an Tefsirine Etkisi ve Mütevatir Kı- ratların Yorum Farklılıklarına Etkisi ”, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları nu: 128, İstanbul 1996.
• Kehhâle, Ömer Rıza, “ Mu’cemü’l- Mü’ellifîn: Teraâcimü Musannifi’l- Kütübi’l-‘Arabiyye”, Dâru İhyai’t- Türâsi’l-Arabî, Beyrut, tsz.
• Kurtubî, Muhammed b. Ahmed, “ el-Câmiu li Ahkâmi’l-Kur’ân”, Kahi- re, 1387/1967.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el Ensârî, “El- Câmiu li Ahkâmi’l- Kur’an”,(thk. Abdulhalim el- Berdûnî), Beyrut, 1405/ 1985.
• Muhammed b. Ahmed el- Ezherî, “ Kitâbü Meâni’l- Kıraat”,(tah. Ah- met Ferit Mezîdî), Beyrut, 2010.
• Muhtar, Muhammed, “Tarihu’l-Kırâât fi’l-Meşrig ve’l- Mağrib”, İsesco, 1422/2001.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer, “Mefâtîhu’l-Ğayb/et-Tefsîru’l- Kebîr”, Mısır, trs.
• Temel, Nihat, “ Kırâat ve Tecvîd Istılahları”, M. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, nu: 124, İstanbul, 2009.
• Ömer Halife eş- Şaycı, “ el- Mu’cemü’t- Tecvîdî li eşheri Elfâzı İlmi’t- Tecvîd”, Ğarâs, 1. Baskı, 1431/2010.
• Saffet Mahmud Salim, “Fethu Rabbi’l- Beriye Şerhu’l-Mukaddimeti’l- Cezeriyye fî Ilmi’t-Tecvîd ve Manzûmeti’l- Cezeriyye”, Mektebetü Ravâiı’l- Memleke, Cidde 1430/2009.
• Sarı Mehmet Ali, “ Asım b. Behdele”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam An- siklopedisi, III, İstanbul, 1991.
• Şaban Muhammed İsmail, “ el- Medhâl ilâ İlmi’l-Kıraât”, Dâru Tayyibeti’l-Hazrâ, Mekke, 1432/2011.
• Ünal Mehmet, “Kur’an’ın Anlaşılmasında Kıraat Farklılıklarının Rolü ”, Fecr Yayınları, Ankara, 2005.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman, “ Ma’rifetü’l- Kurrâi’l-Kibâr ale’t- Tabakâti ve’l- A’sâr”,(nşr. Tayyar Altıkulaç), Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları 186, İstanbul1995.
• _______________, “Tarihu’l-İslam ve Vefeyâtü’l- Meşâhir ve’l- A’lâm”, Dâru’l-Küttâp el-Arabî, Beyrut, 1417/1996.
• Zemahşerî, Cârullah Mahmud b. Ömer, “ El- Keşşâf an Hakâyi-ı Ğavâmizi’t- Tenzîl ve Uyûni’l- Ekâvîlî fî Vücûhi’t- Te’vîl”, ( tah. Muhammed Abdüsselam Şahin), Beyrut, 1995.
• Zerkânî, Muhammed Abdülazîm, “ Menâhilü’l- İrfân fî Ulûmi’l- Kur’an” ( thk. Ahmed Şemsüddîn) Dâru’l-Kütübi’l Ilmiyye, Beyrut, 2. Baskı, 1424/ 2004.
• “El- Fihrisü’ş-Şâmil”, Mahtûtâtü’l-Kırâ’â, 1/115.
• ﻥﲈﻌﻨﻟا ﺔﻔﻴﻨﺣ ﰊأ ةءاﺮﻘﺑ ةﲈﺴﳌا ﺔﻟﺎﺳﺮﻟا ﺔﻟﺎﻘﳌا ﻩﺬﻫ ﻝﻭﺎﻨﺘﺗ ﻚﻟﺬﻟﻭتاءاﺮﻘﻟا ﻢﻠﻋ ﻊﻴﺿاﻮﻤﺑ ﺎﳌﺎﻋ ﺲﻴﻟ ﻪﻧأ ﻲﻨﻌﻳ ﻻ اﺬﻫ
• تاءاﺮﻘﻟا ﻢﻠﻋ ﻊﻴﺿاﻮﻤﺑ ﺎﳌﺎﻋ ﺲﻴﻟ ﻪﻧأ ﻲﻨﻌﻳ ﻻ اﺬﻫ
• ,ﺔﻔﻴﻨﺣ ﻮﺑأ ﺎﻫرﺎﺘﺧا ﻲﺘﻟا تاءاﺮﻘﻟا ﻪﺟﻭأ ﲆﻋ ﻱﻮﺘﲢ ﻲﺘﻟاﻭ
• ﲏاﺪﻤﳍا ﺪﲪأ ﻦﺑ ﻦﺴﳊا ءﻼﻌﻟا ﻮﺑأ ﺎﻫﺮﻛذ ﺪﻗﻭ