A CENTURY OF TRANSITION IN TÜRKİYE’S MORTALITY - UNRAVELING TRENDS THROUGH MODAL AGE AT DEATH (1920-2020)

Yıl 2023, Cilt: 45, 71 - 100, 31.12.2023

Kardelen Güneş , Ezgi Berktaş

Öz

This article explores the demographic landscape of Türkiye from 1920 to 2020 using life tables, focusing on adult mortality trends and employing the modal age at death as a key metric. It emphasizes the shifts in mortality patterns, particularly in relation to life expectancy, and addresses the historical and contextual factors influencing Türkiye’s demographic transition. The literature review underlines the significance of the modal age at death as an indicator for assessing mortality dynamics, offering insights into compression and delay in mortality. The study utilizes a comprehensive methodology, including the acquisition of infant mortality rates, life table construction, and the calculation of modal age at death and standard deviation. The results highlight a remarkable increase in life expectancy over the century, driven by improvements in healthcare and reductions in infant and child mortality. The analysis of the modal age at death reveals trends of mortality delay and compression, with the decline in the standard deviation calculated for the modal age at death indicating a gradual shift of mortality to older ages. The findings align with Türkiye’s demographic transition stages, emphasizing the evolving health landscape and the importance of considering modal age at death alongside life expectancy for a nuanced understanding of the trends of adult mortality. This study bridges a significant gap in the existing research on Türkiye by utilizing the modal age at death to assess older age mortality trends.

Anahtar Kelimeler

Modal age death, mortality transition, life table applications, longevity, life expectancy at birth

TÜRKİYE’NİN ÖLÜM ORANINDAKİ YÜZYILLIK DEĞİŞİM - MODAL ÖLÜM YAŞI TRENDİ (1920-2020)

Öz

Bu makale, 1920’den 2020’ye Türkiye’nin demografik görünümünü, yetişkin ölümlülük eğilimlerine odaklanarak ve temel bir ölçüt olarak modal ölüm yaşını kullanarak incelemektedir. Özellikle yaşam beklentisiyle ilişkili olarak ölümlülük örüntülerindeki değişimleri vurgulamakta ve Türkiye’nin demografik geçişini etkileyen tarihsel ve bağlamsal faktörleri ele almaktadır. Literatür taraması, ölümlülük dinamiklerinin değerlendirilmesinde bir gösterge olarak modal ölüm yaşının öneminin altını çizmekte ve ölümlülükteki sıkışma ve gecikmeye ilişkin içgörüler sunmaktadır. Çalışmada, bebek ölüm oranlarının elde edilmesi, yaşam tablosunun oluşturulması ve modal ölüm yaşı ile standart sapmanın hesaplanmasını içeren kapsamlı bir metodoloji kullanılmıştır. Sonuçlar, sağlık hizmetlerindeki gelişmeler ile bebek ve çocuk ölümlerindeki azalmaların etkisiyle yüzyıl boyunca yaşam beklentisinde kayda değer bir artış olduğunu vurgulamaktadır. Modal ölüm yaşı analizi, mortalite gecikmesi ve sıkışması eğilimlerini ortaya koymakta, modal ölüm yaşı için hesaplanan standart sapmadaki düşüş ise, ileri yaş ölümlülüğünün giderek daha ileri yaşlara kaydığına işaret etmektedir. Bulgular, Türkiye’nin demografik geçiş aşamalarıyla uyumlu olup, değişen sağlık ortamını ve yetişkin ölümlülüğündeki eğilimlerin daha iyi anlaşılması için yaşam beklentisinin yanı sıra modal ölüm yaşını da dikkate almanın önemini vurgulamaktadır. Bu çalışma, ileri yaş ölümlülük eğilimlerini değerlendirmek için modal ölüm yaşını kullanarak Türkiye üzerine yapılan mevcut araştırmalardaki önemli bir boşluğu doldurmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Modal ölüm yaşı, ölümlülük dönüşümü, hayat tablosu uygulamaları, doğumda yaşam beklentisi, uzun ömürlülük

Kaynakça

• Aktar, R., & Palloni, A. (2022). Ready–Willing–Able: Early childhood mortality decline in Turkey. Population Studies, 76(2), 273-293.
• Alpay, A. (1969). “Abridged Life Tables for Selected Regions and Cities of Turkey”, Turkish Demography: Proceedings of a Conference. F.C. Shorter and B. Güvenç (eds). Hacettepe University Institute of Population Studies, 83-108.
• Bakar, Ö. (2020). A Study on Constructing a Dynamic Life Table for Turkey Using Infant Mortality Rates Between 1920-2020. Nüfusbilim Dergisi /Turkish Journal of Population Studies, 42, 45- 63.
• Basellini, U., & Camarda, C. G. (2019). Modelling and forecasting adult age-at-death. distributions. Population Studies, 73(1), 119-138. https://doi.org/10.1080/00324728.2018.1545918
• Bergeron-Boucher, M., Ebeling, M., Canudas-Romo, V. (2015). Decomposing changes in life expectancy: Compression versus shifting mortality. Demographic Research 33(14). 391-424. DOI:10.4054/DemRes.2015.33.14.
• Bongaarts J. (2005). Long-range trends in adult mortality: models and projection methods. Demography, 42(1), 23–49. https://doi.org/10.1353/dem.2005.0003
• Canudas-Romo, V. (2008). The modal age at death and the shifting mortality hypothesis. Demographic Research 19(30): 1179–1204. doi:10.4054/DemRes.2008.19.30.
• Canudas-Romo, V. (2010). Three measures of longevity: Time trends and record values. Demography 47(2): 299–312. doi:10.1353/dem.0.0098.
• Cheung, S.L.K., & Robine, J.M. (2007). Increase in common longevity and the compression of mortality: The case of Japan. Population Studies 61(1): 85–97. doi:10.1080/00324720601103833.
• Coşkun, Y. (2002). Estimation of Adult Mortality by Using the Orphanhood Method from the 1993 and 1998 Turkish Demographic and Health Surveys, Ankara, Hacettepe University Institute of Population Studies, Unpublished master thesis.
• de Beer, J., & Janssen, F. (2016). A new parametric model to assess delay and compression of mortality. Population health metrics (14), 46.
• Demirci, M. (1987). Türkiye’nin Ölümlülük Yaş Yapısına Model Yaşam Tablolarından En Uygun Kalıbın Seçimi. Ankara, H. Ü. Fen Bilimleri Enstütüsü, Unpublished master thesis.
• Diaconu V., van Raalte A., Martikainen P. (2022). Why we should monitor disparities in old- age mortality with the modal age at death. PLoS ONE 17(2): e0263626. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0263626
• Enfiyeci, Z. Y., & Koç, İ. (2019). Hayati Kayıtlardan Türkiye için Hayat Tablosu nax Değerlerinin Hesaplanması: 2010-2018. Nüfusbilim Dergisi/Turkish Journal of Population Studies, 41, 68-83.
• Erkan, M. (2020). Türkiye’de Beklenen Yaşam Sürelerinin Güven Aralıklarının Hesaplanması: 1920-2020. Nüfusbilim Dergisi/Turkish Journal of Population Studies, 42, 7-24.
• Eryurt, M.A., & Koç, İ. (2006). Türkiye İçin Hayat Tablolarının Sentetik Yetimlik Tekniği ile Oluşturulması. Nüfusbilim Dergisi/Turkish Journal of Population Studies, 7, 47-60.
• Fries J. F. (1980). Aging, natural death, and the compression of morbidity. The New England journal of medicine, 303(3), 130–135. https://doi.org/10.1056/NEJM198007173030304
• Gürsoy-Tezcan, A. (1992). Infant mortality: A Turkish Puzzle? Health Transition Review, 2(2), 131–149. http://www.jstor.org/stable/40651980
• Horiuchi, S., Ouellette, N., Cheung, S.L.K., and Robine, J.M. (2013). Modal age at death: lifespan indicator in the era of longevity extension. Vienna Yearbook of Population Research 11: 37–69. doi:10.1553/populationyearbook2013s37.
• Hoşgör, Ş. (1992). Estimation of Post-Childhood Life Tables Using Age and Sex Distributions and Intercensal Growth Rates in Turkey, (1930-1990). Ankara, Hacettepe University Institute of Population Studies, Unpublished master thesis.
• Hoşgör, Ş. (1997). Estimation of Post-Childhood Life Tables of Provinces and Regions in Turkey, by Using Age and Sex Distributions and Intercensal Growth Rates (1985-1990). Ankara, Hacettepe University Institute of Population Studies, Unpublished doctorate dissertatioon.
• Kannisto V. (2000). Measuring the compression of mortality. Demographic research, 3. https://doi.org/10.4054/demres.2000.3.6
• Kannisto, V. (2001). Mode and Dispersion of the Length of Life. Population: An English Selection, 13(1), 159–171. http://www.jstor.org/stable/3030264
• Kırkbeşoğlu, E. (2006). Construction of Mortality Tables for Life Insurance Sector from the 2003 Turkey Demographic and Health Survey. Ankara, Hacettepe University Institute of Population Studies, Unpublished master thesis.
• Koç, İ., Eryurt, M.A., Adalı, T., Seçkiner, P. (2010). Türkiye’nin Demografik Dönüşümü (Doğurganlık, Aile Planlaması, Anne-Çocuk Sağlığı ve Beş Yaş Altı Ölümlerdeki Değişimler: 1968- 2008). Ankara: Hacettepe University Institute of Population Studies Publication, TDHS-2008.
• Martin, J., Aburto, J.M., Permanyer, I. (2023). Dynamics of the coefficient of variation of the age at death distribution. Demographic Research 49(38): 1063-1086.
• Oral, A. (1969). Techniques for Mortality Estimation in Turkey, in F.C.Shorter and B.Güvenç (eds), Turkish Demography: Proceeding of a Conference, Hacettepe University Institute of Population Studies, pp:109-131.
• Ouellette, N., & Bourbeau, R. (2011). Changes in the age-at-death distribution in four low mortality countries: A nonparametric approach. Demographic Research 25(19):595–628. doi:10.4054/DemRes.2011.25.19.
• Öcal, M. (1974). Türkiye Ölüm Oranları Tablosu (1960/1961). İstanbul.
• Özsoy, A. (1970). Türkiye için Ölüm Tabloları. Ankara, Ordu Yardımlaşma Kurumu Yayınları.
• Preston, S. H., Heuveline, P., & Guillot, M. (2001). Demography: Measuring and modeling population processes. Oxford: Blackwell Publishers Ltd.
• Shorter, F. (1996). The Population of Turkey, 1923-1994: Demographic Structure and Development. TURKSTAT Publications, Publication no:1716.
• Shorter, F., & Macura, M. (1982) Trends in Fertility and Mortality in Turkey, 1935- 1975. National Academy Press, Washington, DC.
• Toros, A. (2000). Life Tables for the Last Decade of XX. Century in Turkey. Nüfusbilim Dergisi/Turkish Journal of Population Studies, 22, 57-110.
• Tüzün, H. (2021). Factors related to infant mortality rate and under-five mortality rate in Turkey: An ecological study with provincial data. Çocuk Dergisi- Journal of Child; 21(3):221- 230. https://doi.org/10.26650/jchild.2021.993630
• Vaupel J. W. (2010). Biodemography of human ageing. Nature, 464(7288), 536–542. https://doi.org/10.1038/nature08984
• Wilmoth, J.R., & Horiuchi, S. (1999) Rectangularization revisited: Variability of age at death within human populations. Demography, 36(4), 475495.
• Yüksel, İ., & Koç, İ. (2010). Türkiye’de bebek ölüm hızı halen bir bilmece mi?. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 53(2):87-97.