The Period of Muînüddin Süleyman Pervâne in Tokat

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 73 - 89, 25.06.2020

Mesut Çıtak

Öz

26 August 1071 Battle of Manzikert was a turning point for Anatolian Turkish history. After this war, Turkish resettlement began in Anatolia. Danishmendli Principality was established with the permission of Sultan Alp Arslan in and around Tokat. This principality, which was Anatolia's most important political power for a while, was Turkey was connected to the Seljuks by Kılıçarslan. Turkey experienced their heyday Anatolian Seljuk period. However, the 1243 Battle of Kösedağ reversed everything in one day. Now the Seljuk Sultans had almost become the puppet of the Mongols. The Mongols began to rule Anatolia through Seljuk statesmen who had alleged themselves to them. The most famous of these statesmen was Muînüddin Süleyman, nicknamed Propeller. When he ruled, he acted like a sultan. Therefore, payitaht was not Tokat, but Konya. In fact, when the Seljuk Mongols were divided into two as Kızılırmak border, Tokat became the center of the east of Kızılırmak under its influence. The aim of our study is to reveal the political and cultural developments that took place in Tokat during the period of Muînüddin Süleyman Pervâne 

Muînüddin Süleyman Pervâne Döneminde Tokat

Öz

26 Ağustos 1071 Malazgirt Savaşı Anadolu Türk tarihi için bir dönüm noktası oldu. Bu savaşın ardından yoğun bir şekilde Anadolu’ya Türk iskânı başladı. Tokat ve çevresinde Sultan Alp Arslan’ın izniyle Danişmendli Beyliği kuruldu. Bir süre Anadolu’nun en önemli siyasi gücü olan bu beylik II. Kılıçarslan tarafından Türkiye Selçuklu Devleti’ne bağlandı. Türkiye Selçuklu döneminde Anadolu altın çağlarını yaşadı. Ancak 1243 Kösedağ Savaşı bir günde her şeyi tersine çevirdi. Artık Selçuklu sultanları neredeyse Moğolların kuklası haline gelmişti. Moğollar Anadolu’yu kendilerine biat etmiş Selçuklu devlet adamları vasıtasıyla idare etmeye başladılar. İşte bu devlet adamlarından en meşhuru Pervâne lakaplı Muînüddin Süleyman idi. O hüküm sürdüğü dönemde bir sultan gibi hareket etmişti. Onun için payitaht Konya değil Tokat’tı. Hatta bir dönem Selçuklu Moğollar tarafından Kızılırmak sınır olmak üzere ikiye bölündüğünde onun etkisiyle Kızılırmak’ın doğusunda kalan yerlerin merkezi Tokat olmuştu. Çalışmamızın amacı Muînüddin Süleyman Pervâne döneminde Tokat’ta meydana gelen siyasi ve kültürel gelişmeleri ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Tokat, Muînüddin Süleyman Pervâne, Türkiye Selçuklu, Moğol

Kaynakça

• Açıkel, Ali; “ Tokat”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, C: 41, İstanbul, 2012, ss. 219- 223. Açıkel, Ali; Pervâne Muînüddin Süleyman Bey Vakfı (1277- 1926),Tokat Sempozyumu 01- 03 Kasım 2012 Tokat, II. Cilt, Özyurt Matbaacılık, Ankara 2013, ss.149- 161. Ahmed Eflaki; Ariflerin Menkıbeleri I,II, çev. Tahsin Yazıcı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1986. Akdağ, Mustafa; Türkiye’nin Siyasi ve İçtimai Tarihi, Tekin Yayınevi, Ankara, 1979. Akropolitês, Geôrgios; Vekayinâme, çev. Bilge Umar, Arkeoloji ve Sanat Yayınları,İstanbul, 2008. Aksarayi, Kerimüddin Mahmud-i; Müsameretü’l Ahbar, çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara, 2000. Aksulu, Işık; “Tokat Anıtsal Yapılarının Tanımlama ve Değerlendirme Sorunu”, Tokat Sempozyumu 01- 03 Kasım 2012 Tokat, II. Cilt, Özyurt Matbaacılık, Ankara 2013, ss. 185- 210. Altun, Ara; “ Gömeç Hatun Türbesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, C: 14, İstanbul, 1996, ss. 149. Anonim Selçukname, çev. Hali İbrahim Gök- Fahrettin Coşkuner, Atıf Yayınları, Ankara, 2014. Ayönü, Yusuf; Selçuklular ve Bizans, TTK Yayınları, Ankara, 2014. Bayram, Mikail; “Selçuklular Zamanında Tokat Yöresinde İlmi ve Fikri Faaliyetler”, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, Gelişim Matbaası, Ankara, 1987, 2- 6 Temmuz 1986, ss.30- 37. Bayram, Mikail; Danişmend Oğulları Devleti’nin Bilimsel ve Kültürel Mirası, Mayıs 2009. Carpini, Johann de Plano; Moğol Tarihi ve Seyahatname, çev. Ergin Ayan, Derya Kitapevi, Trabzon, 2001. Chan, Claude; Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, çev. Yıldız Moran, E Yayınları, İstanbul, 1979. Cinlioğlu, Halis; Osmanlılar Zamanında Tokat Dördüncü Kısım, Tokat, 1973. Ebru, Elpe; “Tokat Yapılarının İnşa ve Süsleme Malzemelerinin Yüzyıllara Göre dağılımı”, Tokat Tarihi ve Kültürü Sempozyumu (25- 26 Eylül 2014), Cilt 1, Salmat Basım Yayıncılık, Ankara, 2015, ss.43- 75. Ebul Ferec (İbnül İbri); Tarihi-i Muhtasarüddüvel, çev. Şerafettin Yaltkaya, Maarif Matbaası, İstanbul,1941. Ebul Ferec; Ebul Ferec Tarihi, çev. Ömer Rıza Doğrul, TTK Yayınları, Ankara, 1950. Ertuğrul, Özkan; “Gök Medrese”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, C:14, ss.139- 140. Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehemmed Zıllî; Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi, haz. Yücel Dağlı- Seyit Ali Kahraman- İbrahim Sezgin, C: 5, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001. Gordlevski. V. ;Anadolu Selçuklu Tarihi, çev. Azer Yaran, Onur Yayınları, Ankara, 1988. İbn. Şeddad, Siretü’z-Zahir Baypars (Baypars Tarihi II), çev. M. Yaltkaya, Türk Tarih Kurumu Yayınları Ankara,2000. İbni Bibi; El Evamirü’l Ala’iyye fi’l Umuri’l Ala’iyye, çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara, 2014. Kaymaz, Nejat; “Anadolu Selçuklu Devletinin İnhitatında İdare Mekanizmasının Rolü” I, TAD, Ankara 1964, C: 2/ S:2- 3, ss.91- 155. Kaymaz, Nejat; Pervâne Muînüddin Süleyman, Ankara Üniversitesi Yayınları, Ankara, 1970. Kazvini, Hamdullah Müstevfi-yi; Tarih-i Güzide, çev. Mürsel Öztürk, TTK Yayınları, Ankara, 2018. Müverrih Vardan; Türk Fütühatı Tarihi (889- 1269), çev. Hrant D. AndreasyanTarih Semineri Dergisi ½, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul,1937. Ocak, Ahmet Yaşar; Babailer İsyanı Aleviliğin tarihsel Altyapısı yahut Anadolu’da İslam – Türk Heterodoksisinin Teşekkülü, İstanbul, 1996. Orhan Bilgin, “Fahreddîn-i Irâkī”, TDV İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, C: 12, İstanbul, 1995, ss. 84- 86. Pachimeres, Georges; Bizanslı Gözüyle Türkler, çev. Ilcan Bihter Barlas, İlgi Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul, 2009. Pakalın, Mehmet Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü III, MEB Yayınları, İstanbul, 1977. Ramsay, W. M; Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, çev. Mihri Pektaş, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1960. Reuven Amıtaı-Preıss, Mongols and Mamluks (The Mamluk-Ilkhanid War, 1260- 1281),Cambridge University Press, New York, 1995. Saint Quentin, Simon de; Bir Keşişin Anılarında Tatarlar ve Anadolu 1245- 1248, çev. Erendiz Özbayoğlu, Antalya, 2006. Solmaz, Sefer; Danişmendliler Devleti ve Kültür Mirasları, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, 2001. Spuler, Bertold; İran Moğolları, çev. Cemal Köprülü, TTK Yayınları, Ankara, 2011. Tokat il Kültür ve Turizm Müdürlüğü, tokat.ktb.go.tr>Han-Hamam ve Köprüler, (26.03.2020). Turan, Osman; Türkiye Selçukluları Hakkında Resmi Vesikalar, TTK Yayınları, Ankara, 1958. Uğur, M. Ferid; “Gömeçhane”, Konya Mecmuası, Konya, 1936, S:9, ss.566- 570.