Timurlu Devleti’nde Yaylak Kışlak Anlayışı

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 459 - 468, 26.12.2020

Tuba Tombuloğlu

https://doi.org/10.48120/oad.830779

Öz

Timur’un kurduğu devlet, Türk-Moğol geleneğinin bir mirasıydı. Bu geleneğin en önemli özelliği ise konargöçer bir karaktere sahip olmasıydı. Ancak kurulduğu coğrafya olan Maveraünnehir bölgesi; geçmişten gelen hem şehirli hem göçerlere ait, çok güçlü bir kültürü de içinde barındırmaktaydı. Timurlu Devleti’ni konargöçer kategorisine dâhil etmek yanlış olmaz. Bununla birlikte gerek Timur gerekse halefleri, meşruiyetlerini dayandırmaya çalıştıkları Cengiz Han’ın göçebe yaşam tarzına uygun hareket etmemişlerdir. Timur, yaylak ve kışlakları seferler sırasında konaklama amacı ile kullanmıştır. Daha sonraki Timurlu hükümdarları ise konargöçer yaşamı, kendi hayatlarına uyarlayarak zaman içinde şehirlileşmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

timur, yaylak, kışlak, konargöçer, maveraünnehir

Conception of Highland and Winter Quarter in the Timurid State

Öz

The state founded by Timur was a legacy of the Turkish-Mongolian tradition. The most important element of this tradition was that it had a nomadic character. However, the region of Transoxiana, where it was founded, contained a very strong culture belonging to both urban and nomads from the past. It would not be wrong to include the Timurid State in the nomad category. However, both Timur and his successors did not act in accordance with the nomadic lifestyle of Genghis Khan, on which they tried to base their legitimacy. Timur used the highlands and winter quarters for accommodation during the expeditions. Later Timurid rulers adapted the nomadic life to their own lives and became urbanized over time. The travelers and ambassadors who came to the Timurid country at different times left important imformation about the lifestyle of the people. In this study, the lifestyle of the Timurid dynasty, which has a different undurstanding of nomads compared to its contemporaries, will be evaulated in the light of sources and studies.

Anahtar Kelimeler

Timur, Highland, Winter Quarter, Nomads, Transoxiana

Kaynakça

• Aka, İsmail, Timur ve Devleti, TTK Yayınları, Ankara 1991.
• _________; Mîrzâ Şâhruh ve Zamanı, Ankara: TTK, 1994.
• _________; “Timur sadece bir asker mi idi?”, Belleten, TTK, LXIV, Sayı:240, 2000, s.455-456.
• Alan, Hayrunnisa “Timurlularda Hükümdar ve Ailesi Tarih Boyunca Saray”, Hayatı ve Teşkilatı Sempozyumu, İ.Ü. Tarih Araştırma Merkezi, İstanbul 2006, s.63-77.
• _________;Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular, Ötüken Yayınları, İstanbul 2007.
• Atmaca, Emine, Adzhumerova, Reshide, “Radloff’un Opıt Slovarya Tyurkskin Nareçiy Sözlüğü’nde Ev ve Ev Kavram Alanı İle İlgili Kelimeler”, TÜRÜK, Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Yıl:1, Sayı:2, 2013, s.217-257.
• Bacon, Elizabeth, Obok: A Study of Social Structure in Eurasia, Viking Fund Publications in Antropology, No:25, Newyork 1958. Bartold, V.V., Orta Asya Tarih ve Uygarlık, Selenge Yayınları, İstanbul 2010.
• Bartold, Wilhelm, Uluğ Bey Zamanı, Çev: İsmail Aka, Ankara 1997.
• Blochet, Edgar, Introduction à l’Histoire des Mongols de Fadl Allah Rashid ed-Din, Leyden 1910.
• Chaliand, Gerard, Göçebe İmparatorluklar Moğolistan’dan Tuna’ya, Doğan yayınları, 1995.
• Clavijo, Ruy Gonzales de, Anadolu Orta Asya ve Timur, Trc. Ömer Rıza Doğrul, Köprü Yayınları, İstanbul 2016.
• Doerfer, Gerhard, Turkısche Und Mongolısche Elemente Im Neupersıschen IV, Wıesbaden 1975.
• Ebulgazi Bahadır Han, Şecere-i Terakime, Haz. Muharrem Ergin, Tercüman 1001 Temel Eser.
• Esin, Emel, “Türk Kültürünün Erken Safhaları”, Erdem, TTK, Ankara 1985.
• Hâfız Ebrû, Zübdetü't-Tevarih, (tashih, S. Kemal Cevadi), Vizaret-i Ferheng-i İrşad-i İslami, Tahran, 1979.
• Ercilasun Ahmet Bican – Akkoyunlu Ziyat, Kaşgarlı Mahmud Divanü Lügati’t Türk, TDK, Ankara 2014.
• Golden, Peter, Dünya Tarihinde Orta Asya, Çev. Yahya Kemal Taştan, İstanbul 2014.
• Lisa, Golombek, “The Gardens of Timur: New Perspectives”, Muqarnas, Vol. 12, 1995, s.137-147.
• Gökçe, Mustafa, “Konargöçer Türk Kültürünün Kökenleri”, Altaylardan Toroslara Konargöçer Türkler, Muğla Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Muğla 2018, s.10-28.
• Gronke, Monika, "The Persian Court between Palace and Tent: From Timur to 'Abbas I." In Timurid Art and Culture: Iran and Central Asia in the Fifteenth Century, Edited by Lisa Golombek and Maria Subtelny, Leiden: E.J. Brill 1992, s.18-22.
• Hâfız Ebrû, Zubdet’üt Tevarih-i Baysunguri I, (tashih, S. Kemal Cevadi), Vizaret-i Ferheng-i İrşad-i İslami, Tahran, 1979. Kafalı, Mustafa, Çağatay Hanlığı, Berikan Yayınevi, Ankara 2005.
• Khwandamir, Habibu’s-Siyar Tom Three, trc.- haz. Wheeler M. Thackston,Cambridge: Sources of Oriental Languages and Literatures 24, Harvard University, 1994, 2.
• Korkmaz, Ahmet, Kara-Koyunlu Devleti’nin Askeri Teşkilatı, Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi, Şanlıurfa 2020.
• Krader, Lawrence, “Ecology of Central Asian Pastoralism”, Southwestern Journal Anthropology, Vol. 11, No: 4, 1955, s.321.
• Macit, Ensar, Timurlu Devleti’nin Askerî Teşkilatı, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Erzurum 2012.
• Manz, Beatrice Forbes, “Nomad And Settled In The Timurid Military”, Mongols, Turks and Others, Ed. Reuven Amıtaı- Mıchal Brıan, Brill, 2005, 425- 460. _________; Timurlenk Bozkırın Son Göçebe Fatihi, Kitap Yayınevi, İstanbul 2006.
• Merville, Charles, “The ltineraries of Shahrukh b. Timur” (1405-47), Turko Mongol Rulers, Cities and City Life, 2013, Brill, s.281-296.
• O’Kane, Bernard, “From Tents To Pavılıons: Royal Mobility And Persian Palace Design, Ars Orientalis”, Pre-Modern Islamic Palaces, Vol. 23, 1993, s. 249-268. Orkun, Hüseyin Namık, Eski Türk Yazıtları, TDK Yayınları, Ankara 1994.
• Ögel, Bahaeddin, Türk Kültür Tarihine Giriş VII, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1984.
• Paydaş, Kazım, “Moğol ve Türk-İslam Devletlerinde Suyurgal Uygulaması”, Bilig, Güz/2006, sayı:39, s.195-218.
• _________; “Timur’un Askeri Faaliyetlerinde Av’ın Önemi”, Tarih Yolunda Bir Ömür Prof. Dr. İsmail Özçelik’e Armağan, Berikan Yay. Ankara 2019, s.939-946.
• Reşidüddin, Oğuzname, Haz. Zeki Velidi Togan, İstanbul 1982.
• Semerkandi, Abdurrezzak, Matla-ı Sadeyn ve Mecma-i Bahreyn, C. II (ed. A. Kayumov- M.Ali) trc. Asaniddin Urunbayev, Taşkent: Özbekistan Neşriyatı, 2008.
• Smith Jr, John Masson, “Moğol Göçebeliği ve Ora Doğu Coğrafyası: Tümenler ve Kışlaklar”, Çev: Murat Keçiş-Sadık Kaya, TAD, C.37/S.64, 2018, s.395-412.
• Togan, Zeki Velidi, “Emir Timur’un Soyuna Dair Bir Araştırma”, Çev. İsmail Aka, Tarih Dergisi, Sayı 26, 1972, s.75-84.
• Uyar, Mustafa, “İlhanlı (İran Moğolları) Devleti’nin Önemli Yaylak ve Kışlakları”, Prof. Dr. Erdoğan Merçil’e Armağan, İstanbul 2013, s.244-257.
• Wilhelm Von Rubruk, Moğolların Büyük Hanı’na Seyahat, Çev: Ergin Ayan, Kronik Yayınları, İstanbul 2019.