Preparations for Amir Timur's China Campaign

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 650 - 673, 26.12.2024

Yavuz Delibalta

https://doi.org/10.48120/oad.1518909

Öz

At the age of 69, Emir Timur fell ill in Otrar on his way to China and died in February 1405. Although Timur's last dream, the Chinese campaign, could not be completed due to his death, years of serious preparations were made for this campaign in the background. In 1387, Timur started extensive intelligence activities through envoys and merchants, and in 1397, he announced his intention to organize a campaign to China for the first time. For this purpose, Timur ordered the establishment of a military and agricultural base on the Chinese borders and established a kinship with Khizr Khoja Khan to ensure road safety. The fact that Timur made a campaign to India while these preliminary preparations were underway shows that he was aiming to get financial resources for the Chinese campaign. Although subsequently, Timur had to embark on a western campaign, he continued to plan the campaign to China by having detailed intelligence reports and maps prepared for the east. He accelerated agricultural activities to provide pasture and sustenance on the eastern borders, and he based his propaganda activities on the ideas of China's idolatry, holy war, and jihad. To ensure the safety of the Chinese campaign, some people who migrated from different regions were settled on the borders of China and Turkestan. In July 1404, Timur returned from his western campaign, stayed in Samarkand for only a few months, completed the final preparations for the organization and arrangements of the army, and set off in late autumn with a large army and an enormous number of weapons and equipment. However, he died before he could put his plans to conquer China into practice.
Timur's preparations for the Chinese campaign offer valuable information that should be carefully analysed regarding military history studies. The present study tries to assess and evaluate the organization of Timur's China campaign, strategy and planning stages, military and logistical elements, and intelligence and propaganda activities.

Anahtar Kelimeler

Amir Timur, China Campaign, Military Preparations, Intelligence, Logistics

Emir Timur’un Çin Seferi Hazırlıkları

Öz

Emir Timur, 69 yaşında Çin seferine giderken Otrar’da hastalanarak 1405 yılının Şubat ayında hayatını kaybetmiştir. Timur’un son hayali olan Çin seferi, her ne kadar onun ölümünden ötürü tamamlanamamış olsa da arka planda bu sefer için yıllarca süren ciddi hazırlıkların olduğu görülmektedir. 1387 yılında elçi ve tacirler aracılığıyla geniş kapsamlı istihbarat faaliyetlerine başlayan Timur, 1397 yılında ilk kez Çin’e sefer düzenleme niyetini belli etmiştir. Bu anlamda Çin sınırlarında askerî ve ziraî bir üs kurulmasını emreden Timur, yol güvenliğini sağlamak amacıyla Moğol Hanı Hızır Hoca ile de anlaşarak akrabalık tesis etmiştir. Bu ön hazırlıklar sürerken Timur’un Hindistan seferine çıkması onun Çin seferi için maddi kaynak sağlamak amacında olduğunu göstermektedir. Timur, daha sonra batı seferine çıkmak zorunda kalmışsa da diğer taraftan doğuya yönelik ayrıntılı istihbarat raporları ve haritalar hazırlatarak Çin seferinin planlamasını yapmıştır. Doğu sınırlarında otlak ve iaşe temini için ziraat çalışmalarını hızlandıran Timur, propaganda faaliyetlerini Çin’in putperestliği, gaza ve cihat kavramları üzerine oturtmuştur. Çin seferini güvenle yapabilmek için farklı bölgelerden göçürülen bir kısım halk, Çin ve Türkistan sınırlarında iskân edilmiştir. 1404 yılının Temmuz ayında batı seferinden dönen Timur, Semerkand’da yalnızca birkaç ay kalıp ordunun tanzim ve tertibine yönelik son hazırlıklarını tamamlayarak sonbahar bitiminde büyük bir ordu ve muazzam bir silah-teçhizatla harekete geçmiştir. Ancak Timur, sefere başladığı halde Çin’i fethetme planlarını tatbik edemeden hayatını kaybetmiştir.
Timur’un Çin seferi hazırlıkları, askerî tarih çalışmaları açısından dikkatle incelenmesi gereken kıymetli bilgiler içermektedir. Bu çalışmada Timur’un Çin seferi kapsamında sefer organizasyonu, strateji ve planlama aşamaları, askerî ve lojistik unsurlar, istihbarat ve propaganda faaliyetleri gibi hususlar değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Emir Timur, Çin Seferi, Askerî Hazırlıklar, İstihbarat, Lojistik

Kaynakça

• Aizizi, Xirenayi. “Ming Yıllığı Batı İlleri Tezkeresi’ne Göre Elçiler ve Tüccarlar.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi., İstanbul Medeniyet Üniversitesi, 2020.
• Aka, İsmail. “Timur”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. C. 41, TDV Yayınları, İstanbul 2012, 173-177.
• Aka, İsmail. “Timurluların Çin ile Münasebetleri.” XII. Türk Tarih Kongresi’nde bildiri olarak sunulmuştur, Ankara, Eylül 12-16 1994.
• Aka, İsmail. Mirza Şahruh ve Zamanı (1405-1447). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1994.
• Aka, İsmail. Timurlular: Orta Asya’nın Parlak Devri. İstanbul: Kronik Yayınları, 2022.
• Alan, Hayrunnisa. “Tavacı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. C. 40, TDV Yayınları, İstanbul 2011, 177-178.
• Alan, Hayrunnisa. Bozkırdan Cennet Bahçesine Timurlular. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2007.
• Andican, A. Ahat. Emir Timur: Tarih, Siyaset, Miras. İstanbul: Selenge Yayınları, 2019.
• Andican, A. Ahat. “Tüzükat-ı Timuri Gerçek mi ve Geçerli Bir Birincil Tarihî Kaynak Olarak Kullanılabilir mi?” Türkiyat Mecmuası 27, S. 2, (2017): 33-88.
• Barthold, V.V. Orta-Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler. çev. Kâzım Yaşar Kopraman, İsmail Aka. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2006.
• Barthold, Wilhelm. Uluğ Beg ve Zamanı. çev. İsmail. Aka. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1997.
• Ca’ferî b. Muhammed el-Hüseynî. Târîh-i Kebîr (Tevârîh-i Enbiyâ ve Mülûk). çev. İsmail Aka. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2011.
• Clavijo, Ruy Gonzâlez de. Timur Devrinde Kadis’ten Semerkand’a Seyahat. çev. Ömer Rıza Doğrul. İstanbul: Köprü Yayınları, 2016.
• Çandarlıoğlu, Gülçin. Orta Asya’da Timurîler, Çin’de Ming Münâsebetleri Ch’en Ch’en Elçilik Raporu. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Yayınları, 1995.
• Devletşah. Devletşah Tezkiresi I-IV. çev. Necati Lugal. İstanbul: Tercüman Yayınları, 1977.
• Duğlat, Mirza Haydar. Tarih-i Reşidî. çev. Osman Karatay. İstanbul: Selenge Yayınları, 2006.
• Eberhard, Wolfram. Çin Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1947.
• Eğilmez, Savaş, ve Ensar Macit. “Türk Devlet Teşkilatlarında Yasavul.” Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 12, S. 49 (Aralık 2012): 89-104.
• El-Fuşencî, Mevlâna Sefieddin Muhammed b. Mahmud b. Fahreddin Mesihî. Emir Timur (İbretu’n-Nâzırîn). çev. Ahmet Özturhan. İstanbul: Efe Akademi Yayınları, 2021.
• Eren, Sinan. “Tarihçi Gıyaseddin Ali Yezdî’nin Saadetnâme’si (Metin Tercümesi ve Değerlendirme).” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi., İstanbul Üniversitesi, 2015.
• Fletcher, Joseph F. “China and Central Asia 1368-1884” içinde The Chinese World Order, ed. John King Fairbank, Massachusetts: Cambridge, 1968.
• Golden, Peter B. Dünya Tarihinde Orta Asya. çev. Yahya Kemal Taştan. İstanbul: Ötüken Yayınları, 2018.
• Grousset, Rene. Bozkır İmparatorluğu. çev. M. Reşat Uzmen. İstanbul: Ötüken Yayınları, 1980.
• Hafız Ebru. Zübdetü’t-Tevarih, I. thk. Seyyid Kemal Hac Seyyid Cevadî. Tahran: Vizareti Ferheng u İrşad-i İslamî, 1372.
• Handmir, Gıyasüddin. Tarih-i Habibü’s-Siyer. Tahran: Kitabhane-i Hayyam, 1333hş.
• Hasan-ı Rumlu. Ahsenü’t-Tevârîh. çev. Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2020.
• Hıtaî, Ali Ekber. Hıtaynâme. çev. Celal Aslan. Ankara: İksad Yayınları, 2021.
• İbn Arabşah. Bozkırdan Gelen Bela (Acâibu’l Makdûr). çev. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2023.
• İbn Haldun. Mukaddime. haz. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2018.
• İgnatiyeviç, Mihail. Cengiz Han ve Timurlenk Devirlerinde Moğol-Tatar ve Orta Asya Milletlerinin Harb Sanatı ve Fütuhatları. çev. Bahattin Kuban, Salih Fethi Gökçaylı. Ankara: E. U. Rs. Yayınları, 1953.
• İzbasar, Nureddin. “14. Yüzyılın Son Çeyreğinde Moğolistan’daki Siyasi Durum ve Bu Durumun Timurlu-Ming İlişkilerine Etkisi”, Medeniyet Kültürel Araştırmalar Belleteni İMÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi 3, S. 5, (2023): 172-198.
• Johannes, Sultaniyeli. Timur’un Sarayında. çev. Ahmet Deniz Altunbaş. İstanbul: Kronik Yayınları, 2020.
• Kanat, Cüneyt ve Mustafa Alican. Timur Yıldızların Bahtına Hükmeden Son Cihangir. İstanbul: Yeditepe Yayınları, 2022.
• Kayalı, Yalçın. “Timur’un Hindistan Seferi”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 6, (Ekim 2014): 179-192.
• Koçak, Muhammed Emin. “Timur’un Savaş Sanatı: Hindistan Seferi Örneği (1398-1399)”, Genel Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi 5, S. 9 (Ocak 2023): 161-176.
• Lamb, Harold. Emir Timur. çev. A. Göke Bozkurt. İstanbul: İlgi Kültür Sanat Yayınları, 2009.
• Macit, Ensar. “Timurlu Devleti’nin Askerî Teşkilatı.” Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi., Atatürk Üniversitesi, 2012.
• Manz, Beatrice Forbes. Timurlenk Bozkırların Son Göçebe Fatihi. çev. Zuhal Bilgin. İstanbul: Kronik Yayınları, 2018.
• Marozzi, Justin. Timurlenk: İslam’ın Kılıcı Cihan Fatihi. çev. Hülya Kocaoluk. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
• Mirhand, Seyyid Hamidüddin Muhammed b. Burhaneddin Havendşah b. Kemaleddin. Ravzatü’s-Safa fi Sireti’l-Enbiya ve’i Müluk ve’l Hulefa, VI. Tahran: Müessese-i Hayyam ve İntişarat-ı Piruz, 1339hş.
• Muhammed, Timur. Tüzükât-ı Timur: Timur’un Günlüğü. çev. Kutlukhan Şakirov, Adnan Aslan. İstanbul: İnsan Yayınları, 2018.
• Mutlu, Betül. “15. Yüzyılda Hıtay’da Bir Timurlu Sefir: Gıyaseddin Nakkaş’ın Hıtay Gözlemleri”, Folklor/Edebiyat Dergisi, 17, S. 67 (Mart 2011): 125-136.
• Natanzî, Mu’îneddîn. Müntehabü’t-Tevârîh-i Muînî (İskender Anonimi). çev. Ahmet Özturhan vd. İstanbul: Bilge Oğuz Yayınları 2023.
• Özer, Yusuf Ziya. “Timur’un Yaptığı İşlere Toptan Bir Bakış”, Belleten IX, S. 36 (Ekim 1945): 423-467.
• Paydaş, Kâzım. “Emir Timur’un Fetihlerinde Haber Alma Teşkilatının Önemi”, Tarih Araştırmaları Dergisi 28, S. 46 (Ekim 2009): 35-52.
• Rajkai, Zsombor. “Japanese And Chinese Research on the Timurid-Ming Chinese Contacts”, Acta Orientalia Academiae Sciendarum Hung 63, S.1 (March 2010): 63-103.
• Roemer, Hans Robert. “The Successor of Timur.” içinde The Cambridge History of Iran VI, ed. Peter Jackson, Cambridge: 1986.
• Roemer, Hans Robert. “Timur in Iran.” içinde The Cambridge History of Iran VI, ed. Peter Jackson, Cambridge: 1986.
• Rossabi, Morris. “Cheng Ho and Timur: Any Relation?”, Oriens Extremus 20, S. 2 (Dezember 1973): 129-136.
• Rossabi, Morris. “Two Ming Envoys to Inner Asia”, T’oung Pao 62, S. 1/3 (1976): 1-34.
• Roux, Jean-Paul. Aksak Timur: İslamın Kutsal Savaşçısı. çev. Ali Rıza Yalt. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1994.
• Schiltberger, Johannes. Türkler ve Tatarlar Arasında (1394-1427). çev. Turgut Akpınar. İstanbul: İletişim Yayınları, 1997.
• Semerkandî, Kemaleddin Abdürrezzak. Matla’-ı Sa’deyn ve Mecma’-ı Bahreyn, I-III. Tahran: Müessese-i Pejuheş ve Mütalaat-ı Ferhengî, t.y.
• Serruys, Henry. “Mongol Tribute Missions of The Ming Period”, Central Asiatic Journal 11, S. 1 (Mart 1996), 1-83.
• Şâmî, Nizamüddin. Zafernâme. çev. Necati Lugal. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1987.
• Şeker, Mehmet. “Yeşbek Tarihi ve Vekâyi’et-Türkmân’a Göre Timur.” Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi I. Genç Akademisyenler Sempozyumu’nda bildiri olarak sunulmuştur, Ankara, Kasım 6-7 2013.
• Tacü’s-Selmânî. Tarihnâme. çev. İsmail Aka. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1999.
• Togan, Zeki Velidi. Asya Tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2022.
• Togan, Zeki Velidi. Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2023.
• Ulaşova, Sevinç. “Emir Timur’un Zamanına Ait Kaynaklarda Askeri Silahlar.” Uluslararası Tarih, Kültür, Dil ve Sanat Bağlamında Bitlis Sempozyumu’nda bildiri olarak sunulmuştur, Bitlis, Mayıs 3-5 2023.
• Yezdî, Şerefüddin Ali. Emir Timur (Zafername). çev. Ahsen Batur. İstanbul: Selenge Yayınları, 2023.
• Yüksel, Musa Şamil. “Prof. Dr. Ramazan Şeşen Armağanı” içinde İbn Hacer’in İnbâ’ el- Gumr’undaki Timur ile İlgili Kayıtlar, ed. Emine Uyumaz, Süleyman Kızıltoprak, İstanbul: İSAR Vakfı Yayınları, 2005, 198-232.