Antik Lykaonia Kentlerinin İnşa Faliyetlerinde ve Sosyal Hayatında Euergesia Olgusu

Yıl 2024, , 221 - 239, 24.03.2024

Mehmet Kurt

https://doi.org/10.33469/oannes.1412978

Öz

Roma İmparatorluk Dönemi’nde kendi kaynakları yanında, imparatorlar tarafından da kentlerin imarına katkıda bulunulduğu bilinmektedir. Bu durumun en iyi örneklerinden birisini de Lykaonia bölgesi oluşturmaktadır. Augustus (MÖ 27-MS 14) tarafından kurulmuş olan Ikonium (Konya) ve Lystra (Hatunsaray) gibi kolonilerde imparatorluk kaynaklarıyla kamu binalarının inşa edildiği bilinmektedir. Ayrıca Augustus’un halefleri döneminde ve özellikle de Claudius’un (MS 41-54) kapsamlı kentleşme faaliyetleri sayesinde Lykaonia’da kurulmuş olan kentlerde imparatorluk tarafından finanse edilen çok sayıda kamu yapısı inşa edilmiştir. Bu bağlamda Laodikeia Combusta (Ladik), Ikonium, Lystra, Pappa/Tiberiopolis (Yunuslar) ve Misthia/Claudiocaesarea (Beyşehir) gibi kentlerle bunların territoriumlarında değişik imparatorlara ithaf edilen yazıtlar ele geçirilmiştir. Söz konusu yazıtlar imparatorların kentlere yapmış oldukları hizmetlerin ve iyiliklerin birer göstergesi olmalıdır. Yazıtlardan imparatorların yanında muhtemelen Lykaonia kentlerindeki imar faaliyetlerine desteklerinden dolayı imparator yakınlarının da onurlandırıldığı anlaşılmaktadır. Öte yandan euergetes adı verilen hayırseverler de Lykaonia kentlerindeki imar faaliyetleri ve sosyal hayatın zenginleşmesine masraflarını kendileri karşılayarak ya da bağışta bulunmak suretiyle yapılar inşa ettirerek katkıda bulunmuşlardır. Öyle ki Lykaonia bölgesinden ele geçmiş çok sayıda yazıt, bölgedeki imar faaliyetlerinde euergesia olgusunun önemli bir yere sahip olduğu ve şehir meclislerinin euergetes denilen hayırseverleri onurlandırdıklarını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Lykaonia, Kentleşme, İnşa Faaliyetleri, Sosyal Hayat, Euergesia

The Phenomenon of Euergesia in The Construction Activities and Social Life of Ancient Lykaonia Cities

Öz

During the Roman Empire, state funds were allocated for the construction of cities. It is also known that emperors contributed to the building projects of cities. The Lycaonia region serves as an exemplary illustration of this circumstance. Public buildings in colonies such as Iconium (Konya) and Lystra (Hatunsaray), established by Augustus (27 BC-14 AD), were constructed using funds provided by the imperial government. Additionally, the massive urbanization projects undertaken by Augustus's successors—particularly Claudius (41–54 AD)—led to the development of numerous publicly funded structures in the cities founded in Lycaonia, supported by the imperium. Various inscriptions dedicated to various emperors were discovered in cities like Laodiceia Combusta (Ladik), Iconium, Lystra, Pappa/Tiberiopolis (Yunuslar), and Misthia/Claudiocaesarea (Beyşehir) and their territories. These inscriptions should clearly demonstrate the services and favors provided by the emperors to the cities. It can be inferred from the inscriptions that, in addition to the emperors, the relatives of the emperors were also recognized, likely due to their contributions to the construction projects in the cities of Lycaonia. However, philanthropists known as euergetes also made donations or built buildings at their own expense, enriching social life and supporting building activities in the Lycaonian cities. Indeed, a multitude of inscriptions unearthed from the Lycaonia region indicate that the euergetes phenomenon held significant significance in the construction endeavors within the region. Moreover, the city councils bestowed recognition upon esteemed benefactors known as euergetes.

Anahtar Kelimeler

Lycaonia, Urbanization, Building Activities, Social life, Euergesia

Kaynakça

• ADAK, M., 2020. “Pamhylia ve Pisidia Kent Eşrafı ve Resmi Unvanları”, Tarih Boyunca Anadolu’da Hayırseverlik, Birinci Uluslar arası Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Sempozumu (26-29 Mart, 2019/Antalya) Bildiri Kitabı, Editörler, Ağuz Tekin, Christoper H. Roosevelt, Engin Akyürek, İstanbul, 47-72.
• AE, 2015. L’Année épigraphique, 2012, Année 2012, 563-709.
• AKDOĞU ARCA, E. N., 2001. Antikçağ Lykia Ve Pamphylia Kentlerinde Euergesia, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü,Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
• AŞKIN, E. – KURT, M., 2019. “Sidemaria Antik Kenti Üzerine Gözlemler”, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(1), ss. 1-14.
• BALLANCE, M., 1957. “The Site of Derbe: A New Inscription”, Anatolian Studies, 7, ss. 147-151.
• BALLANCE, M., 1958. “Roman Roads in Lycaonia”, Anatolian Studies, Vol. 8, s. 223-234.
• BE Bulletin Epigraphie.
• BEKAROĞLU, M., 2017. MÖ I. Yüzyıl Başından Hadrianus Dönemi Sonuna Roma’nın Anadolu’da Uyguladığı Yerleşim Politikası, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• BEKKER-NIELSEN, T., 2020. “Roma Dönemi Anadolu Kentlerinde Hayırseverlik”, Tarih Boyunca Anadolu’da Hayırseverlik, Birinci Uluslar arası Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Sempozumu (26-29 Mart, 2019/Antalya) Bildiri Kitabı, Editörler, Ağuz Tekin, Christoper H. Roosevelt, Engin Akyürek, İstanbul, 29-38.
• BELKE, K. – RESTLE, M., 1984. Galatien und Lykaonien, Tabula Imperii Byzantini 4, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien.
• BREYTENBACH, C. – ZIMMERMANN, C., 2018. Early Christiniaty in Lycaonia and Adjacent Areas: From Paul to Amphilochius of Iconium, Early Christianity in Asia Minor, Brill, Leiden/Boston.
• BROWN, P., 2002. Powerty And Leadership In The Later Roman Empire, University Press of New England, Honover/London.
• BRU, H., 2017. La Phrygie Parorée et la Pisidie septentrionale aux époques hellénistique et romaine: Géographie historique et sociologie culturelle, Brill, Leiden.
• BUCKLER, W. H. – CALDER, W. M. – COX, C. W. M., 1924. “I.—Monuments from Iconium, Lycaonia and Isauria”, The Journal of Roman Studies, 14, ss. 24-84.
• CALDER, W. M., 1910. “A Journey round the Proseilemmene”, Klio, 10, ss. 232-242.
• CALDER, W. M., 1923. “The Epigraphy Of The Anatolian Heresies”, Anatolian Studies Presented To Sir William Mitchell Ramsay, Eds. W. H. Buckler, W. M. Calder, Manchester, ss. 59-92.
• CALLANDER, T., 1906. “Explorations In Lycaonia And Isauria, 1904”, Studies in the History and Art of the Eastern Provinces of the Roman Empire, Ed. W. M. Ramsay, Aberden, ss. 157-180.
• CHANIOTIS, A., 2020. “Aphrodisiaslı Hayırseverler ve Hayırseverliğin Toplumsal-Kültürel Sınırları”, Tarih Boyunca Anadolu’da Hayırseverlik, Birinci Uluslar arası Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Sempozumu (26-29 Mart, 2019/Antalya) Bildiri Kitabı, Editörler, Ağuz Tekin, Christoper H. Roosevelt, Engin Akyürek, İstanbul, 111-120.
• CRONIN, H. S., 1902. ““First Report of a Journey in Pisidia, Lycaonia, and Pamphylia. Part I.”, The Journal of Hellenic Studies, 22, s. 94-125.
• CRONIN, H. S., 1904. “First Report of a Journey in Pisidia, Lycaonia, and Pamphylia, III”, The Journal of Hellenic Studies, 24, s. 113-124.
• CIG Corpus Inscriptionum Graecarum, Volumen Tertium, Ed. Ioannes Franzius, Berolini,1853.
• CIL III Inscriptiones Asiae Provinciarvm Evropae Graecarvm Illyrici Latinae, Ed. Theodorvs Momsen, Berolini Apvd Georgivm Reimervm, 1873.
• ÇİÇEK, N. M., Arkeolojik Buluntular ve Epigrafik Belgeler Işığında Roma İmparatorluk Döneminde Pamphylia’nın Önde Gelen Kadınları, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• FRENCH, D. H., 1981. “Milestones of Pontus, Galatia, Phrygia and Lycia”, Zeitschriften für Papyrologie und Epigrafik, 43, s. 139-174.
• FRENCH, D. H., 1984. “The Site of Dalisandos”, Epigraphica Anatolica, 4, ss. 85-96.
• FRENCH, D. H., 2012. Roman Roads & Miltestones Of Asia Minor, Vol.3 Milestones Fasc. 3.2 Galatia, British Institute at Ankara, Electronic Monograph 2, Ankara.
• GARNSEY, P. – WHITTAKER, C. R., 2008. “Trade, industry and the urban economy”, The Cambridge Ancient History, XIII, The Late Empire, A.D. 337-425, Eds. Averil Cameron, Peter Garnsey, Cambridge Histories Online, Cambridge, ss. 312-337.
• GRÉGOIRE, H., 1924. “Épigraphie Chrétienne”, Byzantion, 1, ss. 695-716.
• HALL, A. S., 1959. “The Site of Misthia”, Anatolian Studies, 9, ss. 119-124.
• HALL, A. S., 1968. “Notes and Inscriptions from Eastern Pisidia”, Anatolian Studies, 18, ss. 57-92.
• HEAD, B. V., 1911. Historia Numorum A Manual of Greek Numismatics, At The Clarendon Press, Oxford.
• HILL, G. F., 1900. Catalogue of The Greek Coins of Lycaonia, Isauria and Cilicia, Trustess of The British Museum, London.
• HORNBLOWER, S. – SPAWFORTH, A., 1999. The Oxford Classical Dictionary, Third Edition, Oxford University Pres, Oxford.
• ICG Inscriptianae Christianae Graecae (http://repository.edition-topoi.org/collection/ICG/search Erişim Tarihi: 29.12.2023)
• IGR III Inscriptiones graecae ad res romanas pertinentes avctoritate et impensis Adademiae inscriptionvm et litterarvm hvmaniorvm collectae ed editae, Paris, 1906.
• JONES, A. H. M., 1971. The Cities of the Eastern Roman Provinces, At The Clarendon Press, Oxford.
• KAYA, M. A., 2011. Anadolu’da Galatlar ve Galatya Tarihi, Çizgi Kitabevi, Konya.
• KOKKINIA, C., 2020. “Roma Döneminde Küçük Asya’da Büyük Yazıt Grupları ve Euergetizm”, Tarih Boyunca Anadolu’da Hayırseverlik, Birinci Uluslar arası Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Sempozumu (26-29 Mart, 2019/Antalya) Bildiri Kitabı, Editörler, Ağuz Tekin, Christoper H. Roosevelt, Engin Akyürek, İstanbul, 39-46.
• KURT, M., 2016. “Yazıtlar Işığında Zengibar Kalesi’nde (Isaura) Roma Dönemi İmar Faaliyetleri ve Euergesia”, Uluslar arası Sempozyum: Geçmişten Günümüze Bozkır (06-08 Mayıs 2016) Bildiri Kitabı, Editörler: Prof. Dr. Hasan BAHAR, Yrd. Doç. Dr. Hakan KUYUMCU, Yrd. Doç. Dr. Çağatay BENHÜR, Dr. Hatice Gül KÜÇÜKBEZCİ, Arş. Gör. Murat TURGUT, Arş. Gör. Fatih Numan KÜÇÜKBALLI, Konya, ss. 65-86.
• KURT, M., 2018. “Antik Lykaonia’da Tarımsal Üretim ve Malikâneler”, Anadolu’nun Eskiçağlarında İktisadi Ve Zirai Hayat, Editörler: L. Gürkan GÖKÇEK, Ercüment YILDIRIM, Okay PEKŞEN, İstanbul, ss. 597-637.
• KURT, M., 2020. “Roma’nın Anadolu’daki Düzenlemeleri Çerçevesinde Lykaonia’nın Siyasal ve İdari Yapısı”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 65, ss. 142-160.
• KURT, M., 2023. “Roma Döneminde Konya Havzası: Lykaonia Bölgesinin Roma Dönemi Yerleşimleri”, Konya İli ve İlçelerinin Tarihî Süreç Çerçevesinde Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği I, Editörler: Prof. Dr. Yusuf KÜÇÜKDAĞ, Prof. Dr. Koray ÖZCAN, Prof. Dr. Caner ARABACI, T. C. Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Yayınları, İstanbul, ss. 73-81.
• LAMINGER-PASCHER, G., 1992. Die Kaizerzeitlichen Inscriften Lykaoniens I, Vienna.
• MAGIE, D., 1950. Roman Rule in Asia Minor to the end of the Third Century After Christ, I-II, Princeton University Press, Princeton-New Jersey.
• MAMA I Monumenta Asiae Minoris Antiqua, Vol. I, Ed. W. M. Calder, London, 1928.
• MAMA VII Monumenta Asiae Minoris Antiqua, Vol. VII Monuments From Eastern Phrygia, Ed. William M. Calder, Manchester, 1956.
• MAMA VIII Monumenta Asiae Minoris Antiqua, Vol. VII Monuments From Lycaonia, The Pisidio-Phrygian Borderland, Aphrodisias, Manchester, 1962.
• MAMA XI Monumenta Asiae Minoris Antiqua, Vol. XI Monuments From Phrygia And Lykaonia, Ed. P. Thonemann, London, 2013.
• MAREK, C., 2020. “Küçük Asya’da Hayırseverlik ve Erken Hristiyanlık”, Tarih Boyunca Anadolu’da Hayırseverlik, Birinci Uluslar arası Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Sempozumu (26-29 Mart, 2019/Antalya) Bildiri Kitabı, Editörler, Ağuz Tekin, Christoper H. Roosevelt, Engin Akyürek, İstanbul, 135-140.
• MENDEL, G., 1902. “Le Musée de Konia”, Bulletin de Correspondance Hellenique, 26, ss. 209-246.
• MIGEOTTE, L., 1997. “L’évergétisme des citoyens aux périodes classique et héllenistique”, Actes Xe Congrès international d’épigraphie grecque et Latine. Éd. M. Christol et O. Masson, Nîmes, 4-9 octobre 1992, Paris, 247-260.
• MITCHELL, S., 1993. Anatolia: Land, Men, and Gods in Asia Minor, Volume I: The Celts in Anatolia and the Impact of Roman Rule, Clarendon Press, Oxford.
• ÖZDİZBAY, A., 2020. “Perge’nin İtalik Kökenli Hayırseverleri ve Kent Gelişimine Katkıları”, Tarih Boyunca Anadolu’da Hayırseverlik, Birinci Uluslar arası Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Sempozumu (26-29 Mart, 2019/Antalya) Bildiri Kitabı, Editörler, Ağuz Tekin, Christoper H. Roosevelt, Engin Akyürek, İstanbul, 83-96.
• RAMSAY, W. M., 1888. “Laodiceia Combusta and Sinethandos”, Mitheilungen des Kaiserlich Deutschen Archaeologischen Instituts Athenische Abtheilung, Athen, ss. 233-272.
• RAMSAY, W. M., 1895. The Cities And Bishopris Of Phrygia From The Earliest Times To The Turkish Conquest, Vol. I, The Lycos Valley And South-Western Phrygia, At The Clarendon Press, Oxford.
• RAMSAY, W. M., 1901. “Note sur le sarcophage d’Ambar-Arasi”, Revue des Études, ¾, s. 358.
• RAMSAY, W. M., 1905. “Topography and Epigraphy of Nova Isaura”, The Journal of Hellenic Studies, 25, ss. 163-180.
• RAMSAY, W. M., 1908. Luke The Physician And Other Studies In The History Of Religion, Hodder And Stoughton, New York, ss. 352-360.
• RECAM IV B. H. McLean, Greek And Latin Inscriptions In The Konya Archaeological Museum, The British Institute Of Archaeology At Ankara Monography 29, Ankara 2002.
• ROUECHÉ, C. M., 1997. “Benefactors in the late Roman period: the eastern empire”, Actes du Xe Congrès International d’Épigraphie Grecque et Latine, Ed. Michel Christol, Olivier Masson, Paris, ss. 353-368.
• RUGE, W., 1927. “Lykaonia”, Real Encyclopādie der klassischen Altertumswissenschaft, XIII/2, ss. 2253-2265.
• SAMAMA, É., 2003. Les médecins dans le monde grec. Souces épigraphiques sur la naissance d’un corps médical, Droz, Genève.
• SAYAR, M. H., 2019. “The Ancient Roads of Lykaonia”, 9. Uluslar arası Anamed Yıllık Sempozyumu, Kavşaklar Prehistorik Ça’dan Bizans Dönemine Konya Ovası, Ege Yayınları, İstanbul.
• SAYAR, M. H., 2020. “Ovalık Kilikia Şehirlerinde Yerel Bağışçılar ve Hayırseverlik (MÖ 1. Yüzyıl ile MS 2. Yüzyıl”, Tarih Boyunca Anadolu’da Hayırseverlik, Birinci Uluslar arası Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Sempozumu (26-29 Mart, 2019/Antalya) Bildiri Kitabı, Editörler, Ağuz Tekin, Christoper H. Roosevelt, Engin Akyürek, İstanbul, 73-82.
• SEG XXXIV Supplementum Epigraphicum Graecum, Eds. H. W. Pleket – R. S. Stroud, Amsterdam, 1987.
• STERRETT, J. R. S., 1888. The Wolfe Expedition to Asia Minor, Damrell and Upham, Boston.
• TAM III.1 Tituli Asiae Minoris, III. Tituli Pisidiae linguis Graeca et Latina conscripti, 1. Tituli Termessi et agri Termessensis, Ed. R. Heberdey, Vienna.
• TEKOĞLU, R. – KORKUT, T., 2020. “Tlos Antik Kenti Euergesia Etkinlikleri”, Tarih Boyunca Anadolu’da Hayırseverlik, Birinci Uluslar arası Suna & İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Sempozumu (26-29 Mart, 2019/Antalya) Bildiri Kitabı, Editörler, Ağuz Tekin, Christoper H. Roosevelt, Engin Akyürek, İstanbul, 97-110.
• ÜNVER, G., 2012. Yazıtlar Işığında Yurttaşların Karia Kentlerinde Kent İmarına Katılımları (MÖ I.-MS III. Yüzyıl, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Antalya.
• ÜNVER, G., 2019. “Karia Kentlerinde Özel Şahısların Kent İmarına Yönelik Bağışları”, Cedrus, VII, ss. 511-543.
• ÜRETEN, H., 2016. Tralleis Augustus Neokratı, Hel Yayınları, Ankara.
• VON AULOCK, H., 1976. Münzen und Städte Lykaoniens, E. Wasmuth, Tübngen.
• WIEGANG, Th., 1905. “Inschriften Aus Klenasien.”, Mitteilungen Des Kaiserlich Deutschen Archäologischen Instituts Athenische Abteilung, XXX, Athen, ss. 323-330.
• ZUIDERHOEK, A., 2005. “The Icing on the Cake. Benefactors, Economics, and Public Building in Roman asia Minor”, Patterns in the Economy of Roman Asia Minor, Eds. S. Mitchell, C. Katsari, Swansea, 167-186.
• ZIMMERMANN, C., 2016. “Christinnen in Lykaonien”, Early Christianity, 6, ss. 445-487.