Late Hellenistic-Early Roman Glass Bowls from the Adana Museum

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 2, 491 - 515, 29.09.2023

Berna Kavaz Kındığılı

https://doi.org/10.33469/oannes.1310977

Öz

Bowls, one of the most common forms of Late Hellenistic Period glassware, were first produced in Syria-Palestine, and then became widespread and encountered in almost every geography under Hellenistic influence. The typology of these bowl-shaped glass artifacts, which were produced from the mid-2nd century BC to the mid-1st century AD, is based on the examples recovered from the Tel Anafa settlement in the Palestine/Upper Galilee region. The subject of this study is the 20 Late Hellenistic- Early Roman glass bowls in the Adana Museum. These artifacts, which were acquired to the museum through purchase and donation, were produced with the sagging technique, which enabled mass production in the Late Hellenistic- Early Roman Period, and are divided into three groups as fluted, ribbed and linear cut bowls. These artifacts, produced in shallow and deep forms, are also divided into types within the scope of the typology based on the finds from Tel Anafa. The colors of these bowls made of colorless, blue-green, green and amber colored glass indicate that they were produced in the Eastern Mediterranean. There is no evidence that these bowls were produced in Cilicia during the Late Hellenistic- Early Period, although they are distributed in Tell Anafa, the Levant, Greece, Cyprus and Italy. For this reason, it can be said that the bowls in the Adana Museum may have been imported from Syria-Palestine, where similar examples are seen in terms of form, decoration and color. The vessels in the Adana Museum, which are the subject of this study, are among the limited number of examples, especially in terms of production technique. Apart from the Adana Museum, there are very few Late Hellenistic-Early Roman Period glass bowls produced with the sagging technique in Turkish museums. In this sense, this study will contribute to the study of Late Hellenistic-Early Roman Period Anatolian glass.

Anahtar Kelimeler

Cilicia, Glass, Sagging Technique, Hellenistic Period, Early Roman

Proje Numarası

10556

Adana Müzesi’nden Geç Hellenistik- Erken Roma Dönemi Cam Kâseler

Öz

Geç Hellenistik Dönem camcılığında en yaygın formlardan biri olan kâseler ilk olarak Suriye-Filistin’de üretilmiş, daha sonra yaygınlaşarak Helen etkisindeki hemen her coğrafyada karşılaşılabilir olmuştur. MÖ 2. yüzyılın ortalarından başlayarak MS 1. yüzyılın ortalarına kadar üretilen kâse formundaki bu cam eserlerin tipolojisi, Filistin/Yukarı Celile Bölgesindeki Tel Anafa yerleşim merkezinde ele geçen örnekler temel alınarak oluşturulmuştur. Bu çalışmanın konusunu da Adana Müzesi’ndeki 20 adet Hellenistik dönem cam kâse oluşturmaktadır. Müzeye satın alma ve hibe yoluyla kazandırılmış olan bu eserler, Geç Hellenistik- Erken Roma Dönemi’nde seri üretime olanak sağlayan sarkıtma tekniğiyle üretilmiş olup oluklu, kaburgalı ve çizgisel kesme kâseler olarak üç gruba ayrılmıştır. Sığ ve derin formlarda üretilen bu eserler, bahsedildiği üzere Tel Anafa buluntuları esas alınarak oluşturulan tipoloji kapsamında kendi içlerinde de tiplere ayrılmıştır. Renksiz, mavi-yeşil, yeşil ve amber renkli camdan üretilen bu kâselerin renkleri, Doğu Akdeniz üretimi olduklarına işaret etmektedir. Tell Anafa, Levant, Yunanistan, Kıbrıs ve İtalya’da yayılım gösteren bu kâselerin Geç Hellenistik-Erken Roma Dönemi’nde Kilikya’da üretilmiş olduğuna dair herhangi bir kanıt da bulunmamaktadır. Bu sebeple Adana Müzesi’ndeki kâselerin form, bezeme ve renk bakımından benzer örneklerinin görüldüğü Suriye-Filistin’den ithal edilmiş olabileceği söylenebilir. Adana Müzesi’nde olan ve çalışmanın konusunu oluşturan kaplar, özellikle üretim tekniği açısından sınırlı sayıdaki örnekler arasındadır. Adana Müzesi dışında Türkiye müzelerinde sarkıtma tekniğiyle üretilen Geç Hellenistik-Erken Roma Dönemi cam kâselerin sayısı oldukça sınırlıdır. Çalışma bu anlamda Hellenistik Dönem Anadolu cam çalışmalarına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Adana, Kilikya, Cam, Sarkıtma Tekniği, Hellenistik Dönem, Erken Roma

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

10556

Teşekkür

Adana Müze Müdürü Nalan Yastı'ya yardımlarından dolayı teşkkür ederim.

Kaynakça

• AKKUŞ KOÇAK, E., 2022. “Metropolis (Ionia) Kazılarından Hellenistik-Erken Roma İmparatorluk Dönemi Cam Buluntuları (1989-2021”), Anadolu Araştırmaları , no.27, pp.243-274.
• BARAG. D., 1985. Catalogue of Western Asiatic Glass in the British Museum, Vol.I, Trustees of the British Museum, London.
• BARKOCZI, L., 1996. Antike Glaser, Monumenta Antiquitatis Extra Fines Hungariae Reperta Quae in Museo Artium Hungarico Aliisque Museis et Collectionibus:5 ,Bibliotheca Archeologica, L’Erma di Bretschneider Rome.
• BAYBO, S., 2003. “Patara Kazılarından (1989-2001) Ele Geçen Cam Eserler”, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi Antalya.
• BAYBO, S., 2005. “Limyra 2002-2004 Sezonu “Batı Şehir” Cam Buluntuları” Adalya, No.VIII, 230-239.
• CANAV, Ü., 1985. Türkiye Şişe ve Cam Fabrikaları A.Ş. Cam Eserler Koleksiyonu, Ancient Glass Collection. İstanbul.
• CANAV, Ü., 2012. “Tarihsel Süreçte Anadolu’da Cam Üretimi”, II. ODTÜ Arkeometri Çalıştayı, Türkiye Arkeoloji’sinde Cam: Arkeolojik ve Arkeometrik Çalışmalar, Ankara 2012, 67-79.
• EKER, F., 2014. Kahramanmaraş Müzesi’ndeki Cam Eserler Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi. Erzurum.
• EKER, F., 2017. Kumdan Sızan Kültürler, Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi, Kahramanmaraş.
• EKER, F., 2019. “Kahramanmaraş Müzesi Örnekleri Işığında Antikçağ Cam ve Seramik Kâselerin Etkileşimi Üzerine Bir Değerlendirme”, Cevat Başaran’a 60. Yaş Armağanı, Ed. Vedat KELEŞ - Hasan KASAPOĞLU -H. Ertuğ
• ERGÜRER - Ersin ÇELİKBAŞ - Alper YILMAZ, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara, 315-328.
• ERTEN YAĞCI, E., 1990. “Hatay Müzesi’ndeki Bir Grup Cam Eser”. I. Uluslararası Anadolu Cam Sanatı Sempozyumu (26-27 Nisan 1988) İstanbul, 30-36.
• ERTEN, E., 1993. Başlangıcından Geç Antik dönem sonuna kadar Anadolu’da Cam Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• ERTEN, E., 2018. Silifke Müzesi Cam Kataloğu, Bilgin Kültür Sanat Yayınları Ankara.
• ERTEN E.-AKKUŞ KOÇAK, E., 2019. “Olba Kazılarından Hellenistik Dönem Cam Kâseleri”, Seleucia IX, 43-60.
• FÜNFSCHİLLİNG, S., 2015. Die römischen Gläser aus Augst und Kaiseraugst Kommentierter Formenkatalog und ausgewählte Neufunde 1981-2010 aus Augusta Raurica, Forschungen in Augst 51.
• GENÇLER, Ç., 2009. Elaiussa Sebaste Antik Yerleşimi Cam Buluntuları, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi Ankara.
• GOLDSTEIN, S. M., 1979. Pre-Roman and Early Roman Glass in The Corning Museum of Glass, New York.
• GORIN-ROSEN, Y., 2003. Chapter Fifteen: Glass Vessels from Area A. In: H. Geva (ed.), Jewish Quarter Excavations ın the Old City of Jerusalem, Vol II: The Finds from Areas A, W, and X-2 Final Report Jerusalem, 364-386.
• GORIN-ROSEN, Y., 2006. Chapter Ten: Glass Vessels. In: H. Geva (ed.), Jewish Quarter Excavations ın the Old City of Jerusalem, Vol. III: Area E and Other Studies Final Report Jerusalem, 239-265.
• GROSE, D. F., 2017. The Hellenistic, Roman and Medieval Glass from Cosa, Michigan.
• GROSE, D.F., 2012. The Pre-Hellenistic, Hellenistic, Roman and Islamic Glass. Vessels, in: A A.M Berlin & S. C. Herbert (Eds.) Tel Anafa II, Glass Vessels Lamps, Objects of Metal, and Groundstone and Other Stone Tools and Vessels, Kelsey Museum of the University of Michigan.
• GROSE, D.F., 1991. Early Imperial Roman Cast Glass: The Translucent Coloured and Colourless Fine Wares. In: M. Newby & K. Painter (Eds.) Roman Glass: Two Centuries of Art and Invention, London, 1-18.
• GROSE, D.F., 1989. The Toledo Museum of Art Early Ancient Glass: Core-Formed, Rod-Formed and Cast Vessels and Objects from the Late Bronz Age to the Early Roman Empire, 1600 BC to AD 50, New York.
• GROSE, D.F.,1981. “The Hellenistic Glass Industry Reconsidered, Annales du 8e Congres International d’Etude Historique du Verre Londres-Liverpool”, 18-25 September, Liège, 61-72.
• GROSE, D.F., 1979. The Syro-Palestinian Glass Industry in the Later Hellenistic Period. MUSE 13, 54-67.
• GROSSMANN, R.A., 2013. “Chapter Eight: Glass. In”, Aylward, W. (Ed), Excavations at Zeugma conducted by Oxford University (Los Altos, California), The Packard Humanities Institute, 218-258.
• HAYES, J.W. 1975. Roma and Pre Roman Glass in the Royal Ontario Museum: A Cataolgue, Toronto.
• HÖPKEN, C., ÇAKMAKLI, Ö. D., 2015. Fragile Splendour: Glass in the Medusa Collection in Gaziantep/Narin Pırıltı: Gaziantep Medusa Cam Kolleksiyonu, Bonn.
• ISINGS, C., 1957. Roman Glass From Dated Finds, Archaelogia Traiectina II, Groningen/Djakarta .
• ISINGS, C., 1971. Roman Glass in Limburg. Groningen, Wolters-Nordhoff 1971
• IGNATIADOU, D., 2009. “Almonds, Lobes and Ribs”, AIHV Annales du 17e Congres, 2006-Antwerp, 15-20.
• ISRAELI, Y., 2003. Ancient Glass in the Israel Museum: The Eliahu Dobkin Collection and Other Gifts, Jerusalem.
• JACKSON-TAL, R.E., 2004. “The Late Hellenistic Glass Industry in Syro-Palestine: A Reappraisal”. JGS 46, 11-31.
• JACKSON-TAL, R.E., 2016. “Chapter 8: Glass Vessels In”, (Ed.), D. Syon Gamla III: The Shmarya Gutmann Excavations 1976-1989 Finds and Studies Part 2, IAA Reports 59, Jerusalem.
• JACKSON TAL, R. E., 2013a: The Glass Finds from the Hasmonean and Herodian Palaces at Jericho, in Bar-Nathan and Gärtner, 100-129
• JACKSON TAL, R. E., 2013b: The Glass Finds from the Palatial Fortress at Cypros, in Bar-Nathan and Gärtner, 165-173
• JACKSON TAL R. E., 2019, “Glass Finds”, Excavatıons at Maresha Subterranean Complex 169 Fınal Report Seasons 2000-2016 Ian Stern, Ed. David Ilan, Jerusalem
• JENNINGS, S., 2000: Late Hellenıstıc And Early Roman Cast Glass From The Souks Excavatıon (Bey 006), Beırut, Lebanon , Journal of Glass Studies, Vol. 42, pp. 41-59, Corning Museum of Glass.
• LIERKE, R., 2009. Die nicht-geblasenen antiken Glasgeßäse-The non-blown ancient glass vessels, Offenbach-Main.
• LIGHTFOOT, C., 1990. “Three Cast Vessels from Anatolia”. AIHV 11, 29 Août-3 Septembre 1998, 85-94.
• LIGHTFOOT, C. S., 2017. The Cesnola Collection of Cypriot Art: Ancient Glass, New York.
• MAZANEK, D., 2014. “Preliminary Typology of Glass Vessels from the So-called Hellenistic House, Explored by the Polish Archaeological Mission in Nea Paphos (Cyprus)”, Études et Travaux XXVII, 279-321.
• MEYER, C., 1992. Glass From Queseir Al-Qadim and the Indian Ocean Trade. The Oriantal Institute of the University of Chicago, Studies in Ancient Oriantal Civilization No 53, Chicago.
• NENNA, M. D., 1999. Exploration Archéologique de Délos, Fascicule XXXVII, Athénes.
• OLIVER, Jr. A., 1980: Ancient Glass in the Carnegie Museum of Natural History, Pittshburg
• ÖZET, A., 1987. “Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesindeki Cam Örnekleri İle Antik Çağda Cam Yapımı”, Belleten C. LI S. 200, 1987a, 587-609.
• CANAV ÖZGÜMÜŞ, Ü., 2010. “Late Roman And Early Byzantine Glass Finds From Marmaray Excavations At Sirkeci, İstanbul”, Late Antique/Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean, İzmir.
• SALDERN, A. V., 1974. Glaser der Antike, Sammlung Erwin Oppenlander, Hamburg 1974.
• SALDERN, A. V., 1980. Ancient and Byzantine Glass from Sardis, London.
• STERN, E.M., Schlick-Nolte, B., 1994. Frühes Glas der alten Welt 1600 v.Chr.-50 n.Chr. Sammlung Ernesto Wolf, Verlag Gerd Hatje-Stuttgart.
• STERN, E. M., 2015. “Roman Glass From East To West”, Glass Of The Roman World, Ed: Justıne Bayley- Ian Freestone- Carolıne Jackson, Oxbowbooks, United Kingdom,77-96.
• TAŞTEMÜR, E., 2007. Klaros cam kâseleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• TAŞTEMUR, E. GÜRLER, B., 2019: Doğu Trakya Müzeleri Cam Eserleri, Gazi Kitabevi, Ankara.
• TEMÜR, A.-ÖZBİLGİN, Ö., 2021. Samsun Arkeoloji Müzesi nden Bir Grup Cam Kase, aradeniz İncelemeleri Dergisi, vol. 15, no. 31, pp. 297-324, Nov. 2021.
• TRİANTAFYLLIDIS, P., 2006. “Late Hellenistic Glass from Kos, Dodecanese, Greece”, JGS 48, 145-161.
• WEINBERG, G. D., 1961 “Hellenistic Glass Vessels from the Athenian Agora,” Hesperia, v. 30, no. 4, October
• WEINBERG, G. D., 1969. “Hellenistic Glass from Tel Anafa in Upper Galilee”. JGS XI, 17-27.
• WEINBERG G. D., STERN, E.M. 2009. The Athenian Agora: Vol. XXXIV Vessel Glass, New Jersey. 380-392, esp. p. 390, n. 42
• https://www.metmuseum.org/art/collection/search/245789 (April, 2022)
• https://www.metmuseum.org/art/collection/search/245196 (April, 2022)
• https://www.colorado.edu/classics/2018/05/15/20081825-roman-ribbed-bowl (April, 2022)
• https://www.imj.org.il/en/collections/228905-0 (April, 2022)
• https://www.metmuseum.org/art/collection/search/245700 (April, 2022)
• https://www.clevelandart.org/art/2009.474 (April, 2022)
• https://www.metmuseum.org/art/collection/search/249444 (April, 2022)
• https://www.metmuseum.org/art/collection/search/245735 (April, 2022)