Knidos Liman Caddesi Kompleksi Cam Buluntuları

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 535 - 567, 25.09.2024

Derviş Ozan Tozluca

https://doi.org/10.33469/oannes.1505778

Öz

Knidos’un anakara bölümünde yer alan “Liman Caddesi Kompleksi” olasılıkla MÖ 4. yüzyıl ortaları ve sonrasında düzenlenmiştir. Kuzey – güney yönlü inşa edilmiş Liman Caddesi’nin hemen doğusunda caddeye bitişik olarak düzenlenmiş komplekse ait yedi mekân 2016-2019 yılları arasında sürdürülen kazı çalışmaları sonucu gün yüzüne çıkartılmıştır. Arkeolojik veriler kompleksin MÖ 4. yüzyıldan MS 7. yüzyıl ortalarına kadar kullanıldığını göstermektedir. Bu çalışmada Liman Caddesi Kompleksi’nde gün yüzüne çıkartılan cam buluntuları ele alınacaktır. Liman Caddesi Kompleksi’nde bulunan cam buluntuları kâse ve tabaklar, kadeh/bardak/beher, şişe-sürahiler ve kandillerden oluşmaktadır. Değerlendirilen parçaların içerisinde; MS 4-6. yüzyıl dönem özelliklerini yansıtan tipik içi boşluklu katlamalı kenarlı, tüp biçimli ağız kenarlı, dışa çekik ağız kenarlı, cam bantlı ağız kenarlı kâse ve tabaklar, konik-huni formlu şişeler, çan-konik ve U formlu bardak/beher/kadeh formlarının yanında, masif kandil kaideleri ve kulplar gibi Geç Roma Dönemi cam geleneğinin devamı niteliğindeki formlardan oluşmaktadır. Knidos Liman Caddesi Kompleksi cam kapları köken olarak Suriye-Filistin ve Kıbrıs örneklerinin yanı sıra Doğu Akdeniz’in iyi tanınan tipik formları arasında yerini almaktadır. Bununla birlikte MS 4.-6. yüzyılın karakteristik Karia, Likya kentlerindeki birebir, daha az sayıdaki İonia kentlerindeki örneklerle bağdaşmaktadır. Geç Antik Dönem konteksti oluşturan mekanların mimarisi, seramik, sikke ve diğer buluntular ile değerlendirildiğinde cam buluntuları MS 4.-7. yüzyıllara tarihlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Knidos, Geç Antik Dönem, Geç Roma Cam Kapları, Tabaklar, Şişe-Sürahiler, Beher-Bardak-Kadehler

Destekleyen Kurum

Türk Tarih Kurumu, Selçuk Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Birimi

Proje Numarası

20401109

Glass Findings from Knidos Harbor Street Complex

Öz

Located on the mainland part of Knidos, the "Harbor Street Complex" was likely reorganized during the mid to late 4th century BC. Excavations between 2016 and 2019 uncovered seven adjacent spaces along the east side of Harbor Street, which runs in a north-south direction. Archaeological evidence indicates that the complex was in use from the 4th century BC until the mid-7th century AD. This study focuses on the evaluation of glass finds unearthed from this context. The glass artifacts from the Harbor Street Complex include bowls, plates, goblets, glasses, beakers, bottles, jugs, and oil lamps. Among these are bowls and plates with hollow folded rims, tube-shaped rims, out-turned rims, and glass band rims, as well as conical and funnel-shaped bottles, bell-conical and U-shaped glasses—features characteristic of the 4th-6th centuries AD. Also found were massive oil lamp bases and handles, continuing the glass traditions of the Late Roman period. The glass vessels from the Knidos Harbor Street Complex are representative of well-known forms from the Eastern Mediterranean, including examples from Syria-Palestine and Cyprus. These vessels closely resemble those typical of Karia and Lycia during the 4th-6th centuries AD, although fewer comparable examples have been found in Ionian cities. The glass finds have been dated to the 4th-7th centuries AD, based on an evaluation of the architecture of the spaces, alongside ceramics, coins, and other artifacts, within the context of the Late Antique period.

Anahtar Kelimeler

Knidos, Late Antique Period, Late Roman Glass Vessels, Glass Plate, Flaks-Jugs, Glass-Beaker-Goblets

Proje Numarası

20401109

Kaynakça

• AKKURNAZ, F. B., 2016. Eski Yunan ve Roma Kaplar-İşlevler, İstanbul.
• ALLEN, D., 1998. Roman Glass in Britain, Shire Archaelogy No:76, 1998.
• ANTONARAS, A. CH., 2008. “Glass lamp of roman and early chiristian periods. Evidence from The Thessaloniki Area” Lychnological Acts 2, Trade And Local Production Of Lamps From The Prehistory Until The Middle Age Ed.: Cristian- Aurel Roman Nicolae Gudea, Cluj-Napoca.
• ARVEİLLER, V.,-DULONG -M. D., 2005. “Nenna, Les Verres Antiques”. Vol. II. Paris 2005.
• ATİK, Ş., 2009, “Late Roman/Early Byzantine Glass Finds from the Marmaray Rescue Excavation at Yenikapı in İstanbul, Late Antique / Earl Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss.1-16.
• AUTH, S. A., 1976. Ancient Glass at the Newark Museum.
• BAYBO, S., 2003. Patara Kazıları’ndan (1989-2001) Ele Gecen Cam Eserler, Antalya Üniversitesi - Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya.
• BAYBO, S., 2005. “Glasfunde aus der ‘Weststadt’ in Limyra aus den Kampagnen 2002-2004”, Adalya 8 (2005), pp.211-239.
• BAYBO, S., 2009. “Late Antique/Early Byzantine Glass Vessels from Trench Q18 at Limyra: Excavation Seasons 2007-2009, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss.189-198.
• BAYBO, S., 2016. Limyra Cam Buluntuları (1969-2012) ve Doğu Akdeniz Cam Ticareti, Selçuk Üniversitesi - Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
• BLID, J., 2009. “Late Antique Glass in Sacred Context: A bagiasma at Carian Labraunda, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss.133-150.
• BRUNS-ÖZGAN, C., 2013. Knidos Ergebisse Der Ausgrabungen von 1996-2006, İstanbul.
• BÜYÜKÖZER, A., 2020. “Knidos Kent Surları: Kap Krio Savunma Sistemi ve 56 Numaralı Kule (?)”, OLBA XXVIII, 165 – 206.
• CANAV ÖZGÜMÜŞ Ö., 2009.” Late Roman/Early Byzantine Glass from the Marmaray Rescue Excavations at Sirkeci”, İstanbul, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss. 17-24.
• CLAIRMONT, C. W., 1963. “The Excavations at Dura Europos”. Final Report 4 5. The Glass Vessels, New Haven.
• CONTARDI, S., 2009. “Late Antique Glass from Iasos, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss.123-132.
• CUPERIS, P. E., 2009. A Collection of Roman Glass.
• CZURDA-RUTH, B. 2007, Hanghaus 1in Ephesos. Die Glaser, Vienna.
• ÇAKMAKÇI, Z., 2009. “A Typological Approach to the Glass Goblet Production from Late Antiquity to the Middle Ages in the Light of Recent Finds”, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss. 49-66.
• ÇAKMAKLI, Ö. D., 2007. Uşak Arkeoloji Müzesinde Korunan Roma Dönemine Ait Cam Eserler, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• DAVIDSON WEINBERG, G., 1988. The Glass Factory and Manufacturing Processes, Excavatins at Jalame Site of Glass Factory in Late Roman Palestine, Columbig.
• DOKSANALTI, E.M., 2006. Knidos Kap Krio Kazı Alanı, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya.
• DOKSANALTI, E. M.-KARAOĞLAN, İ.-TOZLUCA, D. O., 2018a. Knidos Denizlerin Buluştuğu Kent. Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
• DOKSANALTI, E. M.-KARAOĞLAN, İ.-ASLAN, E.- MİMİROĞLU, İ. M.- ERDOĞAN, L.U.-TOZLUCA, D. O., 2018b: “Knidos Kazı ve Araştırmaları: 2016, 39”. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt. Bursa 2018, 15 – 43.
• DOKSANALTI, E. M.-MİMİROĞLU, İ. M.- KARAOĞLAN, İ., 2019. “The Harbor Chapel Complex of Knidos”. Anodos 13/2013. Trnava 2019, 131 – 146.
• DOKSANALTI, E. M., 2020a. “Knidos ‘Liman Caddesi’ Geç Antik Dönem Atölye/Dükkan ve Buluntuları (Late Antiquity Workshop/Shop and Findings from Knidos “Harbor Street”)”. OLBA XXVIII, 2020, ss. 377 – 420.
• DOKSANALTI, E. M.-KARAOĞLAN, İ.-TOZLUCA, D. O.- SÖZEL, S.-SELEK, K. M., 2020b: “Preliminary Report of Knidos Excavations 2018”, Cultural Heritage and Science – 2020; 1(1); 23-31.
• DOKSANALTI, E.M. – GİDER-BÜYÜKÖZER, Z., 2019. “The Harbor Street Heroon in Knidos”. Anodos. Studies of the Ancient World, 13/2013, 109 – 129.
• DOKSANALTI, E. M.- KARAOĞLAN, İ. – SELEK, K. M. – SÖZEL, S. – KILINÇ, S. Y., 2021a: Tarihin Yaşayan Dokusuna Kapı Aralayan Knidos, Palet Yayınları. Konya.
• DOKSANALTI, E. M.- KARAOĞLAN, İ. – SELEK, K. M. – SÖZEL, S. – KILINÇ, S. Y., 2021b: Minik Arkeologlarla Son Kazma Son Söz. Palet Yayınları. Konya.
• DOKSANALTI, E. M. – KARAOĞLAN, İ. – TOZLUCA, D. O. – SELEK, K. M. – SÖZEL, S., 2022: “Knidos-Burgaz-Emecik Apollon Kutsal Alanı Kazı ve Araştırmaları: 2019-2020, 42”. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt. Ankara 2022, 143-165.
• DOKSANALTI, E. M.-SÖZEL, S., 2024. “Knidos’un Geç Antik Dönem Kandilleri”, Türk Tarih Kurumu, Höyük, Mayıs/May 2024, Sayı/Issue: 13;143-164.
• DUSSART, O., 1998. Le Verre en Jordanie et en Syrie du Sud, Institut Français D’Archeologie du Proche-Orient Beyrouth – Damas – Amman Archeologique et Historique, CLII, Beyrouth.
• ERTEN, E., 2000. “Anadolu'da Roma Dönemi Camcılığında Küresel Gövdeli Sürahiler”, OLBA III (2000), 171-179.
• ERTEN, E.- AKKUŞ KOÇAK, E., 2017. “Olba Tiyatro Kazısı Cam Kadeh Buluntuları, Seleucia”, Olba Kazısı Serisi VII, Sayı: 7, Nisan-Mayıs 2017, 89-112.
• FOY, D., 1995. “Le Verre de la fib du IV au VIII Siécle en France Mediterranéenne”, in: Le vere de I’Antiquité tardive et du haut Mpyen Âge, pp.187-242.
• FOY, D., 2007. “Une Prodiction de Vere a Xanthus au Debut de L’époque Byzantine”, Anat Ant XV, 2007, pp.233-246.
• FÜNFSCHILLING, S., 2009. “Glass from the Canadian Excavations at Carthage, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss. 383-390.
• GÜNEŞ, F., 2009. “Late Antique Glass from the Museum of Kahramanmaraş, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss. 245-252.
• GENÇLER, Ç., 2000. “I Vetri di Hierapolis - Hierapolis Camları”, in F. D’ Andria – F. Silvestrelli, Ricerche Archeologiche Turche nella Valle del Lykos – Lykos Vadisi Türk Arkeoloji Araştırmaları, Galatina, ss. 209- 289.
• GENÇLER, Ç., 2004. “Smitheion Camları Üzerine Bir Ön Rapor”, Ankara Üniversitesi Dil Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü Dergisi Anadolu-Anatolia.
• GENÇLER, Ç., 2009. Elaiussa Sebaste Antik Yerleşimi Cam Buluntuları, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
• GENÇLER GÜRAY, Ç., 2010. “Kaunos’un Erken Bizans Dönemi Cam Buluntuları”, Anadolu/Anatolia 36, 215-226.
• GOLOFAST, L., 2009. “Early Byzantine Glass Vessels from the Tauric Chersonesos (Crimea), Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss. 301-335.
• GROSSMANN, R. A., 2013. “Glass”, Excavations at Zeugma Counducted by Oxford University (Ed. W. Aylward), The Packard Humanities Institute, Los Altos.
• GÜRLER B., 2000. Tire Müzesi Cam Eserleri, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2000.
• HARDEN, D. B., 1934. “The Glass of Greeks and Romans”, Greece and Rome, Vol.3, No.9, 1934, 140-149.
• HARDEN, D. B., 1936. “Roman Glass From Karanis”, University of Michigan Studies, Humanistic Series 41, Ann Arbor.
• HARDEN, D. B., 1968. “Ancient Glass”, I: Pre-Roman, AJ, vol. CXXV. HAYES, J. W., 1975. Roman and pre-Roman Glass in the Royal Ontario Museum, Royal Ontario Museum, Toronto, 1975.
• HAYES, J. W., 1992. Excavations at Saraçhane in İstanbul 2.
• ISINGS, C., 1957. “Roman Glass from Dated Finds”, Archaelogia Taiectina II, Groningen- Djakarta.
• ISINGS, C., 1971. Roman Glass in Limburg, Archaeologia Traiectina, Groningen, Wolters-Nordhoff.
• KANYAK, S., 2009. “Late Roman/Early Byzantine Window Glass from the Marmaray Rescue Excavations at Sirkeci, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss.25-47.
• KASAPOĞLU, H. - ÖZDEMİR, S., 2012. “Cam Eserler”, Antik Troas’ın Parlayan Kenti: Parion 1997-2009 Yılları Yüzey Araştırmaları, Kazı ve Restorasyon Çalışmaları (Ed.: Prof. Dr. Cevat Başaran, İstanbul, 151-163.
• KONDOLEON, C., 2001. Antioch: the Lost Ancient City. Massachusetts.
• KRIZANAC, M., 2009. “Glass from Early Byzantine Gradina on Mount Jelica (Serbia), Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss. 265-284.
• LIGHTFOOT, C. S., 1989. Afyon Müzesindeki Cam Eserler Kataloğu, British Instute Of Archaeology at Ankara, Ankara.
• LIGHTFOOT, C.,-ARSLAN, M., 1992. Anadolu Antik Camları, Özel Bir Koleksiyon (Yüksel Erimtan Koleksiyonu), Ankara.
• MEYER, C., 1988. “Byzantine and Ummayyad Glass from Jerash”: Battleship Curves, ADAJ, XXXIII, ss. 235-245.
• MİLAVEC, T., 2009. “5th-6th century Glass from Tonovcov Grad (Slovenia), Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss.285-300.
• RHEIDT, K., 1991. “Die Byzantinische Wohnstadt”, Altertümer von Pergamon XV 2.
• RÜTTİ, B., 1991. “Die römischen Gläser aus Äugst und Kaiseraugst”, Forschungen in Äugst, 13/1 und 13/2. Basel 1991.
• OLCAY, B. Y., 2001. “Lighting Methots in the Byzantine Period and Finding of Glass Lamps in Anatolia”, JGS 43, 2001, pp.77-88.
• OLIVER, A. Jr., 1980. “‘Catalog’, in Ancient Glass in the Carnegie” Museum of Natural History, pp.33-152.
• ÖZET, A., 1998. Dipten Gelen Parıltı, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Cam Eserleri, Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• ÖZGAN, R., 2003. “2001 Knidos Kazıları”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2.Cilt, 359 – 372.
• VON SALDERN, A., 1974. “Glassammlung Hentrich: Antike und Islam”,Kataloge des Kunstmuseums Düsseldorf. Vol. I., Düsseldorf 1974.
• VON SALDERN, A., 1980. Ancient and Byzantine Glass From Sardis, Archaeologıal Exploration of The Corning Museum of Glass Monograph 6, London.
• SCHATZSHOCK, M., 2009. “Glass from Terrace House 2 at Ephesus, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss.1-16. 115-122.
• SCHWARZER, H., 2009a. “Spatantike und Byzantinische Glasfunde aus Alexandreia Troas, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean, Ed.: E. Laflı, İzmir, 67-84.
• SCHWARZER, H., 2009b. “Spatantike, Byzantinische und Islamische Glasfunde aus Pergamon, Late Antique / Early Byzantine Glass in the Eastern Mediterranean”, Ed.: Ergun Laflı, İzmir, ss. 85-109.
• SÖZEL, S. - SELEK, K. M. - KILINÇ, Y., 2021. “Evaluation of a commerical shop-workshop (Place3/Room3) on the Knidos Harbor Street”, Anodos Studies of the Ancient World 15/2015, 205-226.
• SÖZEL, S:, 2023a. “Knidos Küçük Tiyatro Batısından Ele Geçen Kırmızı Astarlı Seramikler”, Sosyal Bilimlerde Güncel Araştırma ve İncelemeler IV, Ed.: Neslihan Çoşkun Karadağ-Abdullah Balcıoğulları, Akademisyen Yayınevi Bilimsel Araştırmalar Kitabı, Ankara. ss. 21-46.
• SÖZEL, S:, 2023b. “Knidos Küçük Tiyatro Batısından Ele Geçen Pişirme Kapları”, Propontıca- Uluslararası Propontis Arkeolojisi Dergisi, March 2023, 1 (1): 83-105.
• SÖZEL, S:, 2023c. “Knidos Kıbrıs Kırmızı Astarlı (Geç Roma D) Kapları”, OANNES-Uluslararası Eskiçağ Tarihi Araştırmaları Dergisi, 5/2, Eylül September 2023, 661 – 688.
• SÖZEL, S:, 2023d. “Knidos Kara Ve Sualtı Çalışmaları Işığında “Late Roman 1 Amphoraları””, 4.International Mediterranen Scientific Research Congress, June 15-16, 2023 / Nicosia-Cyprus, 302-317.
• STERN, E. M., 1985. “Ancient and Medieval Glass from the Necropolis Church at Anemurium”, Annales du 9e Congres de L’Association Internationale pour L’Histoire du Verre, 35-64.
• STERNINI, M., 1995. II Vetro in Italia tra V e IX secoli, Le Verre de L’Antiquite Tardive et du Haut Moyen Age, 243- 289.
• STERNINI, M., 1999. “I Vetri Provenienti Dagli Scavi Della Missione İtaliana a Carthagine (1973-1977)”, JGS 41, 1999, pp.83-105.
• STERNINI, M., 2001. “Reperti in Vetro da un deposito Tardoantico sul Colle Palatino”, Journal of Glass Studies, 43, 21-75.
• TAŞTEMÜR, E., 2007. “Klaros kehanet Merkezi’nde Ortaya Çıkarılan Camların Üretim Teknikleri ve Uygulamaları”, SERES III. Uluslararası Katılımlı Seramik, Cam, Emaye, Sır ve Boya Semineri, Eskişehir, 169-180.
• VESSBERG, O., 1952. “Roman Glass in Cyprus”, Opuscala Archaelogica VII, C.W.R. Gleerup.
• VESSBERG, O., 1956. Glass, The Swedish Cyprus Expedition 4, 3. The Hellenistic and Roman Periods in Cyprus, 128-175.
• WEINBERG, G. D. 1988. “Excavations at Jalame”. Site of a Glass Factory in Late Roman Palestine. Columbia.
• WEINBERG, G.D.-GOLDSTEİN, S. M., 1998. “The Glass Vessels, in: Excavations at Jalame”. Site of a Glass Factory in Late Roman Palestine, pp.38- 102.
• WEINBERG, G. D.- STERN E. M., 2009. The Athenian Agora, Vol. 34, Vessel Glass (2009), pp. iii, v-vii, ix-xv, xvii-xxxiii,1-31, 33-81, 83-191, 193-197, 199-214. (ASCSA).
• WHITEHOUSE, D., 2003. “Roman Glass in the Corning Museum of Glass”, Vol.3, New York.