İZMİR'DE GÖÇMEN DERNEKLERİ

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 46 - 72, 30.06.2020

Berrin Bayburt Doğan Duman

Öz

Göç, insanlık kadar eski bir olgudur. Koşullara bağlı olarak göçlerin nedenlerinin, yollarının, bölgelerinin ve niteliğinin değiştiği açıktır. Sanayi Devrimi’nden sonra ekonomik etmenler göçlerin başlıca nedeniyken, günümüzde ekonomik koşullar, savaşlar, sınır çatışmaları, siyasal nedenler göçlerin yeni bir ivme kazanmasına neden olmuştur. Göçler, geçmişte olduğu gibi insanlık dramlarına neden olmaktadır. Savaşlar, toprak kayıplarının getirdiği göçlerden birisi de, Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde Balkanlar, Kafkaslar gibi, kaybedilen topraklardan Anadolu’ya gerçekleşen göçlerdir. Bu göçleri yapanlar, Osmanlı Devleti’nin önceden fethettiği topraklara iskân amaçlı yerleştirdiği Türklerdir. Bu göçmenlerin, Anadolu’ya yerleştirilmesi için Osmanlı Devleti’nin son döneminde ve özellikle Cumhuriyetin kurulmasından sonra önlemler alınmıştır. Devlet eliyle alınan önlemler dışında göçmenler, kültürel, tarihi bağın sürdürülmesi, dayanışmanın artırılması için dernekler de kurmuşlardır. Sivil toplum kuruluşu olan bu dernekler, göçmenlerin yerleştikleri bölgelere uyum sağlamasını, buraların kalkınmasına katkıda bulunmalarını kolaylaştırmıştır.
Çalışmanın amacı, göçmenlerin İzmir’de kurdukları dernekleri, nicelik ve bölge bakımından incelemektir. Araştırma, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması çerçevesinde gerçekleştirilmiş olup, doküman analizinden yararlanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Göç, Göçmen, Dernekler, Dayanışma

MIGRATION ASSOCIATIONS IN İZMİR

Öz

Migration is as old as humanity. It is clear that the causes, roads, regions and quality of migrations have changed depending on the circumstances. Economic factors after the Industrial Revolution were the main causes of migration, while economic conditions, wars, border conflicts, and political causes have led to a new momentum of migration. Migration causes human drama as in the past. Wars, one of the migrations brought by land losses are migrations from the lost lands to Anatolia, like the Balkans and the Caucasus, in the last period of the Ottoman Empire. These immigrants are the Turks that the Ottoman Empire placed in the lands they conquered before. Measures were taken in the last period of the Ottoman Empire and especially after the establishment of the Republic in order to settle these immigrants in Anatolia. Apart from the measures taken by the state, immigrants have also established associations to maintain cultural and historical ties and increase solidarity. These non-governmental organizations have made it easier for immigrants to adapt to their settlements and contribute to their development. The aim of the study is to examine the associations established by immigrants in İzmir in terms of quantity and region. The research was carried out within the framework of the case study, one of the qualitative research methods, and document analysis was used

Anahtar Kelimeler

Migration, Immigrant, Associations, Solidarity

Kaynakça

• Adıyeke, A. N. (2017). Girit Muhacirlerinin Terk-i Mal Etmelerine Dair, Geçmişten Günümüze Göç II, Osman Köse (Editör), Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları, ss. 1101-1113.
• Akad, M., Dinçkol, A. (1998). 1982 Anayasası (Madde Gerekçeleri ve Maddelerle İlgili Anayasa Mahkemesi Kararları), İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Akpınar, R. (2013). İzmir’de Faaliyet Gösteren Hemşehri Derneklerinin Şehir Kimliğine Etkileri, Balıkesir University The Journal of Social Sciences Institute, V. 16, Nu. 29, ss. 261-275.
• Alpaslan, H. İ. (2012). Osmanlı Dönemi İzmir’inde Milletlerin Sosyo-Ekonomik Konumlarındaki Değişimlerin Yerleşim Dokusuna Etkileri, Ege Coğrafya Dergisi, 21/2, ss.25-35.
• Armağan, S. (1980). 1961 Anayasasına Göre Temel Haklar ve Ödevler, İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Arslan, S. (2008). Balkan Savaşları Sonrası Rumeli’den Türk Göçleri ve Osmanlı Devleti’nde İskânları, Edirne Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.
• Asan, H. (2016). Devlet, Aşiret ve Eşkıya Bağlamında Osmanlı Muhacir İskân Siyaseti (1860-1914), Göç Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 3, Ocak-Haziran, ss. 36-61.
• Barkın, E. (2014). 1951 Tarihli Mülteciliğin Önlenmesi Sözleşmesi, Ankara Barosu Dergisi, 2014/1, ss. 333-360.
• Bayraktar, Z. (2014). Geleneğin Aktarımında ve Yaşatılmasında Göçmen Sivil Toplum Kuruluşlarının Rolü: İzmir Bosna Sancak Kültür ve Yardımlaşma Derneği Örneği, Türük Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi, Y. 2, S. 3, ss. 193-206.
• Berber, F. (2011). 19. Yüzyılda Kafkasya’dan Anadolu’ya Yapılan Göçler, Karadeniz Araştırmaları, Güz, S. 31, ss. 17-49.
• Bozbeyoğlu, E. (2015). Mülteciler ve İnsan Hakları, Moment Dergi Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 2(1), ss. 60-80.
• Bozdağlıoğlu, Y. (2014). Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Sonuçları, TSA, Özel Sayı, S. 3, Ocak, ss. 9-32.
• Bulut, R. (2017). Cumhuriyet Dönemi ve Öncesi Bulgaristan’dan Türkiye’ye Göçler, Göller Bölgesi Aylık Hakemli Ekonomi ve Kültür Dergisi Ayrıntı, S. 56, Kasım, ss. 59-65.
• Çakmak, Z. (2008). Kıbrıs’tan Anadolu’ya Türk Göçü (1878–1938), A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 36, ss. 201-223.
• Çakran, Ş., Eren, V. (2017). Mülteci Politikası: Avrupa Birliği ve Türkiye Karşılaştırması, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 39, C. 14, ss. 1-30.
• Çavuşoğlu, H. (2007). Yugoslavya-Makedonya” Topraklarından Türkiye’ye Göçler ve Nedenleri, Bilig, Bahar, S. 41, ss. 123-154.
• Çelebi, M. (2007). 19. Yüzyılda İzmir’de İtalyan Cemaati, Tarih İncelemeleri Dergisi, C. XXII, S. 1, Temmuz 2007, ss. 19-51.
• Çerezcioğlu, A. B. (2010). İzmir Makedon Göçmenlerinde Etnik Kimliğin Bir İşaretleyicisi Olarak Müzik, Folklor/Edebiyat, C. 16, S. 62, 2010/2, ss. 85-100.
• Çiçek, Ü. (haz.) (2006). İzmir’in Tarihçesi, İzmir: İzmir Ticaret Odası.
• Çimen, İ., Güven, İ., “Türkiye’de Sivil Toplumun Tarihsel Gelişimi-2”, Her Yönüyle Dernekler, Yıl: 1, S. 2, s.15.
• Çolak, F. (2013). Bulgaristan Türklerinin Türkiye’ye Göç Hareketi (1950-1951), Tarih Okulu, İlkbahar-Yaz, S. XIV, ss. 113-145.
• Doğanay, F. (1996). Türkiye’ye Göçmen Olarak Gelenlerin Yerleşimi, Erişim: http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Turkiyeye_gocmen_olarak_gelenlerin_yerlesimi%E2%80%8B.pdf, Kasım, (Erişim Tarihi: 09/03/2018).
• Duman, Ö. (2009). Atatürk Döneminde Balkan Göçmenlerinin İskân Çalışmaları (1923-1938), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 43, Bahar, ss. 473-490. Ekici, S., Tuncel, G. (2015). Göç ve İnsan, Birey ve Toplum, C. 5, S. 9, Bahar, ss. 9-22.
• Eraslan, L., Bertlek, S.B. (2016). Seçilmiş Uluslararası Eğitim Derneklerinin Amaç, Yapı, İşleyiş Bağlamında Değerlendirilmesi, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, C. 5, S. 13, Bahar, ss. 99-118.
• Erdal, İ. (2009). Amerikan Arşiv Belgelerine Göre İzmir’in Boşaltılması ve Rum Göçmenlere Yardım Konusu, Karadeniz Araştırmaları, Bahar, C. 6, S. 21, ss.61-73.
• Geray, C. (1970). Türkiye'de Göçmen Hareketleri ve Göçmenlerin Yerleştirilmesi, Amme İdaresi Dergisi, C. 3, S. 4, ss. 8-36.
• Güneş, M. (2014). Kafkasya Muhacirlerinin Karahisar-I Sahib’de İskânı ve Karşılaşılan Sorunlar (1861-1895), Tarih Okulu Dergisi (TOD), Haziran 2014, S: XVIII, ss. 421-452.
• Hocaoğlu, B., Mutluer, M. (2008). İzmir – Sarnıç Örneğinde Bulgaristan Göçmenlerinin Yerleşme Özellikleri, V. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, Türkiye, 16 - 17 Kasım 2008, C.1, ss.189-198.
• Işık, Ş. (1993). Karaburun Yarımadası’nın Nüfus Özellikleri (1890-1990), Ege Coğrafya Dergisi, 7, İzmir, ss.189-219.
• İçduygu, A., Erder, S., Gençkaya, Ö. F. (2014). Türkiye’nin Uluslararası Göç Politikaları 1923-2023: Ulus-devlet Oluşumundan Ulus-Ötesi Dönüşümlere (MiReKoç Proje Raporları 1/2014 TÜBİTAK 1001_106K291, Eylül 2009), İstanbul: Koç Üniversitesi Göç Araştırmalar Merkezi.
• İpek, N., Şimşirgil, A., Gülsoy, E., Taştemir, M. (2013). Osmanlı’da İskân ve Göç, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2982.
• Karanfil, E. (04.12.2012). Giritli Mübadillerin 89 Yıllık Acısı,https://www.sabah.com.tr/gundem/2012/12/04/giritli-mubadillerin-89-yillik-acisi, (Erişim Tarihi: 13.05.2020) Kaya, M. (2013). Balkan Savaşları Sırasında Anadolu’ya Göçler ve Karşılaşılan Sorunlar, JASS, V. 5, I. 6,, ss. 1-16.
• Kayam, H. C. (1993). Lozan Barış Anlaşması’na Göre Türk-Yunan Nüfus Mübadelesi ve Konunun TBMM’de Görüşülmesi, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. IX, S. 27, ss. 581-608.
• Kocacık, F., Eser, M. (2010). Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler (Sivas İli Örneği), Zeitschrift für die Welt der Türken Journal of World of Turks ZfWT, V. 2, N. 1, ss. 187-196.
• Kolukırık, S. (2006). Bulgaristan’dan Göç Eden Türk Göçmenlerin Dayanışma ve Örgütlenme Biçimleri: İzmir Örneği, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, C. 30, N. 1, ss. 1-13.
• Ortaylı, İ. (2016). İmparatorluğun En uzun Yüzyılı, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özbay, F., Yücel, B. (2001). Türkiye’de Göç Hareketleri, Devlet Politikaları ve Demografik Yapı, F. Özbay ve diğerleri, Nüfus ve Kalkınma, Ankara: Hacettepe Nüfus Etütleri Enstitüsü. Özcan, E.D. E. (2016). Çağdaş Göç Teorileri Üzerine Bir Değerlendirme, İş ve Hayat, C. 2, S. 4, s. 183-215.
• Özdamar, D., Türk, A., İkizler, M., Çağırgan, S. (2008). Yeni Dernekler Hukuku Mevzuatımızın Karşılaştırmalı Olarak Değerlendirilmesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Özdemir, G. (2013), Tampon Mekanizmadan Siyasal Aktörlüğe Hemşehri Dernekleri, Turkish Studies, V. 8/6, ss. 943-959.
• Pul, A. (2010). Tomarza’ya Gelen Çeçen Muhacirlerin İskânı Hakkında Bazı Gözlemler, ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, C. 1, S. 2, ss. 150-167.
• Sazil, S., Toker, N. M. Çelik, E., İ. Ramazan, Doğan, S. (2006). Son Değişikliklerle Dernekler Mevzuatı, 3. baskı, Ankara: Beyaz Matbaa.
• Sezer, T. D. (2008). Dernek Kurma Özgürlüğünün İçeriği ve Gelişim Süreci Üzerine Karşılaştırmalı Bir İnceleme, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 10, S. 1, 2008, ss. 1-58.
• Şahin, N. (2006). XIX. Yüzyıl Sonrasında Anadolu’ya Yapılan Göç Hareketleri ve Anadolu Coğrafyasındaki Sosyo-Kültürel Etkileri, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 8, S. 1, ss. 63-82.
• Şen, M. (2014). Türkiye’de İç Göçlerin Neden ve Sonuç Kapsamında İncelenmesi, Çalışma ve Toplum, 2014/1, ss. 231-256.
• Tatlıbal, E. (2015). Tarih Boyunca Balkanlar'dan İzmir'e Göçler, http://www.egemeclisi.com/kose-yazisi/4893/tarih-boyunca-balkanlardan-izmire-gocler.html, 11/10/2015.
• T.C Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (2012). Osmanlı Belgelerinde Kafkas Göçleri I, Kemal Gurulkan, Ali Osman Çınar, Yusuf İhsan Genç (haz.), Uğurhan Demirbaş (yay.haz.), Yayın Nu: 121, İstanbul: Seçil Ofset.
• Tepekaya, M. (2006). 19. Yüzyılın İkinci Yarısında Kırım ve Kafkasya’dan Göç Hareketleri ve Saruhan (Manisa) Sancağı’na Göçler, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, C.VI, S. 2, İzmir, ss. 463-480.
• Terzi, E., Koçak,Y. (2014). Hemşehri Dernekleri, Hemşehrilik Bilinci ve Kentlileşme İlişkisi Üzerine Bir Araştırma: İstanbul/Sultangazi’deki Karslı Hemşehri Dernekleri Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 32, ss. 137-150.
• Ünal, S. (2012). Sosyal-Mekânsal-Siyasal Kümelenme Biçimi Olarak İzmir Kentinde Balkan (Rumeli) Kimliği, Çağdaş Yerel Yönetimler, 21(3), ss. 49-77.
• Vardar, N. (09.09.2015). Mülteci, Göçmen,Sığınmacı Arasındaki Farklar?, 09.09.2015, https://m.bianet.org/bianet/toplum/167434-multeci-gocmen-siginmaci-arasindaki-farklar, Erişim Tarihi: 08.05.2020).
• Velidedeoğlu, H.V., Ataay, A.M. (1956). Türk Cemiyetler Hukuku, İstanbul: İsmail Akgün Matbaası.
• Yavaş, H., Karakurt, R. (2010). Avrupa Birliği’ne Uyum Sürecinde Türkiye’de Derneklere Yönelik Başlıca Düzenlemeler ve Derneklerin Farkındalık Düzeyleri, VII. Uluslar arası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi Bildiriler Kitabı ‘Hayırseverlik’, Çanakkale 18 Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 3-5 Aralık 2010, Çanakkale: Pozitif Matbaacılık, Üniversite Yayın No. 103.
• Yıldırım, S. (2012). Balkan Savaşları ve Sonrasındaki Göçlerin Türkiye Nüfusuna Etkileri, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Y. 8 S. 16, Güz, ss. 75-92.
• Türkiye’ye Göçler ve Türk Toplumu- Osmanlı Döneminde Göç Eden Türkler, http://www.turkbilimi.com/turkiyeye-gocler-ve-turk-toplumu-osmanli-doneminde-goc-eden-turkler/, Erişim Tarihi: 23/04/2019.
• 85 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu, Ceride-i Resmiye, 28 Cemaziye’l Evvel 1339 (7 Şubat 1921).
• 19/09/2006 tarih ve 5543 Sayılı İskân Kanunu, Resmi Gazete, 26/9/2006, S. 26301.
• 04/04/2013 tarihli ve 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, Resmi Gazete, 11/04/2013, S. 28615.
• Türkiye’ye Göçler ve Türk Toplumu- Osmanlı Döneminde Göç Eden Türkler, http://www.turkbilimi.com/turkiyeye-gocler-ve-turk-toplumu-osmanli-doneminde-goc-eden-turkler/, Erişim Tarihi: 23/04/2019.
• Balkan göçmenleri Foça'da buluştu, 19.08.2017, https://www.hurriyet.com.tr/balkan-gocmenleri-focada-bulustu-40555303, (Erişim Tarihi: 13.05.2020).
• Kosova Rumeli Derneği'nin Yeni Başkanı Şengöz, 14.05.2012, https://www.haberler.com/kosova-rumeli-dernegi-nin-yeni-baskani-sengoz-3619646-haberi/, (Erişim Tarihi: 13.05.2020).
• İzmir'de Kırım Şenliği,09.12.2013, https://www.haberler.com/izmir-de-kirim-senligi-5403055-haberi/, (Erişim Tarihi: 13.05.2020).
• Irak Türkleri Derneği'nden Kerkük Açıklaması,04.04.2017, https://www.milliyet.com.tr/yerel-haberler/izmir/irak-turkleri-derneginden-kerkuk-aciklamasi-11954255, (Erişim Tarihi: 13.05.2020).
• Dede Korkut Yörük Türkmen Federasyonu kültür şöleni başlıyor, 03.05.2015, https://www.sechaber.com.tr/dede-korkut-yoruk-turkmen-federasyonu-kultur-soleni-basliyor/, (Erişim Tarihi: 13.05.2020).
• Kıbrıs Türk Kültür Derneği Kuruluşu, http://www.kibristkd.org.tr/pg_15_tarihce, (Erişim Tarihi: 13.05.2020).
• 11. Geleneksel İzmir BAL-GÖÇ Turnuvası sona erdi,13.07.2011, https://www.tff.org/default.aspx?pageID=228&ftxtID=12999, (Erişim Tarihi: 13.05.2020).
• https://www.egm.gov.tr/sayfalar/iltica-goc-islemleri.aspx
• http://www.unhcr.org/tr/
• http://www.goc.gov.tr/icerik3/kitlesel-akinlar_409_558_559#_ftn6, 09/03/2018
• http://www.apikam.org.tr/Bagimsiz/izmirin-tarihi
• www.balgoc.org.tr
• http://www.goc.gov.tr
• http://www.egemakgoc.org/34-kurulus-tarihi.html.