KEKOVA ADASI 2012-2013 YILI SUALTI ARAŞTIRMALARINDA BULUNAN AMPHORALARIN TİPOLOJİK DEĞERLENDİRMESİ

Yıl 2015, Sayı: 23, 309 - 370, 01.05.2015

Erdoğan Aslan

Öz

Kekova Adası ve kıyılarında 2012-2013 yıllarında sualtı araştırmaları gerçekleştirilmiştir. Yapılan araştırmalarda karasal alanda tespit edilen ada-kent
yerleşiminin yanında sualtında da çok sayıda mimari yapı elemanı, günlük kullanım kapları, gemi batıkları ile binlerle ifade edilebilecek sayıda ve çok farklı tipte adeta seramik çöplüğünü anımsatan amphora kalıntısı da tespit edilmiştir.
Sualtı yüzey araştırmasında bu denli yüksek sayıda ve tipte ticaret amphorasının
bulunması, antik çağda bölgede ve ada üzerindeki yerleşimde yoğun bir ticarete
işaret etmesi açısından önem taşımaktadır. Bulunan amphoralar tipolojik olarak
sınıflandırıldığında Otuz beş farklı form tespit edilmektedir. Bu formlar SuriyeFilistin Bölgesi, Arkaik-Klasik Dönem Grek Amphoraları, Helenistik Dönem Grek
Amphoraları, Batı Akdeniz-İtalya Amphoraları, Lusitania, Tripolitania, Kilikia
Bölgesi Amphoraları, Ege Amphoraları, Doğu Akdeniz Amphoraları, Marmara
ve Kuzey Afrika Amphoraları olmak üzere On bir başlık altında toplanabilmektedir. Alanda bulunan amphoralar İ.Ö. 7. yüzyıldan İ.S. 7. yüzyıla kadar bölgede
kesintisiz olarak deniz ticaretin yapıldığına işaret etmekte ancak yoğunluğun daha
çok İ.S. 4.-7. yüzyıllar arasında Kilikia, Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika kökenli
olarak arttığı görülmektedir. Kekova Bölgesi, Anadolu’nun güney kıyılarında antik
çağdaki doğu-batı yönlü deniz ticaret rotasının ortasında bulunması ile Arkaik
Dönemden Geç Antik Çağa kadar neredeyse tüm Akdeniz ticari faaliyetinin kesintisiz olarak izlenebildiği önemli bir merkez olarak karşımıza çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kekova Adası, Sualtı Araştırması, Ticari Amphora, Deniz Ticareti, Batık Şehir.

Typological Assessment of the Amphorae Found in the 2012-2013 Kekova Island Underwater Survey

Öz

An underwater survey was carried out along the shore of the Kekova Island and
its surrounding in 2012-2013. Besides the shipwrecks also in the settlement many
archaeological finds such as pots for dailynuse and many amphorae were found.
The discovery of commercial amphorae in high numbers and various types is of
importance due to the fact that it indicates intense trade in the region. Thirtyfive
forms of amphorae found in the underwater survey were classified typologically in
eleven groups: Syrian-Palestine Region, Archaic-Classic Period Greek Amphorae,
Hellenistic Period Greek Amphorae, Western Mediterranean-Italian Amphorae,
Lustinia, Tripolitania, Cilician Region, Aegean Amphorae, Levantine Amphorae,
Marmara and North African Amphorae. The amphorae found in the area indicate
that marine trade was practiced in the region continuously from the 7t
h century
BC until the 7th century AD. Activity was intensified between the 4th and 7th centuries AD in Cilicia, the Levantine and North Africa. It is deduced that the Kekova
Region was an important centre where almost all Mediterranean trade activities can
be observed continuously from the Archaic Period until the Late Antique Period
due to the fact that it was located in the middle of the east-west marine trade route
along the southern coast of Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Kekova Island, Underwater Research, Transport Amphorae, Sea Trade, Sunken City.

Kaynakça

• Alkaç 2012 Alkaç, E., “Korykos (Kilikia) Yüzey Araştırmalarında Bulunan LR 1 Amphoraları”, OLBA 20, 323-344.
• Alkaç 2013 Alkaç, E., “Silifke Müzesinden Doğu Akdeniz Üretimi Amphoralar” Cedrus I, 107-124.
• Alkaç 2014 Alkaç, E., “M.Ö. 1. Yüzyılın Ortalarında Yunan Amphoralarının Mühürlenme İşleminin Sona Ermesinin Nedenleri”, OLBA 22, 213-230.
• Alpözen v.d. 1995 Alpözen, T. O. – A. H. Özdaş, – B. Berkaya, Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Ticari Amphoraları, Ankara. Autret – Yağcı – Rauh 2010
• Autret, C. – R. Yağcı – N. Rauh, “Soli/Pompeipolis’te LRA 1 Amphora Fırın Alanı”, ANMED 8, 203-207.
• Bass 1986 Bass, F. G., “The ronze Shipwreck at Ulu Burun”, AJA 90, 85-110.
• Bass – Doornick 1971 Bass, G. F. – F. H. Doorninck, “A fourth-century shipwreck at Yassi Ada.”, AJA 75, 27-37.
• Bezeczky 2010 Bezeczky, T., “Trade Connections Between Ephesus and Adriatic Region”, Histria Antiqua 19, 351-358.
• Cankardeş-Şenol 2006 Cankardeş-Şenol, G., Klasik ve Helenistik Dönemde Mühürlü Amphora Üreten Merkezler ve Mühürleme Sistemleri, İstanbul.
• Cook – Dupont 1998 Cook, R. M. – P. Dupont, East Greek Pottery, London.
• Daniel 2009 Daniel, J. A., Etruscan Amphorae and Trade in the Western Mediterranean 800-400 BCE. (Texas A. M. Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Texas.
• Doğer 1991 Doğer, E., Antik Çağda Amphoralar, İzmir.
• Dündar 2012 Dündar, E., Patara Kazılarından Ele Geçen (1989-2010 Yılları) Arkaik, Klasik ve Hellenistik Dönem Ticari Amphoralar Ve Amphora Mühürleri, (Akdeniz Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi), Antalya.
• Empereur – Picon 1989 Empereur, J. Y. – M. Picon, “Les régions de production d’amphores impériales en Méditerranée Orientale”, Anfore Romane e Storia Economica: Un Decenio Di Richerce, Collection De L’Ecole Française De Rome 114, 223-248.
• Fabião 2008 Fabião, C., “Las ánforas de Lusitania.», Bernal Casasola, D., Ribera i Lacomba, A. (eds.). Cerâmicas Hispanorromanas. Un estado de la cuestión. Cádiz: Universidad de Cádiz, 725-745.
• Ferrazzoli – Ricci 2007 Ferrazzoli, A. F. – Ricci, M., “Elaiussa Sebaste: Produzioni e consumi di una città della Cilicia tra V e VII secolo”, Late Roman Coarse Wares, Cookong, Wares and Amphorae in the Mediterranean 2, (ed. M. Bonifay – J. C. Treglia), BAR International Series 1662/I, 671-688.
• Ferrazzoli – Ricci 2009 Ferrazzoli, A. F. – M. Ricci, “Cilician Ceramic Production From Roman to Byzantine Age. New Data From Elaiussa Sebaste”, OLBA 17, 33-44.
• Freed 1994 Freed, J., “Amphoras Found North Of Skerki Bank: Catalogue”, Deep Water Archaeology: A Late-Roman ship from Carthage and an ancient trade route near Skerki bank off northwest Sicily, (ed. Anna Marguerite McCann, Joann Freed. ), Journal of Roman Archaeology 13, 61-88.
• Frey 1984 Frey, D. A., “Turkish Coastal Survey”, INA Quarterly 11, 2-15. Grace 1986 Grace, V. R., “Some Amphoras From a Hellenistic Wreck”, Recherches sur les Amphores Greques (BCH Suppl. 13) (ed. J. Y. Empereur – Y. Garlan), 551-565.
• Grace 1971 Grace, V., “Samian Amphoras”, Hesperia 40/3, 52-95.
• Greene v.d. 2011 Greene, E. S. – J. Leidwagner – H. A. Özdaş, “Two Early Archaic Shipwrecks at Kekova Adası and Kepçe Burnu, Turkey”, IJNA 40.1, 60-68.
• Günsenin 1989 Günsenin, N., “Recherches sur les amphores Byzantines dans les musées Turcs”, Recherches sur la céramique Byzantine (ed. V. Déroche – J. M. Spieser, BCH-Suppl. 18, 268-276.
• Hentschel, 2004 Hentschel, F., “The 2004 Ancient Shipwreck Survey in Turkey”, INA Quarterly 31/4, 10-13.
• Jacobsen 2004 Jacobsen, K. W., “Reginol Distribution of Transport Amphorae in Cyprus in the Late roman Period”, Transport Amphorae and Trade in the Eastern Mediterranean Acts of the International Colloqium at the Danish Institute at Athens (ed. J. Eiring – J. Lund), Monographs of the Danish Institute at Athens 5, 143-148.
• Keay 1984 Keay, S. J., Late Roman Amphorae in the Western Mediterranean: a typology and economic study. The Catalan evidence, BAR Suppl. İnternational Series 196(i), Oxford.
• Köyağasıoğlu 2005 Köyağasıoğlu, O., “2004 Yılı Muğla ve Antalya İlleri Antik Batık Yüzey Araştırması”, AST 23/2, 103-112.
• Lawall 1995 Lawall, M. L., Transport Amphoras and Trademarks: Imports to Athens and Economic Diversity in the Fifth Century B.C.
• (Michigan Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi), Michigan. Manning v.d. 2000 Manning, S. W. – S. I. Monks – D. A. Sewell – S. Demesticha, “Late Roman Type 1A Amphora Production at the Late Roman Site of Zygi-Petrini, Cyprus”, Report Department Antiquities Cyprus, 233-256.
• Michaelides 1996 Michaelides, D., “The Development of the Cypriote Economy from the Prehistoric Period to the Present Day”, The Economy of Cyprus during the Hellenistic and Roman Periods (ed. V. Karageorghis – D. Michaelides), 139-152.
• Okan 2013 Okan, E., “Çeşme Müzesi Ticari Amphoraları”, ADerg XVIII, 127-140.
• Okan 2014 Okan, E., “Phokaia’da Ele Geçen Etrüsk Ticari Amphoraları”, Cedrus II, 27-40.
• Özdaş 2006 Özdaş, H., “Ege ve Akdeniz Bölgeleri Sualtı Araştırması 2005 Yılı Çalışmaları”, AST 24/2, 433-450.
• Özdaş 2009 Özdaş, H., “Ege ve Akdeniz Bölgeleri Sualtı Araştırması 2008 Yılı Çalışmaları”, AST 27/1, 433-452.
• Panella 1973 Panella, C., “Appunti su un gruppo di anfore della prima, media e tarda eta imperiale”, OSTİA III (ed. C. Panella v.d.), Roma, 460-633.
• Peocock – Williams 1986 Peacock, D. P. S. – D. F. Williams, Amphorae and the Roman Economy: An Introductory Guard. London.
• Pichot – Şenol 2014 Pichot, V. – K. Şenol, “The Site of Akademia: The Amphora Workshop of Apol(l)ônios”, Bulletin de la Céramique Egyptienne 24, 225-239.
• Pieri 2007 Pieri, D., “Les centres de production d’amphores en Méditerranée orientale durant l’Antiquité tardive : quelques remarques”, Late Roman Coarse Wares, Cooking Wares and Amphorae in the Mediterranean: Archaeology and Archaeometry, BAR Series, 1662 (ii), 611-625.
• Pulak, 1997 Pulak, C., “1996 Sualtı Araştırması”, AST 15.1, 307-322. Py – Sourisseau 1993 Py, M. – J. C. Sourisseau, “Amphores greques”. LATTARA 6, 34-45.
• Py 1993 Py, M., “Amphores Étrusques”. LATTARA 6, 28-29. Py 2001 Py, M., “Amphores étrusques”, Eds. M. Py, A. A. Auroux – C. Sanchez, Corpus des Céramiques de l’âge du Fer de Lattes (Fouilles 1963-1999), LATTARA 14/2, 15-44.
• Rauh 1998 Rauh, N. K., “Dağlık Kilikia Yüzey Araştırma Projesi:1997 Sezonu Raporu”, AST 16/1, 339-348.
• Rauh – Slane 2000 Rauh, N. K. – K. W. Slane, “Possible Amphora Kiln Sites in W. Rough Cilicia”, JRA 13, 319-330.
• Riley 1979 Riley, J. A., The coarse pottery from Berenice, (Ed.: J. A. Lloyd) Excavations at Sidi Khrebish, Benghazi (Berenice), Vol. II, Tripoli, 91-497.
• Riley 1980 Riley, J. A., “New light on relations between the eastern Mediterranean and Carthage in the Vandal and Byzantine periods: the evidence from the University of Michigan excavations”, In Actes Colloque sur la Céramique Antique, Carthage, 111-122.
• Riley 1981 Riley, J. A., “The Pottery from the Cisterns 1977.1, 1977.2 and 1977.3”, Excavations at Carthage 1977, Vol. II, Michigan, 85-124.
• Robinson 1959 Robinson, H. S., Pottery of the Roman Period: Chronology, The Athenian Agora. Vol. V, Princeton.
• Sezgin 2012 Sezgin, Y., “İzmir Müzesi’ndeki Arkaik Dönem Ticari Amphoraları”, İsmail Fazlıoğlu Anı Kitabı (ed. I. Şahin ), Ankara, 201-212.
• Şenol 1995 Şenol, A. K., Erken Knidos Amphoralarında (İ.Ö. III. yüzyıl) Monogram Mühürleri, (Ege Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) İzmir.
• Şenol 1996 Şenol, A. K., “Geç Rhodos Amphoralarının Batı Anadolu’daki Dağılım ve Üretim Problemleri”, SBT 96, 165-172.
• Şenol – Kerem 2000 Şenol, A. K. – F. Kerem, “İçel Müzesinde Bulunan Bir Grup Amphora”, OLBA 3, 81-114.
• Şenol 2000 Şenol, A. K., İskenderiye Kazılarında Ele Geçen Amphoralar Işığında Kentin Roma Dönemi Şarap, Zeytinyağı, Salamura Balık ve Sosyal Ticareti (Ege Üniversitesi Yayınlanmamış Doktora Tezi), İzmir.
• Şenol 2003 Şenol, A. K., Marmaris Müzesi Ticari Amphoraları, Ankara.
• Şenol – Aşkın 2007 Şenol, A. K., – E. Aşkın, “Amphoralar Işığında Kentin Ticari İlişkileri”, Dağlık Kilikia’da Bir Antik Kent Kazısının Sonuçları Nagidos (ed. S. Durugönül), Adalya Suppl. 6, 241-297.
• Şenol 2007 Şenol, A. K., “A Statistical Essay on the Distribution of Imported Amphorae Finds of the CEAlex Salvage Excavations”, Amphores D’EGYPTE de la Basse Epoque a l’epogue arabe, CCE 8 Vol. I, 57-75.
• Şenol 2008 Şenol, A. K., “Cilician Commercial Relations with Egypt Due to the new Evidence of Amphora Finds”, OLBA 16, 109-132.
• Şenol 2009 Şenol, A. K., “AETAM’da Bulunan Amphoraların Tipolojisi”, AETAM’da (Arslan Eyce Taşucu Amphora Müzesi) Bulunan Ticari Amphoralar ve Akdeniz’de Ticaretin İzleri (ed. A. K. Şenol), Mersin, 100-319.
• Şenol 2010 Şenol, A. K., “Hellenistik Dönem’de Mısır’da Amphora Üretimi”. OLBA 18, 141-175. Tekocak – Zoroğlu 2013
• Tekocak, M. – L. Zoroğlu, “Kelenderis’te Bulunan Bir Grup Roma Dönemi Ticari Amphorası ve Düşündürdükleri”, OLBA 21, 109-140.
• Tuna – Empereur 1988 Tuna, N. – J. Y. Empereur, “Zénon de Caunos et l’épave de Serçe Limani” In: Bulletin de correspondance hellénique. Volume 112, livraison 1, 341-357.
• Yıldız 1984 Yıldız, Y., “1983 Sualtı Batık Gemi Araştırmaları”, AST 2, 21-30. Zimmermann 1992 Zimmermann, M., “Die Lykische Häfen und die Handelswege im östlichen Mittelmeer”, ZPE 92, 201-217 Zoroğlu 1996 Zoroğlu, L., “1995 Yılı Kelenderis Kazı ve Onarım Çalışmaları”, KST 17, 261-276.
• Zoroğlu v.d. 2009 Zoroğlu, L. – M. Dillon – D. Yakınlar – N. Rauh, “Anamur Arkeoloji Müzesi’ndeki amphora Araştırmaların Raporu”, AST 26/2, 33-50.
• Zoroğlu 2013 Zoroğlu, L., “Cypriot Basket-Handle Amphorae from Kelenderis and its Vicinity”, The Transport Amphorae and Trade of Cyprus (ed. M. L. Lawall – J. Lund), Gösta Enbom Monographs, Vol. 3, 36-45.