Antalya Müzesi Aphrodite Heykelciği Işığında Aphrodite Ourania ve Tanrıçanın Kehanet İkonografisi

Yıl 2023, Cilt: XXXI Sayı: XXXI, 121 - 142, 21.03.2023

Hava Keskin , Nurşah Çokbankir Şengül , Benay Özcan Özlü

Öz

Antalya Arkeoloji Müzesi’nin heykeltıraşlık koleksiyonuna 2020 yılında satın alma yoluyla
yarı giyimli bir Aphrodite heykelciği dahil edilmiştir. Buluntu yeri tam olarak bilinmeyen,
yalnızca Aksu ilçesi olarak kaydedilen heykelcik, tanrıçanın temsillerinin içinde Ourania tipinin
bir varyasyonu olarak sınıflandırılabilmektedir. Ayrıca tanrıçanın bir ayağının astragalos üzerine
bastığı gözlemlenmekte, ancak tanrıçanın benzer bir betimlemesi bilinmemektedir. Astragaloslar
antik toplumlarda başlıca oyun araçları olarak bilinmektedir. Bunun yanı sıra adak sunusu, mezar
hediyesi ve kült amaçlı olarak ve de zar kehanetlerinde kullanılmışlardır. Kehanet yazıtlarında
sayıların belirli isimlerle anılması söz konusu olup, sayı kombinasyonları ve toplamlarından sonra
genetivus casusunda tanrı ya da kişiselleştirilmiş mitolojik karakterlerin isimlerine yer verilmektedir.
Bu yazıtlarda Aphrodite’nin iki farklı şekilde karşımıza çıktığı görülmektedir ve bunlardan bir
tanesi de Aphrodite Ourania’dır. Zarla elde edilen şans ve tesadüfi kehanetlerde tanrıçaya iyi bir iş
veya seyahat ile ilişkili olarak başvurulduğu dikkat çekmektedir. Epigrafik veriler bu tür yazıtları
diktirme işinin agoranomoslar tarafından üstlenildiğini gösterirken Aphrodite’nin birçok kentte
agoranomoslar başta olmak üzere kent memuriyetlerinin koruyucusu olarak onurlandırıldığı da
arkeolojik ve epigrafik verilerle belgelenmektedir. Bu bağlamda genel olarak aşkın, güzelliğin,
zevk ve üremenin temsili olarak bilinen tanrıçanın farklı yönleriyle önem arz ettiği anlaşılmaktadır.
Yazılı kaynaklar ve arkeolojik veriler bu tür kehanetlerin uygulanmasında bir tanrı betimlemesinin,
zarların atıldığı bir masanın, astragalosların ve kehanet yazıtının gerekli olduğunu göstermektedir.
Bu nedenle Antalya heykelciği, Aphrodite’nin şans ve tesadüfi astragalos kehanetlerinde, özellikle
iyi şans gerektiren ticaret ve seyahatlerle ilişkili olarak üstlendiği yönünü yansıtan bir “kehanet
ikonografisi” içerisinde yorumlanmalıdır

Anahtar Kelimeler

Aphrodite, Aşık Kemiği, Zar Kehaneti, Pamphylia, Ourania, Agora.