Many Turkish words have been used in our historical texts as the equivalent of the names called esma-i hüsna, which is used instead of the name Allah. One of such words, some of which have been forgotten over time and have not survived to the present day, is the word "iktülegen". In the texts of Old Turkic and Middle Turkic periods, igid-, egid-, ikit-, igit-, igitgen, iktü, igidil-, iktüle-, ektile-, iktülen-, etc. The words iktülegen and igitgen, which are derived from the same root with words such as, are used in the sense of "God" in our historical texts. Both words are Turkish equivalents of names that have similar or similar meanings, such as "Lord, Razzak" from esma-i hüsna. The word iktülegen, which is not seen in Kipchak and Chagatai Turkish texts, is used as a verb in the form of iktüle- meaning "the God who feeds" in some texts, in the sense of "to feed, to raise, to train, to train". Words such as ekdi, ekdi, ehdi, ekti, which are derived from the same root with the word iktülegen, are still seen in Ottoman Turkish and Turkmen Turkish texts and Turkey Turkish dialects. In this study, the word iktülegen, which is used instead of the name of Allah, with the meaning of "feeding, providing, nurturing" as a religious term, and other words derived from the same root, were examined in terms of structure and meaning, with examples taken from historical Turkish written languages.
iktülegen religious terms esma-i hüsna meaning vocabulary of Turkish
Allah isminin yerine kullanılan esma-i hüsna diye adlandırılan isimlerin karşılığı olarak tarihî metinlerimizde pek çok Türkçe sözcük kullanılmıştır. Bir kısmı zamanla unutulan ve günümüze kadar gelmeyen bu tür sözcüklerden biri de “iktülegen” sözcüğüdür. Eski Türkçe ve Orta Türkçe dönemine ait metinlerde igid-, egid-, ikit-, igit-, igitgen, iktü, igidil-, iktüle-, ektile-, iktülen-, vs. gibi sözcüklerle aynı kökten türetilen iktülegen ve igitgen sözcükleri tarihî metinlerimizde “Tanrı” anlamında kullanılmaktadır. Her iki sözcük de esma-i hüsnadan “Rab, Rezzak” gibi yakın veya aynı anlama gelen isimlerin Türkçe karşılıklarıdır. Kıpçak ve Çağatay Türkçesi metinlerinde görülmeyen iktülegen sözcüğü, bazı metinlerde “besleyen Tanrı” anlamında iktüle- biçiminde de fiil olarak “beslemek, büyütmek, yetiştirmek, terbiye etmek” anlamında kullanılmaktadır. Osmanlı Türkçesi ve Türkmen Türkçesi metinlerinde ve Türkiye Türkçesi ağızlarında iktülegen sözcüğüyle aynı kökten türetilen ekdi, ekdi, ehdi, ekti gibi sözcükler günümüzde de görülmektedir. Bu çalışmada, dinî bir terim olarak “besleyen, rızk veren, yetiştiren” anlamıyla Allah adı yerine kullanılan iktülegen sözcüğü ile aynı kökten türeyen diğer sözcükler yapı ve anlam bakımından, Tarihî Türk yazı dillerinden alınan örneklerle incelenmiştir.
İktülegen dinî terimler esma-i hüsna anlam Türkçenin söz varlığı
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Konular | Osmanlı Sahası Klasik Türk Edebiyatı |
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 28 Kasım 2023 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 10 Sayı: 28 |
Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi (OMAD) Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır. (CC BY NC)