Secularism-Religion Relation: An Evaluation On Secular Dimension Of Islam

Yıl 2005, Cilt: 20 Sayı: 20-21, 299 - 327, 01.03.2005

Osman Eyüpoğlu

Öz

This paper claims that secularity is a natural result of human be-ings’ striving for better, easier, and more reliable. It takes seculari-ty as an attribute which all types of government would aim at if they want to resolve possible religious conflicts yielded by different religious thoughts. Hence secularity is accepted as being a social scientific invention which satisfies the need for significant univer-sal peace of humanity. In this respect, it is deeply emphasised that there is direct or indirect contribution of the previous cultures on all the scientific accumulations or all kinds of useful gains. Accordingly, given that government defines secularity as the condi-tion for the human right of believing and non-believing, Islam seems to support secularism in an indirect way with regard to its declara-tion that no force is applicable to human being in his/her belief; whoever does not use his/her reason will suffer; human beings are so created potentially as to differentiate between beautiful and ug-ly; good and evil; moral understanding is the core of belief, prayer and daily religious practice. Hence, the claim that ‘Turkey with its Muslim population and secular political system cannot be adopted to contemporary values’ is not valid.

Anahtar Kelimeler

Islam, secularism, Islam and secularism, Koranic interpretation, sociology of religion.

Laiklik-Din İlişkisi: İslâm’ın Laik Boyutu Üzerine Bir Değerlendirme

Öz

Bu çalışmada, laikliğin, insanoğlunun daha iyi, güzel, doğru, kolay ve güvenilir olanı arama arzusunun doğal bir sonucu olduğu ifade edilmeye çalışılmıştır. Bu bağlamda laiklik, özellikle dinsel düşünce farklılıklarından kaynaklanan çatışmaları köklü bir barışa kavuşturmak isteyecek her devletin sahip olması gereken esas bir nitelik olarak değerlendirilmiştir. Dolayısıyla laiklik, insanoğlunun çok önemli evrensel bir ihtiyacını (kalıcı barış ihtiyacını) karşılayan sosyal bilimsel bir icat olarak görülmüştür. Bu doğrultuda, insanoğlunun elde ettiği tüm bilimsel birikimlerinde veya yararlı tüm kazanımlarında, daha önceki kültürlerin belli-belirsiz bir katkısının da mutlaka var olduğu özellikle vurgulanmıştır

Anahtar Kelimeler

-

Kaynakça

• Kur’an Haftası, (haz., Hüseyin Nazlıaydın, Hayrullah Terkan), Fecr Yay., Ankara, 1995.
• Kur’an Haftası, (haz., Hüseyin Nazlıaydın, Hayrullah Terkan), Fecr Yay., Ankara, 1995.
• Kur’an Sempozyumu, (haz., Mehmet Akif Ersin, Dücane Cündioğlu), Bilgi Vakfı Yay., Ankara, 1994.
• Aclûnî, Keşf’ül-Hafâ, c.1, Beyrut, 1985.
• Akdemir, Salih, “Laiklik Sorununa Yeni Bir Yaklaşım-Aşkın Boyut”, 1. Kur’an Haftası, (haz., Hüseyin Nazlıaydın, Hayrullah Terkan), Fecr Yay., Ankara, 1995 (s.321-338).
• Atatürk, (Komutan, Devrimci ve Devlet Adamı Yönleriyle), Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Ankara, 1980.
• Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, 4.b., (haz., Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi), Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989.
• Atay, İlhami Güler, “Cevaplar (Kutsallık ve Dini Metinlerin Dogmalaştı- rılması)”, 1. Kur’an Sempozyumu, (haz., Mehmet Akif Ersin, Dücane Cündioğlu), Bilgi Vakfı Yay., Ankara, 1994 (s.339-341).
• Ateş, Süleyman ve diğerleri, “İslâm’da Akıl-Vahiy İlişkisi ve Hakimiyet Konusu“, İslâm ve Laiklik, (haz., Mehmet Gündem), Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Yay., İstanbul, 1998 (s.84-86,99).
• Ateş, Süleyman, Kur’an’ı Kerîm ve Yüce Meâli, Yeni Ufuklar Neşriyat, İstanbul, tarih yok.
• ————, Kur’an’ın Evrensel Mesajına Çağrı, Yeni Ufuklar Neşriyat, İs- tanbul, 1990.
• ————, Yüce Kur’an’ın Çağdaş Tefsiri, c.1, Yeni Ufuklar Neşriyat, İs- tanbul, 1988; c.2, 1989.
• Aydın, Mehmet S., “Değişme ve Endişe”, Zaman, 28 Ocak 2002 (s.12).
• ————, “Oturum Başkanı (Kur’an’ın Günümüzde Uygulanabilirliği)”, 1. Kur’an Sempozyumu, (haz., Mehmet Akif Ersin, Dücane Cündioğlu), Bilgi Vakfı Yay., Ankara, 1994 (s.352-354).
• ————, Tanrı-Ahlâk İlişkisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara, 1991.
• Başgil, Ali Fuad, Din ve Laiklik, Kubbealtı Neşriyat, İstanbul, 1998.
• Bayraklı, Bayraktar, Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri, c.5, Bay- raklı Yay., İstanbul, 2002; c.11, 2004.
• Berger, Peter L., Dinin Sosyal Gerçekliği, (çev., Ali Coşkun), İnsan Yay., İstanbul, 1993.
• Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle, 2.b., Hikmet Yay., İstanbul, 1979.
• Çağatay, Tahir, Günün Sosyolojisine Giriş, Ankara Üniv. Dil ve Tarih Coğrafya Fak. Yay., Ankara, 1968.
• Din-Devlet ve Toplum, (haz., yok), Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Yay., İstanbul, 2000. el-Heysemî, Ali İbn Ebu Bekir, Mecme’uz-Zevâid, c.9, Kahire, 1407.
• Eyüpoğlu, Osman, Türkiye’de Sosyal Değişme Ve Kur’an Yorumları İliş- kisi (Cumhuriyet Dönemi örneği), Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sos- yal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Samsun,
• Freyer, Hans, İçtimaî Nazariyeler Tarihi, 2.b., (çev., Tahir Çağatay), An- kara Üniv. Dil ve Tarih Coğrafya Fak. Yay., Ankara, 1968.
• Giddens, Anthony, Sosyoloji, 2.b., (çev., M. Ruhi Esengün ve İsmail Öğretir), Birey Yay., İstanbul, 1994.
• Gölcük, Şerafettin, Süleyman Toprak, Kelâm, Selçuk Üniv., Yay., Kon- ya, 1988.
• Göle, Nilüfer, İslam ve Modernlik Üzerine Melez Desenler, 1. baskı, Metis Yay., İstanbul, 2000.
• Günay, Ünver ve diğerleri, Laiklik, Din ve Türkiye, Adım Yay., Ankara, 1997.
• Günay, Ünver, Din Sosyolojisi, İnsan Yay., İstanbul, 2000.
• Hadis Ansiklopedisi, (haz., İbrahim Canan), c.1, Akçağ Yay., İstanbul, tarih yok.
• Hatiboğlu, Mehmet S. ve diğerleri, “İslâm’da Akıl-Vahiy İlişkisi ve Haki- miyet Konusu“, İslâm ve Laiklik, (haz., Mehmet Gündem), Gazete- ciler ve Yazarlar Vakfı Yay., İstanbul, 1998 (s.75-76, 116-119).
• Hüseyin, “Soruşturma”, İslâmiyât, c.1, S.4, 1998 (s.253-268).
• İslâm Düşüncesinde Yeni Arayışlar I, (haz., İlyas Çelebi), Rağbet Yay., İstanbul, 1998.
• İslâm Düşüncesinde Yeni Arayışlar II, (haz., Abdurrahman Dodurgalı, Ahmet Yücel), Rağbet Yay., İstanbul, 1999.
• İslam ve Laiklik, (haz., Mehmet Gündem), Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Yay., İstanbul, 1998.
• Karaman, Hayrettin, “Kadının Şahitliği, Örtünmesi ve Kamu Görevi”, İslâmî Araştırmalar, c.5, S.4, 1991 (s.284-291).
• ————, İslam Hukukunda İctihâd, Diyanet İşleri Başkanlığı Yay., An- kara, 1985.
• Kırbaşoğlu, Hayri ve diğerleri, “Dünyada ve Türkiye’de Laiklik”, İslâm ve Laiklik, (haz., Mehmet Gündem), Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Yay., İstanbul, 1998 (s.156-159,176).
• Kışlalı, Ahmet Taner, “İslâm ve Laiklik”, Bülten, Atatürkçü Düşünce Derneği Samsun Şubesi Yay., yıl 3, S.10, Eylül 2000 (s.22-23).
• Kızılçelik, Sezgin, Sosyoloji Teorileri, Yunus Emre Yay., Konya, 1994.
• Koca, Ferhat, “Kur’an’daki Fıkhî Hükümlerin Evrensellik ve Tarihselliğini Tespit Konusunda Bir Deneme”, İslâm Düşüncesinde Yeni Arayış- lar I, (haz., İlyas Çelebi), Rağbet Yay., İstanbul, 1998 (s.73-163).
• Kocatürk, Utkan, Atatürk’ün Fikir ve Düşünceleri, 3.b., Turhan Kitabevi Yay., yer yok, 1984.
• Kur’an’ı Anlamada Tarihsellik Sorunu Sempozyumu, (haz., Muhammed Abay), Bayrak Yay., İstanbul, 2000.
• Laroui, Abdullah, Tarihselcilik ve Gelenek, Vadi Yay., Ankara, 1993.
• Mardin, Şerif, Türkiye’de Din ve Siyaset, 2.b., İletişim Yay., İstanbul,
• Okumuş, Ejder, Toplumsal Değişme Ve Din, İnsan Yay., İstanbul, 2003.
• Okuyan, Mehmet, “Kur’an’da İnanç ve İrade Özgürlüğü; İrtidat Sorunu”, Hoşgörü Yılı ve İnanç Turizminde Göller Bölgesi Sempozyumu (07- 08 Eylül 2000), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yay., Isparta, 2001 (s.193-237).
• Ozankaya, Özer, Atatürk ve Laiklik, 2.b., Tekin Yay., Ankara, 1983.
• ————, Toplumbilimine Giriş, 3.b., Ankara Üniv. Siyasal Bil. Fak. Yay., Ankara, 1979.
• Öktem, Niyazi, “Dinler ve Laiklik”, Cogito (Laiklik Özel Sayısı), sayı 1, Yaz 1994 (s.36-40).
• Özkalp, Enver, Sosyolojiye Giriş, 7.b., Anadolu Üniv. Yay., Eskişehir, 1994.
• Sarıkoyuncu, Ali, Atatürk, Din ve Din Adamları, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 2002.
• Selçuk, Sami ve diğerleri, “Komisyon Raporları Üzerine Konuşmalar”, İslâm ve Laiklik, (haz., Mehmet Gündem), Gazeteciler ve Yazarlar Vakfı Yay., İstanbul, 1998.
• Serinsu, Ahmet Nedim, “Kur’an’ın Anlaşılmasında Esbab-ı Nuzûl’e Yeni Bir Yaklaşım”, 1. Kur'an Sempozyumu, Bilgi Vakfı Yay., Ankara, 1994 (s.189-201).
• Sülün, Murat, Kur’an’ı Kerim Açısında İman-Amel İlişkisi, Ekin Yay., İstanbul, 2000.
• Turan, Osman, Türkiye’de Mânevî Buhran Din Ve Lâiklik, Boğaziçi Yay., İstanbul, 1993.
• Türkiye’yi Laikleştiren Yasalar, (haz. ve sadeleştiren: Reşat Genç), Ata- türk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara, 1998.
• Wolpert, Lewis, Bilimin Doğal Olmayan Doğası, (çev., Evcimen Perçin), Sarmal Yay., İstanbul, 1994.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi, Hak Dini Kur’an Dili, c.2, (sadeleştirenler, İ. Karaçam ve diğerleri), Azim Yay., İstanbul, tarih yok.
• Zuhaylî, Vehbe, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, c.1, Risale Yay., İstanbul, 1994.
• Zümrüt, Osman, Atatürk’ün İslam Dini Anlayışı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara, 1998.
• SECULARISM-RELIGION RELATION:
• AN EVALUATION ON SECULAR DIMENSION OF ISLAM