Muhammed Muhyiddin Abdulhamid’s work Called Et-Tuhfetu’s-Seniyye Bı-Şerhi’l-Mukaddimeti’lÂcurrûmiyye (A Study in Terms of Style and Pedagogy)

Yıl 2025, Sayı: 58, 275 - 298, 30.06.2025

İsmail Temiz

https://doi.org/10.17120/omuifd.1620250

Öz

In this article, the work of Muhammed Muhyiddin Abdulhamid (1900-1973) named et-Tuhfetü’s-Seniyye bi-Şerhi’l-Mukaddimeti’l-Âcurrûmiyye is examined in terms of its writing method and pedagogical features. et-Tuhfetü’s-Seniyye bi-Şerhi’l-Mukaddimeti’l-Âcurrûmiyye which draws attention with its pedagogical aspect is one of the important books preferred for grammar education in official and private institutions in our country. The book has a unique character in terms of both its narrative method and pedagogical features. This aspect of the book distinguishes it from works that are considered classics. In fact, it has qualities that may be important for those who have just started grammar education and have learned the basic information. For this reason, the study has attempted to reveal the style and pedagogical characteristics of the work. Thus, it is aimed to contribute to those who will read and learn the work and to help understand the work. The introduction section of the article provides information about the subject of the study, the importance and method of the subject, and the aim and purpose of the study. In the first section, information about the work was given. In the second and third sections, the style and pedagogical features of the work were discussed with the descriptive method and the findings were expressed and analyzed in detail. Accordingly, issues such as istishhad with verses and poems, benefiting from the science of grammar, consulting the opinions of grammar scholars, referring to what was previously explained, making definitions and i‘rab are among the writing features of the work. The inclusion of exercises after the subject explanations and the indication of the answers, and the asking of questions regarding whether the subject is understood are the main pedagogical features of the work. In addition, the use of the repetition method and the explanation of the subject with examples can also be counted among the pedagogical elements. The book has the qualities to be a reference for works to be written on the subject of grammar, both in terms of its writing method and its pedagogical aspects.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language , Grammar , Muhammad Muhyiddin b. Abdulhamid , et-Tuhfetü’s-Seniyye , Style , Method , Pedagogy.

Etik Beyan

This is not a study that requires ethics committee approval.

Teşekkür

Thanks

Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd’in Et- Tuhfetü’s-Seniyye Bi-Şerhi’l-Mukaddimeti’lÂcurrûmiyye Adlı Eseri (Üslup ve Pedagojik Açıdan Bir İnceleme)

Öz

Bu makalede Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd (1900-1973)’in et-Tuhfetü’s-Seniyye bi-Şerhi’l-Mukaddimeti’l-Âcurrûmiyye adlı eseri yazım metodu ve pedagojik özellikleri bakımından incelenmiştir. Pedagojik yönüyle dikkat çeken et-Tuhfetü’s-Seniyye bi-Şerhi’l-Mukaddimeti’l-Âcurrûmiyye ülkemizde resmi ve özel kurumlarda nahiv eğitimi için tercih edilen önemli kitaplardan biridir. Eser hem anlatım metodu hem de pedagojik özellikleri bakımından kendine özgü bir karaktere sahiptir. Eserin bu yönü kendisini klasik kabul edilen eserlerden ayırır niteliktedir. Nitekim nahiv eğitimine yeni başlayıp temel bilgileri öğrendikten sonraki süreç için önemli olabilecek nitelikleri haizdir. Bu nedenle çalışmada eserin hangi üslup ve pedagojik vasıflara sahip olduğunu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Böylelikle eseri okuyup öğrenecek olanlara katkı sunmak ve eserin anlaşılmasına yardımcı olmak amaçlanmıştır. Makalenin giriş bölümünde çalışmanın konusu, konunun önemi ve yöntemi, çalışmanın hedef ve amacı hakkında bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde esere dair genel bilgiler sunulmuştur. İkinci ve üçüncü bölümde eserin üslup ve pedagojik özellikleri betimsel yöntemle ele alınmış ve bulgular ifade edilerek detaylı bir şekilde analiz edilmiştir. Buna göre âyet ve şiirle istişhad etmek, sarf ilminden faydalanma, nahiv âlimlerinin görüşlerine başvurma, önce anlatılanlara gönderme yapmak, tanımlama ve i‘râb yapma gibi hususlar eserin yazım özellikleri arasında yer almaktadır. Konu anlatımlarından sonra alıştırmaların yer alması ve cevapların da belirtilmesi üstelik konunun anlaşılıp anlaşılmadığına yönelik soruların sorulması eserin başlıca pedagojik özelliklerindendir. Ayrıca tekrar yönteminin kullanılması ve örneklerle konunun anlatılması da pedagojik unsurlar arasında sayılabilir. Eser hem yazım metodu hem de pedagojik yönü itibariyle nahiv ilmi konusunda yazılacak eserlere referans olabilecek niteliklere sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili , Nahiv , Muhammed Muhyiddîn b. Abdülhamîd , et-Tuhfetü’s-Seniyye , Üslup , Metot , Pedagoji.

Etik Beyan

Etik Kurul İzni Gerektiren Bir Çalışma Değildir

Teşekkür

Teşekkürler

Kaynakça

• Abdulazîz b. İbrâhîm b. Kâsım. ed-Delîl ile’l-Mutûni’l-İlmiyye. Riyad: Dâru’s-Savma‘î, 1. Basım, 2000.
• Abdülhamîd, Muhammed Muhyiddîn. et-Tuhfetü’s-Seniyye bi-Şerhi’l-Mukaddimeti’l-Âcurrûmiyye. İstanbul: Şifa Yayınevi, 2021.
• Allâm, Muhammed Mehdî. el-Mecmaiyyûn fî Hamsîne Âmen. Kahire: Mecmaü’l-Lugati’l-Arabi, 1986.
• Aynî, Ebû Muhammed Bedrüddîn el-. el-Makâsidu’n-Nahviyye fî Şerhi Şevâhidi Şurûhi’l-Elfiyye. 4 Cilt. Kahire: Dâru’s-Selâm, 1. Basım, 2010.
• Beyyûmî, Muhammed Receb el-. en-Nehdatü’l-İslâmiyye fî Siyeri A’lâmihe’l-Mu’âsırîn. 2 Cilt. Dımaşk, Beyrut: Dâru’l-Kalem, ed-Dâru’ş-Şâmiyye, 1. Basım, 1995.
• Durmuş, İsmail. “İstişhâd”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 23/396-397. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Durmuş, İsmail. “İstitrat”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 23/401-402. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Durmuş, İsmail. “Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 30/553-554. Ankara: TDV Yayınları, 2020.
• Er, Harun. “Geleneksel ve Çağdaş Öğretim Yöntemleri”. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 2. Basım, 2016.
• Erden, Munire - Akman, Yasemin. Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Arkadaş Yayınevi, 10. Basım, ts.
• Güneş, Firdevs. “Dil Bilgisi Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar”. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi 2/7 (2013), 71-92.
• Hadîsî, Hatîce el-. eş-Şahid ve Usûlu’n-Nahv fî Kitâbi Sibeveyhi. Kuveyt: Matbûâtü Câmiati’l-Kuveyt, 1974.
• Hafaci, Muhammed Abdülmün’im. el-Ezher Yehkî Kıssatehû fî Elfi Amm. İskenderiyye: Dâru’l-Vefâ, 1. Basım, 2002.
• Karabacak, Kerim. “Öğretim İlkeleri”. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 6. Basım, 2021.
• Kehhâle, Ömer Rızâ. el-Müstedrek Alâ Mu’cemi’l-Müellifîn: Terâcimu Musannifi’l-Kütübi’l-Arabiyye. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1985.
• Kılıç, Hulusi. “İbn Âcurrûm”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 19/295-296. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Kılıç, Ramazan - Turan, Mehmet. “Klasik Arap Dil Metodolojisinde Hadislerle İstişhâd: Sîbeveyhi Örneği”. Diyanet İlmi Dergi LX/3 (2024), 953-990.
• Lebdî, Muhammed Semîr Necîb el-. Mu’cemu’l-Mustalahâti’n-Nahviyye ve’s-Sarfiyye. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1. Basım, 1985.
• Nüveyhiz, Âdil. Mu’cemü’l-Müfessirin min Sadri’l-İslâm hatta’l-Asri’l-Hazır. 2 Cilt. Müessesetu Nuveyhizi’s-Sekâfiyye: Beyrut, 3. Basım, 1983.
• Özalp, Mehmet Sıdık. “Arap Dilinde İ‘râb Olgusu”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28/1 (2019), 197-228.
• Sancak, Yusuf. “Hadîsin Arap Dili Temel Kaynakları İçinde İstişhad ve Edebî Yönü Arap Dili ve Edebiyatına Katkıları”. EKEV Akademi Dergisi IX/24 (2005), 191-208.
• Sulak, Süleyman Erkam. “Birey ve Grup Yöntemleri: Alıştırmalar”. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 2. Basım, 2016.
• Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr b. Muhammed el-Hudayrî. el-İktirah fî İlmi Usûli’n-Nahv. Dâru’l-Ma’rifeti’l-Câmi’iyye, 2006.
• Şürrâb, Muhammed b. Muhammed Hasan. Şerhü’ş-Şevâhidi’ş-Şi’riyye fî Ümmâti’l-Kütübi’n-Nahviyye. 3 Cilt. Lübnan: Müessesetu’r-Risâle, 2007.
• Tanâhî, Mahmûd Muhammed et-. Medhal ilâ Târîhi Neşri’t-Türâsi’l-Arabî. Kahire: Mektebetu’l-Hâncî, 1. Basım, 1984.
• Yorulmaz, Nilüfer Kalkan. Hîcrî İlk Üç Asır Arap Dili ve Belagatı Kaynaklarında Rivayet Sistemi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Zirikli, Hayreddin. el-A’lâm: Kamûsu Terâcim li-Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâ min’el-Arab ve’l-Müstarebîn ve’l-Müsteşrikin. 6 Cilt. Lübnan: Dârü’l-İlm li’l-Melâyin, 15. Basım, 2002.