Ergenlerde Akademik Başarıya İlişkin Bilişsel Çarpıtmalar ile Algılanan Anne Baba Tutumu Arasındaki İlişki

Yıl 2020, Cilt: 16 Sayı: Eğitim ve Toplum Özel sayısı, 5565 - 5584, 31.12.2020

İdris Kaya

https://doi.org/10.26466/opus.791965

Öz

Bu çalışmada; ergenlerin algıladığı anne baba tutumları ile başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmaları arasındaki ilişkilerin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmanın verileri biri Anadolu biri meslek lisesi olmak üzere iki farklı okul türünden toplanmıştır. Çalışma grubu 15-19 yaş aralığında (=16,30; ss= .95) ve 79’u kadın (%35,9) 141’i erkek (%64,1) olmak üzere toplam 220 kişiden oluşturmaktadır. Araştırmanın verileri anne baba tutum ölçeği (ABTÖ) ve akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalar ölçeği (ABİBÇÖ) ile toplanmıştır. Bulgular; akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmaların cinsiyet ve okul türüne göre anlamlı bir farklılık göstermediğini ortaya koymuştur. Bunun yanında anne baba tutumlarından kabul/ilgi ve psikolojik özerklik cinsiyete göre farklılık göstermez iken denetleme kadınlar lehine anlamlı farklılık göstermektedir. Algılanan anne baba tutumlarından psikolojik özerklik Anadolu lisesi lehine anlamlı farklılık gösterirken, kabul/ilgi ve denetleme okul türüne göre anlamlı bir farklılık göstermemektedir. Değişkenler arasındaki ilişkiler incelendiğinde, ABİBÇÖ ile psikolojik özerklik arasında negatif yönlü orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu, ABİBÇÖ ile kabul/ilgi ve denetleme arasında anlamlı bir ilişki olmadığı belirlenmiştir. Değişkenler arasında yapılan regresyon analizinde ise anne baba tutumlarından psikolojik özerkliğin ABİBÇÖ puanında gözlenen varyansın %13’ünü açıkladığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilişsel çarpıtma, anne baba tutumu, akademik başarı

The Relationship Between Cognitive Distortions Related to Academic Achievement and Perceived Parental Attitude at Adolescents

Öz

The purpose of this study was to investigate the relationships between the perceived parents' attitude and the cognitive distortions related to academic achievement at adolescent. The working group of study is consists of a total of 220 high school students between the ages of 15-19 ( = 16.30; ss = .95) and 79 of them are female (35.9%) and 141 of them are male (64.1%). The data were collected by the parental attitude scale and the cognitive distortions scale related to academic achievement (CDS-AA). The findings of the study show that cognitive distortions related to academic achievement do not differ significantly by gender and school type. Acceptance / involvement and psychological autonomy from parents' not differ by gender, whereas the strictness/supervision differs significantly in favour of women. However, while acceptance/involvement and strictness/supervision did not differ according to the school type, psychological autonomy showed a significant difference in favour of academic high school. Lastly, it was determined that there was a moderate negative relationship between CDS-AA and psychological autonomy, and there was no significant relationship between CDS-AA and acceptance/involvement and strictness/supervision. The regression analysis conducted between the variables, shown that the perceived psychological autonomy explained CDS-AA's 13% of the variance.

Anahtar Kelimeler

Cognitive distortions, academic achievement, parental attitude

Kaynakça

• Arıdağ, N. Ç., ve Seydooğulları, S. Ü. (2018). Lise öğrencilerinin yaşam doyumu ve yılmazlık düzeylerinin anne-baba tutumlarıyla ilişkisi açısından incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(4), 1037–1060.
• Aydın, F. (2018). Ergenlerde mantıkdışı inançların anne baba davranışlarıyla ilişkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi.
• Barrett, P. M., Duffy, A. L., Dadds, M. R., ve Rapee, R. M. (2001). Cognitive–behavioral treatment of anxiety disorders in children: Long-term (6-year) follow-up. Journal of Consulting and Clinical
• Beck, A. T., ve Weishaar, M. (1989). Cognitive Therapy. Comprehensive Handbook of Cognitive Therapy içinde (s. 21–36). Springer, Boston, MA. https://doi.org/10.1007/978-1-4757-9779-4_2
• Beck, J. S. (2006). Bilişsel davranışçı terapi: Temelleri ve ötesi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Caprara, G. V., Vecchione, M., Alessandri, G., Gerbino, M., ve Barbaranelli, C. (2011). The contribution of personality traits and self‐efficacy beliefs to academic achievement: A longitudinal study. British Journal of Educational Psychology, 81(1), 78–96. https://doi.org/10.1348/2044-8279.002004
• Childress, A. R., ve Burns, D. D. (1981). The basics of cognitive therapy. Psychosomatics, 22(12), 1017–1020.
• Collins, W. A., ve Laursen, B. (2004). Parent-adolescent relationships and influences. R. M. Lerner ve L. Steinberg (Eds.), Handbook of adolescent psychology içinde (Cilt 2, s. 331–362).
• Çelikkaleli, Ö., ve Kaya, S. (2016). University Students’ Interpersonal Cognitive Distortions, Psychological Resilience, and Emotional Self-Efficacy According to Sex and Gender Roles.Pegem Journal of Education and Instruction; Ankara, 6(2), 187–212. http://dx.doi.org/10.14527/pegegog.2016.011
• David, O. A. (2014). The rational positive parenting program for child externalizing behavior: Mechanisms of change analysis. Journal of Evidence-Based Psychotherapies, 14(1), 21.
• Dilmaç, B., Aydoğan, D., Koruklu, N., ve Deniz, M. E. (2009). İlköğretim öğrencilerinin mükemmeliyetçilik özelliklerinin mantıkdışı inançlarla açıklanabilirliği. İlköğretim Online, 8(3), 720–728.
• Dobson, K. S. (2010). Handbook of cognitive-behavioral therapies, Third Edition. Guilford Press.
• Donnelly, R., Renk, K., Sims, V. K., ve McGuire, J. (2011). The relationship between parents’ and children’s automatic thoughts in a college student sample. Child Psychiatry & Human Development, 42(2), 197–218.
• Dryden, D., David, D., ve Ellis, A. (2009). Rational emotive behavior therapy. In K. S. Dobson (Ed.), Handbook of cognitive-behavioral therapies içinde (s. 226–276). Guilford Press.
• Erdoğdu, M. Y. (2006). Ana-baba tutumları ile öğretmen davranışlarının çocuklarda öğrenilmiş çaresizlik düzeyi ile ilişkileri. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 13(3), 98–105.
• Erkman, F., ve Rohner, R. P. (2006). Youths’ perceptions of corporal punishment, parental acceptance, and psychological adjustment in a Turkish metropolis. Cross-Cultural Research, 40(3), 250–267.
• Feldman, D. B., ve Kubota, M. (2015). Hope, self-efficacy, optimism, and academic achievement: Distinguishing constructs and levels of specificity in predicting college grade-point average. Learning and Individual Differences, 37, 210–216. https://doi.org/10.1016/j.lindif.2014.11.022
• Frost, R. O., Lahart, C. M., ve Rosenblate, R. (1991). The development of perfectionism: A study of daughters and their parents. Cognitive Therapy and Research, 15(6), 469–489. https://doi.org/10.1007/BF01175730
• Gander, M. J., ve Gardiner, H. W. (2004). Çocuk ve ergen gelisimi (B. Onur, Trans.). İmge kitapevi. Haktanır, G., ve Baran, G. (1998). Gençlerin benlik saygısı düzeyleri ile anne baba tutumlarını algılamalarının incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 5(3), 134–141.
• İnanç, B. Y., Bilgin, M., ve Atıcı, M. K. (2007). Gelişim psikolojisi (3. Baskı). Pegem Akademi.
• Karbasi Amel, A., Karbasi Amel, S., ve Erfan, A. (2018). Effectiveness of parents-focused cognitive-behavioral therapy on attention deficit hyperactivity disorder symptoms, obesity and self-esteem of overweight children with attention deficient hyperactivity disorder. Advanced Biomedical Research, 7. https://doi.org/10.4103/abr.abr_170_17
• Karaman, H. (2018). 15-18 yaş ergenlerde akilci olmayan inançlar ve psikolojik belirtiler. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Nişantaşı Universitesi, Istanbul.
• Kaya, İ. (2018). Akademik başarıya ilişkin bilişsel çarpıtmalar ölçeğinin (ABİBÇÖ) geliştirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1082–1098. https://doi.org/10.17860/mersinefd.435605
• Kazantzis, N., Luong, H. K., Usatoff, A. S., Impala, T., Yew, R. Y., ve Hofmann, S. G. (2018). The processes of cognitive behavioral therapy: A review of meta-analyses. Cognitive Therapy and Research, 42(4), 349–357. https://doi.org/10.1007/s10608-018-9920-y
• Koca, F., ve Dadandı, I. (2019). Akademik öz-yeterlik ile akademik başarı arasındaki ilişkide sınav kaygısı ve akademik motivasyonun aracı rolü. Elementary Education Online, 18(1).
• Lerner, R., ve Steinberg, L. (2004). Handbook of adolescent psychology: Vol. Second Edition. New York: Wiley.
• McGuire, J. F., Piacentini, J., Lewin, A. B., Brennan, E. A., Murphy, T. K., ve Storch, E. A. (2015). A meta-analysis of cognitive behavior therapy and medication for child obsessive–compulsive disorder: Moderators of treatment efficacy, response, and remission. Depression and Anxiety, 32(8), 580–593. https://doi.org/10.1002/da.22389
• MEB. (2020). Millî Eğitim istatistikleri örgün eğitim 2019-2020. http://sgb.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=396
• Özcan, N. A., ve Arslan, R. (2018). Ergen annelerine uygulanan ebeveyn stresini yönetme programı’nın etkililiği. Sakarya University Journal of Education, 8(2), 40–59.
• Özdamar, K. (1999). Paket programlar ile istatiksel veri analizi: SPSS-MINITAB. Kaan Kitabevi.
• Özer, A. K. (1990). Sınav ve sınanma kaygısı. Varlık Yayınları.
• Peker, A., ve Kağızmanlı, N. (2018). Ebeveyn tutumlarının ergenlerin akademik güdülenme düzeyleri üzerindeki yordayıcı etkisi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 210–224.
• Reinecke, M. A., Dattilio, F. M., ve Freeman, A. (2015). Etkili bir tedaviyi oluşturan unsurlar nelerdir? M. A. Reinecke, F. M. Dattilio, ve A. Freeman (Eds.), & Y. S. Altındal (Trans.), Çocuk ve ergenlerde bilişsel terapi (s. 37–61). Litera Yayıncıık.
• Rohde, P., Brière, F. N., ve Stice, E. (2018). Major depression prevention effects for a cognitive-behavioral adolescent indicated prevention group intervention across four trials. Behaviour Research and Therapy, 100, 1–6. https://doi.org/10.1016/j.brat.2017.10.013
• Seligman, L. D., ve Ollendick, T. H. (2011). Cognitive-behavioral therapy for anxiety disorders in youth. Child and Adolescent Psychiatric Clinics of North America, 20(2), 217–238. https://doi.org/10.1016/j.chc.2011.01.003
• Serin, N. B., ve Topses, G. (2017). Lise öğrencilerinde görülen psikolojik belirtilerin cinsiyet ve akademik başarı açısından incelenmesi. Electronic Turkish Studies, 12(18).
• Sigel, I. E., ve Lisi, A. V. M. (2002). Parent beliefs are cognitions: The dynamic belief systems model. M. H. Borstein (Ed.), Handbook of parenting (2. Edition, Cilt 5, s. 485–508). Lawrence Erlbaum Associates.
• Spera, C. (2005). A review of the relationship among parenting practices, parenting styles, and adolescent school achievement. Educational psychology review, 17(2), 125-146.
• Sümer, N., Gündoğdu, E., ve Helvacı, E. (2010). Anne-Baba tutum ve davranışlarının psikolojik etkileri: Türkiye’de yapılan çalışmalara toplu bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 13(25), 42–59.
• Tekgül, N. (2015). Ergenlik döneminde bilişsel odaklı psikoeğitim programının kaygı düzeyi, akademik başarı ve bilişsel hatalar ile etkileşiminin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Maltepe Üniversitesi,.
• Toprakyaran, S. (2016). Lise son sınıf öğrencilerinin anne baba tutumları ile akademik erteleme davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi. Haliç Üniversitesi.
• Türkel, Y. D., ve Tezer, E. (2008). Parenting styles and learned resourcefulness of Turkish adolescents. Adolescence, 43(169).
• Vernon, A. (2002). What works when with children and adolescents: A handbook of individual counseling techniques. Research Press.
• White, G. W. (2016). Mental health and academic achievement: The effect of self-efficacy [Rutgers University - Graduate School - New Brunswick]. https://doi.org/10.7282/T3JH3PGX
• Yılmaz, A. (2000). Anne-baba tutum ölçeğinin güvenirlik ve geçerlik çalışması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 7(3), 160–172.
• Yılmaz, A. (2001). Çocukların algıladığı anne baba arasındaki uyum, anne baba tutumu ve benlik algısı arasındaki ilişkiler. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 8(2), 85–93.