Türkiye’de Uzamsal Yeteneğe ilişkin Araştırma Eğilimleri

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 36, 2605 - 2636, 30.04.2021

Neşe Dokumacı Sütçü

https://doi.org/10.26466/opus.839496

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada, Türkiye’de 1996 ile 2020 yılları arasında yapılmış olan uzamsal yeteneğe ilişkin araştırma eğilimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla 88 lisansüstü tez incelenmiştir. Araştırmada, nitel araştırma türlerinden olan doküman inceleme kullanılmıştır. Araştırma kapsamına giren tezler ölçüt örnekleme ile belirlenmiştir. Elde edilen verilerin çözümlenmesinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmada uzamsal yetenek ile ilgili yapılmış olan yüksek lisans tezlerinin sayısının doktora tezlerine göre daha fazla olduğu; yüksek lisans tezlerinin en çok 2016 ve 2018, doktora tezlerinin ise 2012, 2017 ve 2019 yıllarında yapıldığı; ağırlıklı olarak doktora tezlerinin profesörlerin, yüksek lisans tezlerinin ise doktor öğretim üyesi danışmanlığında olduğu; en çok lisansüstü tez yapılan üniversitelerin Ortadoğu Teknik ve Marmara olduğu, enstitülerin Eğitim ve Fen Bilimleri, anabilim dalının İlköğretim olduğu; tezlerde en çok “farklı uygulamaların uzamsal yeteneğin gelişimi üzerindeki etkileri” amacına odaklanıldığı; araştırma yöntemlerinden en fazla nicel ve karma araştırmanın, araştırma desenlerinden en çok deneysel deseninin tercih edildiği; en çok ortaokul öğrencileri ile çalışıldığı; basit tesadüfî örnekleme yönteminin kullanıldığı; 1-50 kişilik örneklem büyüklüğünün tercih edildiği; tezlerin çoğunda tercih edilen veri toplama aracının test olduğu; betimsel istatistiklerin en fazla tercih edilen veri analiz tekniği olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

uzamsal yetenek, doküman analizi, araştırma eğilimleri, içerik analizi

Research Tendencies towards Spatial Ability in Turkey

Öz

In this research, it was aimed to determine the research tendencies towards spatial ability between 1996-2020 in Turkey. Accordingly, 88 theses were examined. The study was designed with document review which is one of the qualitative research methods. The theses were determined with criterion sampling. Content analysis was used in the analysis. It was determined that the number of master’s theses conducted on spatial ability were more than the doctoral theses, the highest number of master’s theses were written in 2016 and 2018 and the highest number of doctoral theses were written in 2012, 2017 and 2019, the advisors of doctoral theses were mostly professors and the advisors of master’s theses were mostly assıstant professor, the highest number of these were conducted in Middle East Technical and Marmara University, and the institutions were Education and Science institutions, and the departments were Elementary, the most intended purpose were “effects on the spatial ability of the different applications”, the most used research method was quantitative and mixed research, the most preferred research design was experimental design, the most studied group was middle-school students, simple random sampling method was used, sample size of 1-50 people was preferred, the most preferred data collection tool was tests, and the most preferred data analysis technique was descriptive statistics.

Anahtar Kelimeler

spatial ability, research tendencies, document analysis, content analysis

Kaynakça

• Abay, S., Tertemiz, N. ve Gökbulut, Y. (2018). Invastigation in several variables the spatial skills of teacher candidates. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 12(1), 45-62.
• Baki, A. ve Gökçek, T. (2012). Karma yöntem araştırmalarına genel bir bakış. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 11(42), 1-21.
• Bennett, G. K., Seashore, H. G. ve Wesman, A. G. (1974). The differential aptitude tests (Form t). New York: The Psychological Corporation.
• Bishop, A. J. (1980). Spatial abilities and mathematics education-A review. Educational studies in mathematics, 11(3), 257-269.
• Cansız Aktaş, M. (2015). Nitel veri toplama araçları. M. Metin (Ed.), Kuramdan uygulamaya eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri içinde. (s. 337-371) Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cheng, Y. L. ve Mix, K. S. (2014). Spatial training improves children's mathematics ability. Journal of Cognition and Development, 15(1), 2-11.
• Clements, D. H. (1998). Geometric and spatial thinking in young children. ERIC Document Reproduction Service No. ED 436232.
• Coleman, S. L. ve Gotch, A. J. (1998). Spatial perception skills of chemistry students. Journal of Chemical Education, 75(2), 206.
• Contero, M., Naya, F., Company, P., Saorin, J. L. ve Conesa, J. (2005). Improving visualization skills in engineering education. IEEE Computer Graphics and Applications, 25(5), 24-31.
• Corradini, A. (2011). A study on whether digital games can effect spatial reasoning skills. Handbook of Research on Improving Learning and Motivation through Educational Games: Multidisciplinary Approaches. IGI Global, 1, (pp.1086-1110).
• Çepni, S. (2014). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. (7. Baskı). Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Delialioğlu, Ö. ve Aşkar, P. (1999). Contribution of students’logical thinking ability, mathematical skills and spatial ability on achievement in secondary school physics. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16–17, 34–39.
• Demetriou, A., Christou, C., Spanoudis, G. ve Platsidou, M. (2002). The development of mental processing: Efficiency, working memory, and thinking. Monographs of the Society of Research in Child Development (Serial Number 267).
• Demirkaya, C. ve Masal, M. (2017). Geometrik-mekanik oyunlar temelli etkinliklerin ortaokul öğrencilerinin uzamsal düşünebilme becerilerine etkisi. Sakarya University Journal of Education, 7(3), 600-610.
• Dokumacı Sütçü, N. (2017). Zekâ oyunlarının ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin uzamsal yeteneklerine ve uzamsal yetenek öz-değerlendirmelerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Dicle Üniversitesi, Diyarbakır.
• Dokumacı Sütçü, N. (2018, Mayıs). Ortaokul öğrencilerinin uzamsal görselleştirme becerilerinin incelenmesi. Proceedings of the Vth International Eurasian Educational Research Congress, Antalya. s. 197-199
• Ekstrom, R. B., Dermen, D. ve Harman, H. H. (1976). Manual for kit of factor-referenced cognitive tests. Princeton, NJ: Educational Testing Service.
• Eliot, J. ve Smith, I. M. (1983). An international directory of spatial tests. Windsor, UK, NFER-Nelson.
• Erkek, Ö., Işıksal, M. ve Çakıroğlu, E. (2017). Öğretmen adaylarının uzamsal görselleştirme yetenekleri ve uzamsal kaygıları üzerine bir çalışma. Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(1), 33-50.
• Erkuş, A. (2009). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Ferguson, A. M., Maloney, E. A., Fugelsang, J. ve Risko, E. F. (2015). On the relation between math and spatial ability: The case of math anxiety. Learning and Individual Differences, 39, 1-12.
• Göktepe Yıldız, S. ve Özdemir, A. S. (2017). Development of the spatial ability test for middle school students. Acta Didactica Napocensia, 10(4), 41-54.
• Guay, R. B. (1976). Purdue spatial visualization test. West Lafayette, Indiana: Purdue Research Foundation.
• Gürbüz, R., Erdem, E. ve Gülburnu, M. (2018). Sekizinci sınıf öğrencilerinin matematiksel muhakemeleri ile uzamsal yetenekleri arasındaki ilişki. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 1-6.
• Gürdal, A., Bakioğlu, A. ve Öztuna, A. (2010). Fen bilgisi eğitimi lisansüstü tezlerinin incelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 17.
• Güven, B. ve Kösa, T. (2008). The effect of dynamic geometry software on student mathematics teachers' spatial visualization skills. Turkish Online Journal of Educational Technology-TOJET, 7(4), 100-107.
• Hartman, N. W. ve Bertoline, G. R. (2005, July). Spatial abilities and virtual technologies: Examining the computer graphics learning environment. Information Visualisation, Proceedings. Ninth International Conference on (p. 992-997). IEEE.
• Hauptman, H. (2010). Enhancement of spatial thinking with Virtual Spaces 1.0. Computer & Education, 54, 125–135.
• İrioğlu, Z. ve Ertekin, E. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin zihinsel döndürme becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Journal of Educational and Instructional Studies in the World, 2(1), 75-81.
• Juodaitytė, A. ve Kazlauskienė, A. (2008). Research methods applied in doctoral dissertations in education science (1995-2005): Theoretical and empirical analysis. Vocational Education: Research & Reality, 15, 36- 45.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi (22. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kospentaris, G. ve Spyrou, P. (2010). The effects of high school geometry instruction on the performance in spatial tasks. Journal for Geometry and Graphics, 14(2), 227-244.
• Lin, C. H. ve Chen, C. M. (2016). Developing spatial visualization and mental rotation with a digital puzzle game at primary school level. Computers in Human Behavior, 57, 23-30.
• Liner, M. S. (2012). Spatial ability and achievement in high school physics. Unpublished doctoral dissertation. Louisiana State University.
• Linn, M. C. ve Petersen, A. C. (1985). Emergence and characterization of gender differences in spatial abilities: A meta-analysis. Child Development, 56, 1479-1498.
• Lohman, D. F. (1979). Spatial ability: A review and reanalysis of the correlational literature. (Tecnical Report No.8). Aptitude Research Project, School of Education, Stanford University.
• Lohman, D. F. (1993, July). Spatial ability and g. Paper presented at the First Spearman Seminar, University of Plymouth.
• Lowrie, T., Logan, T. ve Ramful, A. (2017). Visuospatial training improves elementary students’mathematics performance. British Journal of Educational Psychology, 87, 170-186.
• Lubinski, D. (2010). Spatial ability and STEM: A sleeping giant for talent identification and development. Personality and Individual Differences, 49(4), 344-351.
• Martin-Dorta, N., Sanchez-Berriel, I., Bravo, M., Hernandez, J., Saorin, J. L. ve Contero, M. (2014). Virtual blocks: A serious game for spatial ability improvement on mobile devices. Multimedia Tools and Applications, 73(3), 1575-1595.
• Mathewson, J. H. (1999). Visual-spatial thinking: An aspect of science overlooked by educators. Science Education, 83(1), 33-54.
• McGee, M. G. (1979). Human spatial abilities: Psychometric studies and environmental, genetic, hormonal, and neurological influences. Psychological Bulletin, 86(5), 889.
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Mohler, J. L. (2006). Examining the spatial ability phenomenon from the student’s perspective Unpublished doctoral dissertation. Purdue University, West Lafayette, Indiana.
• Newcombe, N. S. ve Shipley, T. F. (2015). Thinking about spatial thinking: New typology, new assessments. In studying visual and spatial reasoning for design creativity (p.179-192). Springer Netherlands.
• Newman, S. D., Hansen, M. T. ve Gutierrez, A. (2016). An fMRI study of the impact of block building and board games on spatial ability. Frontiers in Psychology, 7, 1278.
• Olkun, S. (2003a). Making connections: Improving spatial abilities with engineering drawing activities. International Journal of Mathematics Teaching and Learning, 3(1), 1-10.
• Olkun, S. (2003b). Comparing computer versus concrete manipulatives in learning 2D geometry. Journal of Computers in Mathematics and Science Teaching, 22(1), 43-46.
• Osberg, K. M. (1997). Spatial cognition in the virtual environment. Technical Report-97 18. Seattle: Human Interface Technology Laboratory, University of Washington.
• Özkan, U. B. (2019). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Ankara: Pegem Akademi.
• Pallrand, G.J. ve F. Seeber (1984). Spatial ability and achievement in introductory physics. Journal of Research in Science Teaching, 21(5), 507-16.
• Pellegrino, J. W., Alderton, D. L. ve Shute, V. J. (1984). Understanding spatial ability. Educational Psychologist, 19(4), 239-253.
• Peters, M., Chisholm, P. ve Laeng, B. (1995). Spatial ability, student gender, and academic performance. Journal of Engineering Education, 84(1), 69-73.
• Pittalis, M. ve Christou, C. (2010). Types of reasoning in 3D geometry thinking and their relation with spatial ability. Educational Studies in Mathematics, 75(2), 191-212.
• Pribyl, J. R. ve Bodner, G. M. (1987). Spatial ability and its role in organic chemistry: A study of four organic courses. Journal of Research in Science Teaching, 24(3), 229-240.
• Russell-Gebbett, J. (1985). Skills and strategies-pupils’approaches to three-dimensional problems in biology. Journal of Biological Education, 19, 293-297.
• Sarı, M. H. (2016). Uzamsal beceri ve uzamsal kaygı arasındaki ilişki: Sınıf öğretmeni adayları üzerine bir araştırma. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 7(3), 646.
• Senemoğlu, N. (2012). Gelişim, öğrenme ve öğretim, kuramdan uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi.
• Shepard, R. N. ve Metzler, J. (1971). Mental rotation of three-dimensional objects. Science, 171(3972),701-703.
• Sjölinder, M. (1998). Spatial cognition and environmental descriptions. N. Dahlbäck (Ed.), In exploring navigation: Towards a framework for design and evaluation of navigation in electronic spaces (p. 46-58).
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2016). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şimşek, E. ve Koru Yücekaya, G. (2014). Dinamik geometri yazılımı ile öğretimin ilköğretim 6. sınıf öğrencilerinin uzamsal yeteneklerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 65- 80.
• Tartre, L. A. (1990). Spatial orientation skill and mathematical problem solving. Journal for Research in Mathematics Education, 21, 216– 229.
• Tracy, D. M. (1990). Toy playing behaviour, sex role orientation, spatial ability and science achievement. Journal for Research in Science Teaching, 27, 637–649.
• Turgut, M., Yenilmez, K. ve Balbağ, M. Z. (2017). Öğretmen adaylarının mantıksal ve uzamsal düşünme becerileri: Bölüm, cinsiyet ve akademik performansın etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(41), 265-283.
• Turgut, M. (2015). Development of the spatial ability self-report scale (SASRS): Reliability and validity studies. Quality & Quantity, 49(5), 1997-2014.
• Turgut, M. ve Yenilmez, K. (2012). Matematik öğretmeni adaylarının uzamsal görselleştirme becerileri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 1(2), 243-252.
• Turgut, M. ve Yılmaz, S. (2012). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin uzamsal yeteneklerinin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 69-79.
• Uttal, D. H. ve Cohen, C. A. (2012). Spatial thinking and STEM education: When, why and how. Psychology of Learning and Motivation, 57(2), 147-181.
• Üzümcü, Ö. (2016). Nitel araştırma yöntemine sahip tezlerin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(32), 327-340.
• Winter, J. W., Lappan, G., Fitzgerald, W. ve Shroyer, J. (1989). Middle grades mathematics project: Spatial visualization. NY: Addison-Wesley.
• Yazar, T. ve Dokumacı Sütçü, N. (2018). Öğretmen yetiştirmede araştırma yönelimleri: 2000’li yıllarda (2000- 2018) öğretmen yetiştirme ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. M. Ergün, B. Oral ve T. Yazar (Ed.), Öğretmen yetiştirme sistemimiz: dün, bugün ve yarın, içinde (s.563-599). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, B. ve Tüzün, H. (2011). Üç-boyutlu sanal ortam ve somut materyal kullanımının uzamsal yeteneğe etkileri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41).
• Yılmaz, K. ve Altınkurt, Y. (2012). An examination of articles published on preschool education in Turkey. Educational Sciences: Theory and Practice. Special Issue, 3227-3241.
• Young, C. J., Cartmill, E. A., Levine, S. C. ve Goldin-Meadow, S. (2014, July). Gesture and speech input are interlocking pieces: The development of children’s jigsaw puzzle assembly ability. P. Bello, M. Guarini, M. McShane, ve B. Scassellati (Eds.), Proceedings of the 36th Annual Meeting of the Cognitive Science Society (p. 1820-1825).
• Yurt, E. ve Sünbül, A. M. (2012). Sanal ortam ve somut nesneler kullanılarak gerçekleştirilen modellemeye dayalı etkinliklerin uzamsal düşünme ve zihinsel çevirme becerilerine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri. 12(3), 1975-1992.