Türkiye’de Vergi Esnekliğinin Panel Eşbütünleşme ve Nedensellik Testleri ile Analizi

Yıl 2021, Cilt: 17 Sayı: 36, 2714 - 2739, 30.04.2021

Zerife Yildirim , Murat Demir

https://doi.org/10.26466/opus.848755

Öz

Bu çalışmanın amacı Türkiye'de 2004-2019 yıllarını kapsayan dönemler için İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması (IBBS 2) Düzey 2'ye göre vergi esnekliğini incelemektir. Bu amaçla İkinci Nesil Birim Kök Testleri, Westernlund Eşbütünleşme ve Dumitrescu Hurlin Panel Nedensellik Testleri kullanılmıştır. Analiz sonuçları ekonomik büyüme ve vergi gelirleri değişkenlerinin uzun dönemde eşbütünleşme ilişkisine sahip olduğunu göstermektedir. Panel DOLSMG test sonucuna göre ise Panel genelinde vergi gelirleri için esneklik katsayısı 0.17 olarak hesaplanmıştır. Bu sonuca göre ülke geneli 26 bölge için, ekonomik büyümedeki %1’lik artış vergi gelirlerinde uzun dönemde %0.17’ lik bir artış meydana getirmektedir. Bu esneklik değeri oldukça düşük bir niteliktedir ve vergilemenin gelir sağlayıcı özelliğini yerine getirememektedir. Vergi esnekliğini İBBS-Düzey 2’ ye göre incelediğimizde ise 26 bölge içinden; TRA2, TRC1, TRC3, TR22, TR32, TR41, TR63 ve TR82 bölgelerine ait katsayı sonuçları 1’in üzerinde, pozitif ve istatistiksel olarak anlamlı çıkmıştır. Dumitrescu Hurlin panel nedensellik analizinde panel geneli için ekonomik büyümeden vergi gelirlerine doğru nedensellik ilişkisi olduğu ve yine vergi gelirlerinden ekonomik büyümeye doğru nedensellik ilişki olduğu görülmüştür. Yani değişkenler arasında çift yönlü bir nedensellik ilişkisi olduğunu ifade etmek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Vergi Esnekliği, Ekonomik Büyüme, Panel Eşbütünleşme, Ortalama Grup Dinamik Sıralı En Küçük Kareler (DOLSMG), Dumitrescu Hurlin Panel Nedensellik

Analysis with Panel Cointegration and Causality Tests of Tax Elasticity in Turkey

Öz

The purpose of this study is examine for Turkey for periods covering the years 2004-2019 according to the Classification of Statistical Territorial Units (IBBS 2) Level 2 of tax flexibility. For this purpose, Second Generation Unit Root Tests, Westternlund Cointegration and Dumitrescu Hurlin Panel Causality Tests are used. The results of the analysis show that the variables of economic growth and tax revenues have a long-term cointegration relationship. According to the panel DOLSMG test result, the elasticity coefficient for tax revenues across the panel was calculated as 0.17. According to this result for 26 regions across the country, 1% increase in economic growth creates an increase 0.17% in tax revenues in the long run. This elasticity value is of a very low quality and cannot fulfill the income generating feature of taxation. When we examine the tax flexibility according to NUTS-Level 2, among 26 regions; the coefficient results of TRA2, TRC1, TRC3, TR22, TR32, TR41, TR63 and TR82 regions were over 1, positive and statistically significant. In Dumitrescu Hurlin panel causality analysis, there is a causality relationship from economic growth to tax revenues for the panel in general, and again it is seen that there is a causal relationship from tax revenues to economic growth. In other words, it can be stated that there is a bidirectional causality relationship between variables.

Anahtar Kelimeler

Tax Flexibility, Economic Growth, Panel Cointegration, Dynamic Ordinary Least Squares Mean Grup(DOLSMG), Dumitrescu Hurlin Panel Causality.

Kaynakça

• Akar, S. (2013). Vergi gelirlerinin esnekliği ve istikrarı: Merkezi bütçe sınıflandırmasına dayalı ampirik bir analiz. Maliye Dergisi. 165, 27-37.
• Akar, S. ve Şahin, Ö. U. (2015). Türkiye’ de vergi canlılığının analizi. Journal of Economics, Finance and Accounting (JEFA), 2(1), 29-43.
• Asteriou, D. ve Hall, S. G. (2007). Applied econometrics (Rev.ed.). NewYork: Palgrave Macmillan.
• Bakanlar Kurulu Kararı (2002). Bölgesel politikalar kararı. https://www.ab.gov.tr/files/SBYPB/B%C3%B6lgesel%20Politika/bakanlar_kurulu_karari.28.08.2002.doc
• Bettendorf, L. ve Van Limbergen, D. (2013). The stability of tax elasticities in the Netherlands. CPB Discussion Paper |, 256, 1-2, 2013.
• Bnescua, L. ve Comanniciu, C. (2013). Tax elasticity analysis in Romania: 2001 – 2012. Procedia Economics and Finance, 6, 614. 609-614.
• Bilquees, F. (2004). Elasticity and Buoyancy of the tax system in Pakistan. The Pakistan Development Review, 43(1), 73‐93. 25.11.2020).
• Bingöl, O. (2020). 2020 Ocak-Haziran dönemi bütçe performansı gerçekleşmeleri. 05.11.2020 tarihinde https://vergiyedair.com/2020/07/18/2020-ocak-haziran-donemi-butce-gelir-performansi-gecen-yilin- uzerinde/ adresinden erişilmiştir.
• Boschiab, M. ve d’Addona, S. (2017). CAMA Centre for applied macroeconomic analysis the stability of tax elasticities over the business cycle in European countries. CAMA Working Paper, 44, 2.
• Breusch, T., Pagan, A. (1980). The Lagrange multiplier test and its application to model specification in econometrics. Rev. Econ. Stud. 47, 239–253.
• Bunescu, L. ve Comaniciu, C. (2013). Tax elasticity anaalysis in Romania: 2001-2012. International Economic Conference of Sibiu 2013 Post Crisis Economy: challenges and opportunities. IECS 2013. Procedia Economics and Finance 6, 609-614.
• Chang, Y. (2004). Bootstrap unit root test in panels with cross sectional dependency. Journal of Econometrics. 120(2). 263-293.
• Chipeta, C. (1998). Tax reform and tax yield in Malawi. Southern African Institute for Economic Research. The African Economic Research Consortium. AERC Research Paper 81. March 1998. Zomba. Malawi. 20.11.2020 tarihinde https://idl-bnc-idrc.dspacedirect.org/bitstream/handle/10625/22082/113320.pdf? sequence=1&isAllowed=y adresinden erişilmiştir.
• Choudhry, N.N. (1979). Measuring the elasticity of tax revenue: A divisia index approach. IMF Econ Rev 26. Staff Papers, 26, 87-122. https://doi.org/10.2307/3866566 https://link.springer.com/article/10.2307/3866566 adreslerinden erişilmiştir.
• Çulha, A.A. (2012). Türkiye’de vergi gelirlerinin iktisadi döngülere duyarlılığı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Çalışma Tebliği, 11(11), 1-25.
• Dumitrescu, E. I. ve Hurlin, C. (2012). Testing for granger non-causality in heterogeneous panels. Economic Modelling, 29(4), 1450-1460. 20.05.2020 tarihinde https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0264999312000491 adresinden erişilmiştir.
• Ertürk, A., Avşar, S. T. ve Bulut, M. (2009). Türkiye verilerine göre vergi canlılığı ve esnekliğinin tahmin edilmesi. Ekonomik Yaklaşım. 20(71), 109-119.
• Gilles, M. ve Princen, S. (2015). Tax revenue elasticities corrected for policy changes. In the European Economy EU Discussion Paper, 18, 1-3.
• Gülmez, A. (2015). OECD ülkelerinde ekonomik büyüme ve hava kirliliği ilişkisi: Panel veri analizi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 9. 25.05.2020 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/iibfdkastamonu/issue/29618/317937 adresinden erişilmiştir.
• Hepaktan, C.E. ve Çınar, S. (2011). OECD ülkeleri vergi sistemi esnekliğinin panel eşbütünleşme testleri ile analizi. Sosyal Bilimler Dergis, 4(2), 133-142.
• Kopczu, W. (2005). Tax bases, tax rates and the elasticity of reported income. Journal of Public Economics. 8(11,12). 2093-2119.
• Kusi, N. K. (1998). Tax reform and revenue productivity in Ghana. Research Paper Seventy-Four March 1998. African Economic Research Consortium. 15.10.2020 tarihinde https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2210/RP%2074.pdf?sequence=1 adresinden erişilmiştir.
• Kuştepeli, Y. ve Şapçı, O. (2006). Personal income tax elasticity in Turkey: 1995-2005. Dokuz Eylül Üniversitesi Faculty of Business Department of Economics, Discussion Paper Series. 6(1). 1-12.
• Mourre, G., Astarita, C., ve Princen, S. (2014). Adjusting the budget balance for the business cycle: the EU methodology (No. 536). European Economy Economic Papers, 1.38 25.05.2020 tarihinde https://ec.europa.eu/economy_finance/publications/economic_paper/2014/pdf/ecp536_en.pdf adresinden erişilmiştir.
• Mukarram, F. (2001). Elasticity and buoyancy of major taxes in pakistan. Pakistan Economic and Social Review, 39(1), 75-86.
• Osoro, N.E. (1993). Revenue productivity implications of tax reform in Tanzania. AERC Research Paper Twenty. Omic Research Consortium. No.20. 15.11.2020 tarihinde https://media.africaportal.org/documents/RP20.pdf adresinden erişilmiştir.
• Osoro, N.E. (1995). Tax reforms in Tanzania: motivations, directions and implications. Research Paper Thirty- Eigh. African Economic Research Consortium. https://core.ac.uk/download/pdf/19917827.pdf 15.11.2020
• Özmen, İ. (2016). Vergi gelirlerinin belirleyicileri üzerine karşılaştırmalı bir analiz: BRIC-T. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(32), 233-252.
• Pesaran, M.H. (2004). General diagnostic tests for cross section dependence in panels. Cambridge Working Papers in Economics. 435.
• Pesaran, M. H. (2007). A simple panel unit root test in the presence of cross-section dependence. Journal of Applied Econometrics, 22, 265-312.
• Pesaran, M. H. ve Yamagata, T. (2008). Testing slope homogeneity in large panels. Journal of Econometrics. 142(1), 50-93.
• Recepoğlu, M., Doğanay, M. A. ve Değer, M. K. (2020). Enerji tüketimi ile ekonomik büyüme arasındaki ilişkiler: Türkiye’de iller üzerine panel veri analizleri (2004-2014). Doğuş Üniversitesi Dergisi, 21(1). 69-80.
• Russell, S. S. ve Randall, G. (1996). Holcombe measuring the growth and variabılıty of tax bases over the business cycle. National Tax Journal, 49(4), 535-552.
• Skeete, R., Coppin, K., Boamah, D. (2003). Elasticities and buoyancies of the Barbados tax system, 1977‐1999. Central Bank of Barbados Working Papers, 133‐149.
• Swamy, P.A.V.B. (1970). Efficient inference in a random coefficient regression model. Econometrica, 38(2). 311-323.
• Şimşek, D. (2013). Türkiye’de bölge düzeyinde vergi esnekliği, vergi canlılığı, vergi kapasitesi ve vergi gayreti.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: T.C. Gazi Üniversitesi SBE Ekonometri Anabilim Dalı.
• Tatoğlu, F. Y. (2012). İleri panel veri ekonometrisi: stata uygulamalı. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Tatoğlu, F.Y. (2017). Panel zaman serileri analizi. İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım A.Ş.
• Turhan, S. (1987). Vergi teorisi ve politikası. İstanbul: Der. Yayınları, s.318.
• TÜİK (2020). Türkiye İstatistik Kurumu. 05.09.2020 tarihinde www.tuik.org adresinden erişilmiştir.
• Twerefou, D.K., Fumey, A., Assibey, E.O. ve Asmah, E.E. (2010). Buoyancy and elasticity of tax: evidence from Ghana. Journal of Monetary and Economic Integration. 10(2). 15.11.2020 tarihinde http://wami- imao.org/sites/default/files/journals/v10n2unit2.pdf adresinden erişilmiştir.
• T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü (2020). Anasayfa. 05.09.2020 tarihinde www.muhasebat.hmb.gov.tr adresinden erişilmiştir.
• Westerlund, J. (2007). Testing for error correction in panel data. Oxford Bulletin of Economics and Statistics. 69(6), 709-748.
• Wolswijk, G. (2007). Short- and long-run tax elastıcıtıes. The Case Of The Netherlands, 5.
• Yıldırım, Z. ve Yaşa, A.A. (2014). The relation between the budget deficit and energy demand in the selacted european countries and Turkey: panel cointegration analysis. International Journal of Trade, Economics and Finance. 5(6), 482-489.
• Yıldırım, Z. (2019). Eğitim harcamaları ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki: ARDL sınır testi yaklaşımı. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences. 5(21).1367-1375.
• Yüce, M. (2004). Verginin mali amacı açısından Kırgız sisteminin geğerlendirilmesi. Mevzuat Dergisi. 7(78). 20.11.2020 tarihinde http://www.basarmevzuat.com/dergi/2004-06/a/04 adresinden erişilmiştir.