Din ve Milliyetçik İlişkisi: Kolaylaştırıcı mı Zorlaştırıcı mı?

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 40, 2775 - 2796, 01.08.2021

Halime Kökce

https://doi.org/10.26466/opus.864887

Öz

Milliyetçiliğin doğuşundan itibaren dinler ve milliyetçilikler birbirleriyle ilişkili olarak gündeme gelmiştir. Tarih boyunca milliyetçilikler ya kendilerini dine karşı konumlandırmış ya da dinden güç almışlardır. Bu makalede, din ve milliyetçilik arasındaki ilişki tarihsel ve güncel örnekler üzerinden tartışılacaktır. Bu bağlamda, dinlerin milliyetçilikleri beslediği ve milliyetçiliğin dinin yerine geçtiği örnekler ele alınmıştır. Bunun yanı sıra dinin milli kimliğin oluşumuna engel teşkil ettiği örnekler de söz konusudur. Ya da tam tersine dinin etnik kimliğin belirginleşmesine, toplumun geri kalanından kendisini farklılaştırmasına yardımcı olduğu durumlar üzerinde de durulmuştur. Bu örnekler göz önüne alındığında aşağıdaki çıkarımı yapmak mümkün gözükmektedir. Din ve milliyetçilik arasında, ilerlemeci bakış açısının ürettiği türden tek tip bir ilişki yoktur. Modern Aydınlanmacı tezlerin aksine dinler, milliyetçilikler içinde çok güçlü damarlar olarak var olmaya devam edebilmektedir. Bu anlamda milliyetçiliğin din ile ilişkisi kurucu niteliktedir. Dinler, milliyetçilikler için vazgeçilmezdir. Dinin milliyetçiliği beslendiği durumlarda da bu böyledir; dinin arkaik, gerici ve milliyetçiliğin önünde engel olarak tasvir edildiği du-rumlarda da.

Anahtar Kelimeler

Din,, milliyetçilik,, etnik kimlik.

The Relationship between Religion and Nationalism: Is it Facilitating or Complicating?

Öz

Since the birth of nationalism, religion and nationalism have been a subject of debates in which they intertwine. Nationalists have either positioned themselves against religion or used religion as a tool in order to gain power throughout history. It is aimed, in this study, to discuss the relationship between religion and nationalism focusing on historical and contemporary cases. In this regard, the examples in which religion feed nationalism and nationalism replaces religion are reviewed. In addition to that, the instances, which reveal that religion sometimes hinders creation of national identity, is examined in this study, while, on the other hand, it is also shown that there are experiences in which religion becomes a bearing factor for development of ethnic identity and appearance of fractions within the society. By taking into consideration the occurrences in question, we can infer that there is not just one type of relationship between religion and nationalism, by contrast with the common acceptance which is a result of the generation of the perspective of the progressivists. Counter to the modern era Enlightenment theses, religion is able to continue to exist in a nationalist ideology as a strong core. In this sense, the relation of nationalism with religion plays a founding role. Religion is indispensable for nationalism. That’s the way it goes in the cases either when religion is depicted as archaic, reactionary and seen as an obstacle to nationalism, or where nationalism is fed by religion.

Anahtar Kelimeler

Involuntary migration, Syrians, border cities, social acceptance, cohesion

Kaynakça

• Akdemir, E. (2007). Avrupa aynasında Türk kimliği. Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 7(1),131-148.
• Aktürk, Ş. (2006). Etnik kategori ve Milliyetçilik: Tek etnini, çok etnili ve gayri etnili rejimler. Doğu Batı Dergisi, 38, 23-53.
• Aktürk, Ş. (2015). Almanya, Rusya ve Türkiye'de etnisite rejimleri ve milliyet. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Anderson, B. (2015). Hayali cemaatler Milliyetçiliğin kökenleri ve yayılması (Çev. İ. Savaşır). İstanbul: Metis Yayınları.
• Baron, S. W. (2007), Modern Milliyetçilik ve din.(Çev. Mehmet Özay). İstanbul: Açılım Kitap Yayınları.
• Bozarslan, H. (2008). Türkiye’nin modern tarihi. İstanbul: Avesta Yayınları.
• Hayes, C. J. (1995). Milliyetçilik: Bir din. (Çev. Murat Çiftkaya).İstanbul: İz Yayınları.
• Bruinessen, V. M. (2008). Ağa şeyh devlet. İstanbul: İletişim.
• Bruinessen, V. M. (2010). Kürdistan üzerine yazılar. (Çev. N. Kıraç, B. Peker, L. Keskiner, H. Turansal, S. Somuncuoğlu ve L. Kafadar), İstanbul: İletişim.
• Çiçek, C. (2015). Ulus, din, sınıf, Türkiye'de kürt mutabakatının inşası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Davison, A. (2012). Türkiye'de sekülerizm ve modernlik. (Çev. T. Birkan).İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gellner, E. (2013). Uluslar ve ulusçuluk.(Çev. B. Ersanlı, G. G. Özdoğan). İstanbul: Hil Yayınları.
• Greenfeld, L. (2017). Milliyetçilik, moderniteye giden beş yol: İngiltere, Fransa, Almanya, Rusya, Amerika.(Çev. Abdullah Yılmaz). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Hobsbawm, E. J. (1995), 1780’den günümüze milletler ve milliyetçilik.(Çev. Osman Akınhay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kellas, J. G. (1991). The politics of nationalism and ethnicity. London: Macmillan.
• Keskin, N. B. (2016). Cumhuriyet döneminde milliyetçi düşüncede dini dönüşümler: Ziya Gökalp ve Erol Güngör ekseninde bir değerlendirme. İLEM içinde, III. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı I , s.24-39.
• Kodaman, B. (1987), Sultan II. Abdülhamid devri Doğu Anadolu politikası.Ankara: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Lewis, B. (1993). Modern Türkiye'nin doğuşu.(Çev. M. Kıratlı). İstanbul: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Llobera, R. J. (2007), Modernliğin tanrısı Batı Avrupa’da Milliyetçiliğin gelişimi. (Çev. Emek Akman-Ebru Akman).Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Maalouf, A. (2008). Ölümcül kimlikler.(Çev. A. Bora). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Mardin, Ş. (1993). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öğün, S. S. (2000). Mukayeseli Sosyal Teori ve tarih bağlamında Milliyetçilik. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Sancaktar, C. (2019). Sosyalist Yugoslavya'nın yıkılışında hırvat milliyetçiliğinin rolü. Akademik İncelemeler Dergisi, 14(1), 51-86.
• Smith, A. D. (1994). Milli kimlik. (Çev. B. Şener). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şimşir, B. N. (2009). Bulgaristan Türkleri. İstanbul: Bilgi Yayınevi
• Yalçıner, R. (2014). Etnisite ve Milliyetçilik: eleştirel bir değerlendirme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi,69(1),189-215.
• Taylor, C. (2014). Seküler çağ.(Çev. D. Körpe). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Todorov, N. (1979). Bulgaristan tarihi.(Çev. V. Ataman). İstanbul: Öncü Yayınları.