Sağlık İnanç Modeli’ ne Dayalı Olarak Öğretmenler ve Okul Yöneticilerinin Salgına Yönelik Bireysel Hazırlık Algılarının İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: 40, 2345 - 2374, 01.08.2021

Ahmet Kaya , Banu Moçoşoğlu , Halil İbrahim Sevim

https://doi.org/10.26466/opus.868717

Cited By: 2

Öz

COVID-19-19 salgınının yaşanması sebebiyle salgına yönelik olarak bireysel tedbirlerin ve hazırlıkların önemi toplum gündeminde daha fazla yer almaya başlamıştır. Bu araştırmada da toplumun en önemli kesitlerinden biri olan eğitim sektöründe yer alan öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin mevcut salgı-na/salgınlara yönelik olarak bireysel hazırlık algılarının Sağlık İnanç Modeli’ne göre hangi düzeyde olduğunun tespiti ve çeşitli değişkenlere göre bu düzeyin farklılık gösterip göstermediğinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini Kahramanmaraş ve Şanlıurfa illeri merkez ilçeleri ile Adıyaman ili merkezinde bulunan devlet okulları oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise seçkisiz örneklem yöntemi ile seçilen 403 öğretmen ve okul yöneticisi oluşturmaktadır. Analizler ilgili katılımcılardan derlenen 403 veri seti üzerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada betimsel tarama modelinden faydala-nılmıştır. Araştırma kapsamında bağımsız değişken olarak kullanılan yaş, cinsiyet, öğrenim durumu, medeni durum, çocuk sahibi olup olmama durumu, aylık gelir düzeyi ve unvan bilgileri ile anlamlı farklılık olup olmadığının tespiti parametrik ve non-parametrik testler ile gerçekleştirilmiştir. Buna göre araştırmada betimleyici istatistik yöntemler, bağımsız örneklemler t-Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA), Kruskal-Wallis H testi kullanılmıştır. ANOVA testindeki anlamlı farklılık kaynağının tespiti için Post-Hoc çoklu karşılaştırma testlerinden Scheffe; Kruskal-Wallis H testindeki anlamlı farklılık kaynağının tespiti için de Bonferroni çoklu karşılaştırma testinden yararlanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin salgına yönelik bireysel hazırlık algı düzeyleri yaş, cinsiyet, öğrenim durumu, medeni durum ve aylık gelir değişkenleri bakımından anlamlı bir fark tespit edilmişken; çocuk sayısı ve unvan değişkenleri bakımından ise anlamlı bir fark tespit edilmemiştir. Ayrıca öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin salgına yönelik bireysel hazırlık algı düzeylerinin ölçek genelinde “Katılıyorum” seviyesinde olması nedeniyle yüksek düzeyde olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Salgın, Bireysel Hazırlık, Sağlık İnanç Modeli, Öğretmenler, Okul Yöneticileri

Examining Teachers' and School Administrators' Perceptions of Individual Readiness for the Epidemic Based on the Health Belief Model

Öz

Because of the COVID-19-19, the importance of individual measures and preparations for the epidemic has started to be more on the public agenda. In this study, it was aimed to determine the level of individual readiness perceptions of teachers and school administrators according to the Health Belief Model in the education sector, which is one of the most important sections of the society and to determine whether this level differs according to various variables. The population of the research consists of the public schools in the Central Districts of Kahramanmaraş and Şanlıurfa Provinces and in the Central District of Adıyaman Province. The sample of the study consists of 403 teachers and school administrators selected by the random sampling method. Analyses were carried out on 403 data sets compiled from relevant partici-pants. The descriptive survey model was used in the research. Parametric and non-parametric tests were used to determine whether there was a significant difference with age, gender, educational status, marital status, whether or not having children, monthly income level and title information used as independent variables within the scope of the study. Accordingly, descriptive statistical methods, unpaired t-test, One Way Analysis of Variance ANOVA test and Kruskal-Wallis H test were used in the study. Scheffe, one of the Post-Hoc multiple comparison tests was used for the determination of the source of significant difference in the ANOVA test and Bonferroni multiple comparison test was used to determine the source of significant difference in the Kruskal-Wallis H test. According to the results of the research; While a significant difference was determined in terms of the individual preparedness perception levels of teachers and school administrators for the epidemic in terms of age, gender, educational status, marital status and monthly income variables; There was no significant difference in terms of number of children and title variables. In addition, it was determined that the perception levels of individual readiness for the epidemic of teachers and school administrators were at a high level due to the "I agree" level throughout the questionnaire.

Anahtar Kelimeler

Outbreak, Individual Preparation, Health Belief Model, Teachers, School Administrators

Kaynakça

• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni. SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Ankara: Pegem Akademi.
• Champion V. (1994) Relationship of age to mammography compliance. Cancer. 74(1), 329-335.
• Skinner C. S. (2008). The health belief model. In: Glanz K, Rimer B.K, Viswanath K.V. eds. Health Behavior and Health Education: Theory, Research and Practice. 4th ed. San Francisco, p.46-65.
• Ersin F. ve Bahar Z. (2012). Sağlığı geliştirme modellerinin meme kanserini erken teşhis davranışları üzerindeki etkileri: Bir literatür taraması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 5, 28-38.
• Glanz K, Lewis F.M. and Rimers B.K. (Eds.) (2002). Health behavior and health education: Theory, research and practice. San Fransisco, CA: Jossey-Bass.
• Gözüm, S. ve Aydın, I. (2004). Meme kanseri taramalarında Champion’un Sağlık İnanç Modeli Ölçeğinin Türkçe uyarlamalarına ilişkin sonuçlar. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 1, 71-85.
• Gözüm, S. ve Çapık, C. (2014). Sağlık davranışlarının geliştirilmesinde bir rehber: Sağlık İnanç Modeli. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 7(3), 230-237.
• Hochbaum GM. (1958). Public participation in medical screening programs: a socio-psyhologicial study. Washington, DC: US Dept. Health, Educ. Welf.
• İnal, E. (2015). Acil durumlara/afetlere bireysel hazırlığı değerlendirmek için Sağlık İnanç Modeli’ne dayalı ölçek geliştirme. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi Halk Sağlığı Enstitüsü, Ankara.
• Kahraman G, Baş, T. ve Akbolat, M. (2015). Obeziteye yönelik tutum ve inançların geliştirilmesinde sağlık programlarının etkisi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 89-98.
• Karakaya, İ. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. A. Tanrıöğen (Edt.) Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Öz, F. (2004). Sağlık alanında temel kavramlar. Ankara: İmaj İç ve Dış Tic. A.Ş.
• Öztek, A. Z., Üner, S. ve Eren, N. (2012). Halk sağlığı kavramı ve gelişmesi. Halk sağlığı temel bilgiler. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Özvarış, B. Ş. (2011). Sağlığı geliştirme ve sağlık eğitimi. Ankara: Hacettepe Yayınları.
• Peker, A.T. ve Zengin, S. (2019). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin spor sağlık inanç düzeylerinin değerlendirilmesi. Ekev Akademi Dergisi, 77, 45-56.
• Rosenstock, L.M. (1974). Historicalorigins of the health belief model. Health Education Monographs, 2, 328-335. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı. (Erişim Tarihi: 20.11.2020) https://hsgm.saglik.gov.tr/ tr/kanser-taramaları.
• Ünsal A. (2017). Hemşireliğin dört temel kavramı: İnsan, Çevre, sağlık & hastalık, hemşirelik. Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1), 11-28.
• World Health Organization (WHO) (1946). International Health Conference, New York. Erişim Tarihi: 20.11.2020. http://www.who.int/about/definition/en/print.html.
• World Health Organization. (1984). WHO definition of Health. Retrieved in (Erişim Tarihi: 20.11.2020) www.who.int/about/definition/en/print.html