Türkiye’de Psikolojik Danışma ve Rehberlik Alanındaki Tezlerde Problemli Teknoloji Kullanımı

Yıl 2021, Cilt: 18 Sayı: Eğitim Bilimleri Özel Sayısı, 4952 - 4982, 15.09.2021

Önder Baltacı Ömer Faruk Akbulut

https://doi.org/10.26466/opus.906742

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de psikolojik danışma ve rehberlik alanındaki problemli teknoloji kullanımı ile ilgili yapılmış lisansüstü tezleri inceleyerek alandaki araştırma eğilimlerinin belirlenmesidir. Bu kapsamda araştırmada, problemli teknoloji kullanımı ile ilgili lisansüstü tezler belirlenen çeşitli ölçütler çerçevesinde incelendiği için içerik analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında YÖK Tez veri tabanında toplam 679 lisansüstü teze ulaşılmış ve bunlar arasından dahil edilme kriterleri göz önünde bulundurularak 105 yüksek lisans tezi ve 10 doktora tezi olmak üzere toplamda 115 lisansüstü tezi araştırma kapsamında incelenmek üzere seçilmiştir. Araştırma kapsamındaki lisansüstü tezlerin incelenmesi sürecinde araştırmacılar tarafından hazırlanan “Araştırma Değerlendirme Formu” kullanılmıştır. Araştırma kapsamında incelenecek lisansüstü tezler dahil edilme kriterleri göz önünde bulundurularak belirlendikten sonra içerik analizine tabi tutulmuştur. Lisansüstü tezler; yayınlanma yılı, tez türü, üniversite türü, araştırma modeli, çalışma grubu, çalışma grubu büyüklüğü, kullanılan ölçme aracı, yapılan istatistiksel analizler, problemli teknoloji kullanımı değişkeni ve problemli teknoloji kullanımı değişkeni ile çalışılan diğer değişkenler ölçütleri çerçevesinde incelenmiştir. Araştırmanın sonuçları, alanyazın ışığında tartışılmış ve önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

problemli teknoloji kullanımı, psikolojik danışma ve rehberlik, problemli internet kullanımı

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Problematic Technology Use in Theses in Psychological Counseling and Guidance in Turkey

Öz

The aim of this research is to determine the research trends by examining the graduate theses about the problematic technology use in the field of psychological counseling and guidance in Turkey. In this context; since graduate theses on problematic technology use were examined within the framework of various criteria, content analysis method was used in the research. Within the scope of the research, a total of 679 graduate theses were reached in the YÖK Thesis database, and considering the inclusion criteria, a total of 115 graduate theses, including 105 master's theses and 10 doctoral dissertations, were selected to be examined within the scope of the research. During the examination of the graduate theses within the scope of the research, the "Research Evaluation Form" prepared by the researchers was used. The graduate theses to be examined within the scope of the research were subjected to content analysis after they were determined by considering the inclusion criteria. Graduate theses were analyzed within the framework of the these criteria: the year of publication, thesis type, university type, research model, study group, study group size, assessment instrument used, statistical analysis, problematic technology use variable and other variables studied with them. The results of the research were discussed in the light of the literature and suggestions were made.

Anahtar Kelimeler

problematic technology use, psychological counseling and guidance, problematic internet use

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Aboujaoude, E. (2010). Problematic Internet use: an overview. World Psychiatry, 9(2), 85-90. https://dx.doi.org/10.1002%2Fj.2051-5545.2010.tb00278.x
• Akın, A., Altundağ, Y., Turan, M. E. ve Akın, Ü. (2014). The validity and reliability of the Turkish version of the smart phone addiction scale-short form for adolescent. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 152, 74–77. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.09.157
• Arıcak, O. T., Kınay, H. ve Tanrıkulu, T. (2012). Siber zorbalık ölçeğinin ilk psikometrik bulguları. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 101–114.
• Arıcak, O., Tanrıkulu, T. ve Kınay, H. (2012). Siber mağduriyet ölçeğinin ilk psikometrik bulguları. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 11, 1–6.
• Avşaroğlu, S. ve Akbulut, Ö. F. (2020). Sağlıklı aile yapısı açısından bir risk faktörü: İnternet bağımlılığı. International Social Sciences Studies Journal, 6(65), 2879–2902. http://dx.doi.org/10.26449/sssj.2456
• Ayas, T. ve Horzum, M. B. (2010). Sanal zorba/kurban ölçek geliştirme çalışması. Akademik Bakış : Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 19, 1–17.
• Baranowski, T., Baranowski, J., Thompson, D., Buday, R., Jago, R., Griffith, M. J. and Watson, K. B. (2011). Video game play, child diet, and physical activity behavior change: A randomized clinical trial. American Journal of Preventive Medicine, 40(1), 33–38. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2010.09.029
• Bayraktar, F. (2001). İnternet kullanımının ergen gelişimindeki rolü. Yüksek Lisans Tezi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Block, J. J. (2008). Issues for DSM-V: Internet addiction. The American Journal of Psychiatry, 165, 306–307. https://doi.org/10.1176/appi.ajp.2007.07101556
• Boyacı, M. (2019). Türkiye’de internet bağımlılığı araştırmaları: Bir içerik analizi çalışması. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 6, 777–795. https://doi.org/10.15805/addicta.2019.6.3.0030
• Boysan, M., Kuss, D. J., Barut, Y., Ayköse, N., Güleç, M. ve Özdemir, O. (2017). Psychometric properties of the Turkish version of the Internet Addiction Test (IAT). Addictive Behaviors, 64, 247–252. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2015.09.002
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Çetin, B., Yaman, E. ve Peker, A. (2011). Cyber victim and bullying scale: A study of validity and reliability. Computers and Education, 57(4), 2261–2271. https://doi.org/10.1016/j.compedu.2011.06.014
• Ceyhan, A. A. ve Ceyhan, E. (2009). Ergenlerde problemli internet kullanım ölçeği (PİKÖ-E) geliştirme çalışmaları. X. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi. Adana.
• Ceyhan, E., Ceyhan, A. A. ve Gürcan, A. (2007). Problemli internet kullanımı ölçeği’nin geçerlik ve güvenirlik çalışmaları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri (KUYEB) Dergisi, 7, 387–416.
• Creswell, J. W. (2020). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. Ankara: Siyasal.
• Demirci, K., Orhan, H., Demirdas, A., Akpinar, A. ve Sert, H. (2014). Validity and reliability of the Turkish Version of the Smartphone Addiction Scale in a younger population. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni-Bulletin of Clinical Psychopharmacology, 24(3), 226–234. https://doi.org/10.5455/bcp.20140710040824
• Drisko, J. W. and Maschi, T. (2015). Content analysis: Pocket guides to social work research method. Oxford University Press.
• Erdur-Baker, Ö. ve Kavşut, F. (2007). Akran zorbalığının yeni yüzü: Siber zorbalık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 27, 31–42.
• Günüç, S. (2009). İnternet Bağımlılık Ölçeğinin geliştirilmesi ve bazı demografik değişkenler ile İnternet bağımlılığı arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Horzum, M. B., Ayas, T. ve Çakır-Balta, Ö. (2008). Çocuklar için Bilgisayar Oyun Bağımlılığı Ölçeği. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(30), 76–88.
• Kabadayı, F. (2020). Psychometric properties of Turkish cyberpsychology scales. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 10(58), 385–411.
• Keser Özcan, N. ve Buzlu, S. (2005). Problemli internet kullanımını belirlemede yardımcı bir araç: “İnternette Bilişsel Durum Ölçeği”nin üniversite öğrencilerinde geçerlik ve güvenirliği. Bağımlılık Dergisi, 6(1), 19–26.
• Kutlu, M., Savcı, M., Demir, Y. ve Aysan, F. (2016). Young İnternet Bağımlılığı Testi Kısa Formunun Türkçe uyarlaması: Üniversite öğrencileri ve ergenlerde geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 17(1), 69–76. https://doi.org/ 10.5455/apd.190501
• Lee, C. and Lee, S.-J. (2017). Prevalence and predictors of smartphone addiction proneness among Korean adolescents. Children and Youth Services Review, 77, 10–17. https://doi.org/10.1016/j.childyouth.2017.04.002
• Li, L., Xu, D. D., Chai, J. X., Wang, D., Li, L., Zhang, L. and Xiang, Y. T. (2018). Prevalence of Internet addiction disorder in Chinese university students: A comprehensive meta-analysis of observational studies. Journal of Behavioral Addictions, 7(3), 610–623. https://doi.org/10.1556/2006.7.2018.53
• Ögel, K. (2014). İnternet bağımlılığı: İnternetin psikolojisini anlamak ve bağımlılıkla başa çıkmak. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Savcı, M., Ercengiz, M. ve Aysan, F. (2019). Problemli teknoloji kullanımı. Ankara: Pegem. https://doi.org/10.14527/9786052418659
• Savi Çakar, F. (2018). Önleyici psikolojik danışma kuram ve uygulamaları. Ankara: Pegem.
• Sert, H., Taskin Yilmaz, F., Karakoc Kumsar, A. ve Aygin, D. (2019). Effect of technology addiction on academic success and fatigue among Turkish university students. Fatigue: Biomedicine, Health & Behavio, 7(1), 41–51. https://doi.org/10.1080/21641846.2019.1585598
• Spada, M. M. (2014). An overview of problematic Internet use. Addictive Behaviors, 39(1), 3-6. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2013.09.007
• Silverman, D. (2015). Interpreting qualitative data. Sage Publications.
• Şahin, C. ve Yağcı, M. (2017). Sosyal Medya Bağımlılığı Ölçeği-Yetişkin Formu: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(1), 523–538.
• Sakarya Üniversitesi, İHH, ve AID. (2015). Teknoloji kullanımı ve bağımlılığı açısından Türkiye gençliğinin fotoğrafı. 15/01/2021 tarihinde https://insamer.com/rsm/icerik/dosya/dosya_182.pdf adresinden alındı.
• Şar, A. H., Ayas, T. ve Horzum, M. B. (2015). Akıllı telefon bağımlılığı ölçeği geliştirme; geçerlik ve güvenirlik çalışması. Online Journal Of Technology Addiction & Cyberbullying, 2(1), 1–17.
• Şata, M. ve Karip, F. (2017). Akıllı Telefon Bağımlılığı Ölçeği-Kısa Versiyonu’nun ergenler için Türk kültürüne uyarlanması. Cumhuriyet International Journal of Education, 6(4), 426–440.
• Topcu, Ç. ve Erdur-Baker, Ö. (2010). The revised cyber bullying inventory (RCBI): Validity and reliability studies. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 5, 660–664. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2010.07.161
• Türkiye Yeşilay Cemiyeti. (2017). Teknoloji yerinde yeterince. 15/02/2021 tarihinde https://tbm.org.tr/media/kitaplar/TBM_yetiskin_teknoloji_icerik_web.pdf adresinden alındı.
• Tutgun-Ünal, A. (2015). Sosyal medya bağımlılığı: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Wang, Q., Liu, Y., Wang, B., An, Y., Wang, H., Zhang, Y. and Mati, K. (2020). Problematic internet use and subjective sleep quality among college students in China: Results from a pilot study. Journal of American College Health, 1–9. https://doi.org/10.1080/07448481.2020.1756831
• We Are Social. (2020). Digital 2020. 15/02/2021 tarihinde https://wearesocial.com/blog/2020/01/digital-2020-3-8-billion-people-use-social-media#:~:text=More than 4.5 billion people,the middle of this year. adresinden alındı.
• Wittek, C. T., Finserås, T. R., Pallesen, S., Mentzoni, R. A., Hanss, D., Griffiths, M. D. and Molde, H. (2016). Prevalence and predictors of video game addiction: A study based on a national representative sample of gamers. International Journal of Mental Health and Addiction, 14(5), 672–686. https://doi.org/10.1007/s11469-015-9592-8
• Yeşilyaprak, B. (2020). 21.yüzyılda eğitimde rehberlik hizmetleri. Ankara: Nobel.
• Yildirim, C. ve Correia, A. P. (2015). Exploring the dimensions of nomophobia: Development and validation of a self-reported questionnaire. Computers in Human Behavior, 49, 130–137. https://doi.org/10.1016/j.chb.2015.02.059
• Yildirim, C., Sumuer, E., Adnan, M. ve Yildirim, S. (2016). A growing fear: Prevalence of nomophobia among Turkish college students. Information Development, 32(5), 1322–1331. https://doi.org/10.1177/0266666915599025
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Young, K. S. (2011). CBT-IA: The first treatment model for internet addiction. Journal of Cognitive Psychotherapy, 25(4), 304–312. https://doi.org/ 10.1891/0889-8391.25.4.304 Zheng, Y., Wei, D., Li, J., Zhu, T. and Ning, H. (2016). Internet use and its impact on individual physical health. IEEE Access, 4, 5135–5142. https://doi.org/10.1109/ACCESS.2016.2602301