Romanların Haklarına Erişimi: Türkiye'de İhmal Edilen Bir Topluluğun Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 21 Sayı: 6, 449 - 464

Buğra Yıldırım , Berfin Menekşe Egeli

https://doi.org/10.26466/opusjsr.1561410

Öz

Amaçsal örnekleme tekniği ile hazırlanan bu fenomenolojik niteliksel çalışmada, Türkiye'de Romanların temel insan haklarına erişimde yaşadıkları sorunlar, beklentiler ve zorluklar değerlendirilmiştir. Verilerin toplanmasında yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak derinlemesine görüşmeler yardımıyla İzmir’den 26 Roman birey çalışmaya katılmıştır. Bütün veriler MAXQDA 2020 ile kodlanarak çözümlenmiştir. Bulgular katılımcıların yaşam öykülerinden yola çıkarak; Roman kültürü, temel insan haklarına ve hizmetlere erişim, apolitik göz ardı edilen bir grup ile gelecekten beklentiler temaları altında ele alınmıştır. Katılımcıların temelde ekonomik güçlükler ve yoksullukla iç içe geçmiş sorunları deneyimlediği, barınma, istihdam, eğitim, sağlık gibi temel insani ihtiyaçlarını karşılayamadıkları anlaşılmıştır. Sonuç olarak, çalışma bulguları, Romanlara yönelik hak temelli uygulamaların önemini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Romanlar, insan hakları, temel insan ihtiyaçları, hak temelli uygulama, Türkiye.

The Access to Rights of the Roma: Views of a Neglected Community in Türkiye

Öz

This phenomenological qualitative study, prepared using the purposive sampling technique, the problems, expectations and difficulties of the Roma experienced in accessing basic human rights in Türkiye assessed. A semi-structured interview form was used in data collection, and 26 Roma individuals from Izmir participated in the study with the help of in-depth interviews. All data were analyzed by being coded in MAXQDA 2020. Based on the participants’ life stories, the results were discussed under the themes of Roma culture, access to basic human rights, an apolitical neglected group, and expectations of the future. It was understood that the participants basically experienced economic difficulties and problems intertwined with poverty and could not meet their basic human needs, such as housing, employment, education, and health. Accordingly, the study results demonstrated the importance of rights-based practices for the Roma.

Anahtar Kelimeler

The Roma, human rights, basic human needs, rights-based practice, Türkiye

Kaynakça

• Adaman, F., Demir, İ. A., Uncu, B. A., & Yeniev, G. (2022). Covid-19’un Türkiye’deki Roman Toplulukları üzerindeki sosyo-ekonomik etki araştırması. İstanbul: Roman Diyalog Ağı (RODA).
• Akdemir, D. (2014). Ayrımcılığın insan hakları boyutu ve ‘Pozitif Ayrımcılık’ [Aspects of Human Rights on Discrimination and 'Positive Discrimination']. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 3(4), 890-908. doi: 10.15869/itobiad.00018
• Akgül, B. (2010). Türkiye Çingeneleri’nin politikleşmesi ve örgütlenme deneyimleri [The politicization of the Gypsies in Türkiye and their organization experiments]. Öneri Dergisi, 9(34), 213-222.
• Akgül, U. (2010). Sürdürülebilir kalkınma: Uygulamalı antropolojinin eylem alanı. [Sustainable Development: Action field of applied anthropology ] Antropoloji, 24, 133-164.
• ASHB. (2023). Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi: I. Aşama Eylem Planı. Ankara: Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı.
• Balkız, Ö. I., & Göktepe, T. (2014). Romanlar ve sosyo-ekonomik yaşam koşulları: Aydın ili [Romans and socioeconomic living conditions: Aydın Province]. Sosyoloji Dergisi, 30(1), 1-39.
• Bačlija, I., & Haček, M. (2012). Minority political participation at the local level: The Roma. International Journal on Minority and Group Rights, 19(1), 53-68. doi:10.1163/157181112X620537
• Bucuroiu, F. (2013). Trainers that make a difference. Gipsy children in between. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 76, 130-134. doi: 10.1016/j.sbspro.2013.04.086
• Carter, M. I. (1996). The interrelation of Gypsy culture and school culture: An ethnography study of interactions. Doctoral dissertation, USA: West Virginia University.
• Clark, C. R. (2014). Glasgow's Ellis Island? The integration and stigmatisation of Govanhill's Roma population. People, Place & Policy Online, 8(1), 34-50. doi: 10.3351/ppp.0008.0001.0004
• Çeçen, A. (2013). İnsan hakları ve insancıl hukuk [Human rights and humanitarian law]. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 8, 809-830. doi:10.19168/jyu.78043
• Çetin, B. I. (2017). Kimlikleriyle Romanlar: Türkiye'deki roman vatandaşlara yönelik sosyal içerme ulusal strateji belgesi ve birinci aşama eylem planı'nın değerlendirilmesi [Gypsies with their identities: Evaluation of the social inclusion national strategy paper and first stage action plan for Gypsy citizens in Türkiye]. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 15(1), 85-112.
• Dişli, S. Ö. (2016). “Çingene” mi,“Roman” mı? Bir inşa süreci [Gypsy" or "Roman"? A building process]. Antropoloji, 31, 97-117. doi: 10.1501/antro_0000000329
• Dunajeva, J. (2021). Constructing identities over time:“Bad Gypsies” and “good Roma” in Russia and Hungary. Budapest: Central European University Press.
• Fesüs, G., Östlin, P., McKee, M., & Ádány, R. (2012). Policies to improve the health and well-being of Roma people: The European experience. Health Policy, 105(1), 25-32. doi: 10.1016/j.healthpol.2011.12.003
• Fırat, M., & Açıkgöz, R. (2020). Elazığ’da yaşayan Çingenelerin değişen/dönüşen meslekleri üzerine nitel bir araştırma [A Qualitative research on the changing/transforming professions of Gypsies living in Elazig]. Journal of Economy Culture and Society, Suppl. 1, 229-248. doi: 10.26650/JECS2019-0058
• Fırat, M., & İlhan, S. (2019). Çingenelerde yoksulluk ve sosyal dışlanma: Malatya örneği [Poverty and social exclusion in Gypsies: The Example of Malatya]. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(3), 265-277. doi: 10.18506/anemon.449956
• Genç, Y., Taylan, H. H., & Barış, İ. (2015). Roman çocuklarının eğitim süreci ve akademik başarılarında sosyal dışlanma algısının rolü [The role of social exclusion perception in the educational process and academic success of Roman children]. International Journal of Social Science, 33(1), 79-97. doi: 10.9761/JASSS2796
• HajioV, S., & McKee, M. (2000). The Health of the Roma people: a review of the. Journal of Epidemiology Community Health, 11(54), 864-869. doi: 10.1136/jech.54.11.864
• Hancock, L. (1999). The symbolic function of the Gypsy myth. Race and ideology. Spears, In: A. K. (Ed.). Language, symbolism, and popular culture (ss. 105-113). USA: Wayne State University Press.
• Ivasiuc, A. (2020). ‘We’ll Help Ourselves, but What’s in It for Us?’Conflict, Development and Social Mobility among Roma in Romania. Slovenský Národopis, 68(4), 365-378. doi: 10.2478/se-2020-0021
• Kaya, M., & Kaya, A. (2019). Çingenelerin ötekileştirilmesi bağlamında korkoro filmi üzerine dekonstrüktif bir okuma [A Deconstructive reading over the film Korkoro within the context of the otherization of the Gypsies]. SineFilozofi, 4(8), 338-356. doi: 10.31122/sinefilozofi.625976
• Kende, A., Hadarics, M., Bigazzi, S., Boza, M., Kunst, J. R., Lantos, N. A., ... & Urbiola, A. (2021). The last acceptable prejudice in Europe? Anti-Gypsyism as the obstacle to Roma inclusion. Group Processes & Intergroup Relations, 24(3), 388-410. doi: 10.1177/136843022090770
• Kolukırık, S. (2005). Türk toplumunda çingene imgesi ve ön yargısı [Gypsy image and prejudice in Turkish society]. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 8(2), 52-71.
• Kolukırık, S. (2008). Türkiye’de Rom, Dom ve Lom gruplarının görünümü [The perspective of Rom, Dom and Lom groups in Turkey]. Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD), 8, 145-154.
• Kornblum, W. & Lichter, P. (1972). Urban Gypsies and the culture of poverty. Urban life and culture, 1(3), 239-253. doi: 10.1177/089124167200100302
• Kóczé, A., & Rövid, M. (2017). Roma and the politics of double discourse in contemporary Europe. Identities, 24(6), 684-700. doi: 10.1080/1070289X.2017.1380338
• Kümbetoğlu, B. (2012). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma (3rd Ed.) İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Leeson, P. T. (2013). Gypsy law. Public choice, 155, 273-292. doi: 10.1007/s11127-012-0048-4
• Neuman, L. W. (2012). Toplumsal araştırma yöntemleri: Nitel ve nicel yaklaşımlar. (5th Ed.), İstanbul: Yayınodası.
• Okutan, E., & Turgut, R. (2018). Çocuk yoksulluğunun farklı bir etnik grup olan roman çocuklar açısından değerlendirilmesi [Evaluation of child poverty regarding to Roman children who are a different ethnic group]. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD), 5(8), 132-146.
• Orton, L., Anderson de Cuevas, R., Stojanovski, K., Gamella, J. F., Greenfields, M., La Parra, D., ... & Whitehead, M. (2019). Roma populations and health inequalities: a new perspective. International journal of human rights in healthcare, 12(5), 319-327. doi: 10.1108/IJHRH-01-2019-0004
• Öksüz, Y., Demir, E. G., & Öztürk, M. (2018). Roman çocukların okul doyumu düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Samsun İli Örneği) [Survey of school satisfaction levels of Roman children in terms of multiple variables [The Example of Samsun Province)]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 256-268.
• Özateşler, G. (2013). Avrupa'da Roma/Çingeneler üzerine sosyal politikalar [Social policies on Roman/Gypsies in Europe]. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Dergisi, 2(3), 13-34.
• Panayiotopoulos, C., & Zachariades, A. (2017). Exploring the unknown aspects of Roma community in Cyprus and the role of social work practice. European Journal of Social Work, 20(4), 572-583 doi: 10.1080/13691457.2016.1188773
• Pirpir, D. A., Özbal, E. Ö., Çiçekler, C. Y., & Aral, N. (2017). Roman annelere verilen eğitim programlarının etkisinin incelenmesi [Examining the effect of education programs given to Romani mothers]. Social Sciences Studies Journal, 3(6), 1130–39.
• Potar, P., Zelko, E., Kersnik, J., & Lolic, V. (2011). Health beliefs and practices among Slovenian Roma and their response to febrile illnesses: A qualitative study. Zdravstveno Varstvo, 4(50), 169-174. doi: 10.2478/v10152-010-0041-6
• Ram, M. H. (2014). Europeanized hypocrisy: Roma inclusion and exclusion in Central and Eastern Europe. JEMIE, 13(3), 15-44.
• Réger, Z., & Gleason, J. B. (1991). Romāni child-directed speech and children's language among Gypsies in Hungary. Language in Society, 20(4), 601-617. doi: 10.1017/S0047404500016742
• Sayan, P., & Duygulu, Ş. (2022). NGOization, politicization and polarization of Roma civil society in Turkey. Southeast European and Black Sea Studies, 22(3), 419-440. doi: 10.1080/14683857.2022.2046384
• Selimovic, J. M. (2022). Challenging the ‘here’and ‘there’of peace and conflict research: Migrants’ encounters with streams of violence and streams of peace. Journal of intervention and statebuilding, 16(5), 584-599. doi: 0.1080/17502977.2022.2124348
• Titova, T. A., Frolova, E. V., Gushchina , E. G., & Fakhrutdinova, A. V. (2019). Gypsy population of Tatarstan: Attitude to education and health. Journal of Educational and Social Research, 9(4), 188-192. doi: 10.36941/jesr-2019-0022
• Trehan, N. (2009). The Romani subaltern within neoliberal european civil society: NGOization of human rights and silent voices. In N. Sigona & N. Trehan (Eds.). Romany politics in contemporary Europe: Poverty, ethnic mobilization and the neoliberal order (ss. 51–71). Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Topuz, S. K. (2010). Yurttaşlık kavramı ve Türkiye’de yurttaşlık: Edirne Çingenelerinin/Romanlarının yurttaşlık algısı üzerine bir araştırma [The concept of citizenship and citizenship in Turkey: A research on the citizenship perception of Edirne Gypsies/Roman]. Doctoral dissertation, Ankara: Gazi University.
• Uğurlu, Ö., & Duru, B. (2010). Kriz ve kentsel yerinden edilme sürecinde Çingeneler [Gypsies during Crisis and during the process of urban displacement]. II. Uluslararası Ekonomi Politik Konferansı: Kriz ve Kalkınma (2nd International Economic Political Conference: Crises and Development), 12-18.
• Uştuk, O., & Güleç, E. (2021). Salgın sürecinde Romanların gündelik hayatındaki dönüşümün medyadaki görünümü [Media coverage of the transformation of everyday life of Roma Communities during Covid-19 Pandemic]. İdealkent, 12(Covid-19 Özel Sayısı), 536-563.
• Ünaldı, H. (2012). Türkiye'de yaşayan kültürel bir çeşitlilik Çingeneler [A cultural diversity living in Turkey, Gypsies]. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 1(1), 615-626.
• Yıldırım, B., & Aslan, H. (2019). İnsan hakları ve sosyal hizmet: Ortak bir kader mümkün mü? Nasıl bir ilişki, ne çeşit bir etkileşim? [Human rights and social work: Is a common fate possible? What kind of relationship and ınteraction do they have?]. Toplum ve Sosyal Hizmet, 30(2), 643-664. doi: 10.33417/tsh.572229
• Yılgür, E. (2017). Türkiye'de peripatetik gruplar: Jenerik terimler ve öz-etnik kategorizasyon biçimleri [Peripatetic groups in Turkey: Generic terms and forms of self-ethnic categorization]. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 1-25.