Sovyet Türkmenistanı’nın İlk Yıllarında Stavropol Türkmenleri Üzerine Çalışmalar: G. Kulıyev Örneği

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 218 - 230, 07.07.2022

Tahir Aşirov , Serdar Gayypnazarov , Parahat Durdygylyjov

Öz

Sovyet Türkmenistanı’nın ilk yıllarında Stavropol Türkmenlerinin tarihi, kültürü, dili ve edebiyatı ile ilgili önemli çalışmalar yapılmaya başlanmıştır. Bu bağlamda Türkmen bilim adamları, Kuzey Kafkasya Türkmenlerinin yanına edebî Türkmenceyi öğretmek gayesiyle gitmişlerdir. Bunun sonucunda farklı yazılar ortaya konulmuştur. Bunlardan biri Türkmen şairi Mahtumkulu hakkında “Magtımgulı Sovda Burjuaziyasınıŋ İdeologı” (Mahtumkulu Ticari Burjuvazisi’nin İdeologu) adıyla eser kaleme alan Gurban Kulıyev’dir. Kulıyev, Kuzey Kafkasya’da yaşayan Türkmen öğretmenlere edebî Türkmenceyi öğretmek amacıyla 1929 yılının yazında Stavropol’a gitmiştir. Daha sonra Kulıyev, Stavropol Türkmenleri ile ilgili 1929 yılında “Türkmenistan” gazetesinde “İstavropol Türkmenleri Hakında” (Stavropol Türkmenleri Üzerine) adıyla bir dizi yazı yayımlamıştır. Kulıyev’in bu yazısı beş bölümden oluşmaktadır: “İstavropol Türkmenleriniŋ Tarıhından” (Stavropol Türkmenlerinin Tarihinden), “Orıs Yüvirt Basarlarınıŋ Zulmı” (Rus İşgalcilerin Zulmü), “İstavropol Türkmenleriniŋ “Millî, Medeni” Ayrılıkları” (Stavropol Türkmenlerinin “Millî, Medenî” Ayrılıkları), “İstavropol Türkmen Rayonınıŋ Iktısadı Bolşı” (Stavropol Türkmen İlçesinin İktisadî Durumu) ve “Rayon Apparatını Yerlileşdirmek İşleri” (İlçe İdaresini Yerlileştirme Çalışmaları). Kulıyev yazısında, Kuzey Kafkasya’ya göç eden Türkmenlerin tarihini, özellikle geçimini ve kültürünü gözlemleyerek ortaya koymaktadır. Kulıyev’in yazısının, Sovyet Türkmenistanı’nda Stavropol Türkmenleri üzerine gözleme dayanan değerli çalışmalardan biri olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Sovyet Türkmenistanı, Stavropol Türkmenleri, Kulıyev, Tarih, Medeniyet

Kaynakça

• Kulıyev, Gurban. (1929). “İstavropol Türkmenleri Hakında”, Türkmenistan Gazetesi, I. (15 Ekim 1929), II. (17 Ekim 1929), III. (21 Ekim 1929).
• Aşi̇rov, Tahir ve Albayrak, Çağdaş. (2020). “Sovyet Türkmenistanı’nın İlk Yıllarında Stavropol Türkmenleri Üzerine Çalışmalar: Tülek Nazarov Örneği”. Oğuz-Türkmen Araştırmaları Dergisi, 4 (1): 96-113.
• Hatunoğlu, Nurettin ve Aşirov, Tahir. (2022). “Sovyet Türkmenistanı’nda Astrahan Türkmenleri Üzerine Araştırmalar: K. Böriyev ve C. Mustakova Örneği”. Uluslararası İdil - Ural ve Türkistan Araştırmaları Dergisi, 4 (7): 83-98.