ANKARA ŞEHRİNDE MAHALLE VE KİŞİ ADLARI (1523)

Yıl 2025, Sayı: 57, 51 - 80, 02.06.2025

Yılmaz Kurt , Mehmet Çetinkaya

Öz

Bu makalede Ankara sancağının 1523 tarihli mufassal tahrir
defteri verilerine dayanılarak Ankara şehrinin mahalleleri ve
Ankara’da yaşayan 2461 Müslim ve 469 gayrimüslime ait kişi adları
değerlendirilecektir.
Ankara sancağının ilk mufassal defteri 1463 yılında Fatih
döneminde; ikinci defter ise 1523 yılında Kanunî’nin saltanatının ilk
yıllarında tutuldu. Son mufassal defter ise 1571 yılı tarihini
taşımaktadır.
Ankara, Anadolu’nun ortasında, yolların kavşak noktasında,
sağlam kalesinin sağladığı güvenlik içerisinde orta büyüklükte bir
şehir konumundaydı. Şehrin canlı ticaret ağı dolayısıyla şehirde
Türkler yanında Rumlar, Ermeniler ve Yahudiler iç içe
yaşamaktaydı. 24 Oğuz Boyu’nun birçok kolunu cömertçe
barındıran Ankara, bu özelliği dolayısıyla bölgedeki
gayrimüslimlerin yüksek oranlarda Türkçe isimler almalarına sebep
olmuştur.
Gayrimüslimlerin yüksek oranda Türkçe isimler
kullanmalarının arka planında şehrin 12 mahallesinde iç içe
yaşamalarının etkisi de göz ardı edilemez. Aynı etki dolayısıyla
şehrin 73 mahallesinden pek çoğu Ahi Çelebi, Ahi Tura, Ak Medrese, Alaca Mescid, Çakırlar, Ekinci, Gökçeoğlu, Kiçilü gibi
Türkçe adlar taşımaktadır.
Müslüman kişi adları arasında en çok kullanılan isimlerde diğer
şehirlere kıyasla büyük bir farklılık görülmüyor. Mehmed, Mustafa,
Ali şeklinde başlayan sıralama Arapça kökenli İslâmî adlarla devam
etmektedir.
En çok kullanılan ilk 30 isim arasında Türkçe kökenli isim
olarak Balı ve Hızır Balı isimleri dikkat çekmektedir. Balı ismi
Müslümanlar kadar gayrimüslimler tarafından da tercih edilen bir
isimdir. Balışeyh ilçesine adını veren Balı Şeyh, belki de Ankara
çevresindeki Balı sevgisinin kaynağındaki ilk kişidir. Bir de Seydi
isminin bölgede yaygın olarak kullanılmış olması üzerinde durmak
gerekecektir. Bölgede kadınlar arasında Şerife isminin yüzlerce yıl
yaygın şekilde kullanılmış olması da aynı çerçevede
değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Kişi Adları , Ankara , Ankara mahalleleri , Rumlar , Ermeniler , Mühtedî.

Kaynakça

• ATALAY, Besim, Türk Büyükleri veya Türk Adları, Devlet Basımevi, İstanbul 1935. BÜYÜKAŞCI, Mustafa Sabri, “Seyyid”, Diyanet İslam Ansiklopedisi (DİA), 37 (2009), s. 40-43. ÇETİNKAYA, Canan, 17. Yüzyılda Ankara'nın Gayrimüslim Nüfusuna Yönelik Bir Araştırma, İKSAD (Nüfus Çalışmaları 1), Ed. Nihat Karaer, Ankara 2021. ÇUHADAR, Hatice Beyza, Ankara Kent Tarihine Bir Katkı: Turasan Bey ve Yeğen Bey- Hayatı, Hayrâtı ve Vakıfları, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2022. DEMİREL, Kadir, Ankara Kent Tarihine Bir Katkı: Kızıl Bey, Hayatı, Hayrâtı ve Vakıfları, Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2021.