Evaluation of Factors Affecting Atherogenic Risk in Adults And its Relationship with Dietary Antioxidant Capacity

Yıl 2025, Cilt: 47 Sayı: 1, 49 - 60, 17.01.2025

Dilara Uğraşkan , Hacı Ömer Yılmaz

Öz

This study was conducted to evaluate the factors affecting the atherogenic risk of adult individuals and to examine the relationship with dietary antioxidant capacity. The study was conducted with 143 participants who applied to the diet outpatient clinic of a medical center between April and September 2023. The participants were divided into obese (BMI≥30 kg/m2) and non-obese (BMI<30 kg/m2) according to Body Mass Index (BMI), the questionnaire consisting of Socio-Demographic Characteristics Form, DASH Diet Quality (DASH-Q) Scale, International Physical Activity Questionnaire (IPAQ) Short Form, 24-Hour Food Consumption Record Form was applied face-to-face. Statistical analysis of the data obtained was performed using SPSS 25.0 program. BMI, waist circumference, low density lipoprotein cholesterol (LDL-C), triglycerides (TG), plasma atherogenic index (PAI), castelli risk index-1 (CRI-1) were higher and high density lipoprotein cholesterol (HDL-C) was lower in obese participants (p<0.05). The most common disease was thyroid diseases with a rate of 21%. The DASH-Q value of 50.7% of the obese participants was found to be medium-high, while the DASH-Q value of 66.7% of the non-obese participants was found to be low (p<0.05). DASH-Q value had no effect on atherogenic risk (p>0.05). The physical activity level of the participants had no effect on atherogenic risk (p>0.05). BMI and waist circumference, which are among the diagnostic criteria for obesity, were found to be effective in atherogenic risk (p<0.05). It was found that Oxygen radical absorbance capacity (ORAC) of non-obese participants was higher (p>0.05), but ORAC had no significant effect on atherogenic risk (p>0.05). Studies examining the relationship between ORAC and factors affecting atherogenic risk are limited in the literature. As a result of this study, it was found that obesity was the most influential factor on atherogenic risk, and although ORAC was lower in the presence of obesity and atherogenic risk, there was no statistically significant relationship between them.

Anahtar Kelimeler

Antioxidant capacity, Antioxidants, Atherogenicity index, Castelli risk index, Cardiovascular Diseases, Obesity

Proje Numarası

1

Yetişkin Bireylerin Aterojenik Riskine Etki Eden Faktörlerinin Değerlendirilmesi ve Diyet Antioksidan Kapasite ile İlişkisinin İncelenmesi

Öz

Bu çalışma, yetişkin bireylerin aterojenik riskine etki eden faktörleri değerlendirmek ve bu risk ile diyet antioksidan kapasitesi arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Nisan-Eylül 2023 tarihleri arasında bir tıp merkezinin diyet polikliniğine başvuran 143 katılımcı ile yürütülen çalışmada, katılımcılar Beden Kütle İndeksi'ne (BKİ) göre obez (BKİ ≥ 30 kg/m²) ve obez olmayan (BKİ < 30 kg/m²) olarak iki gruba ayrılmıştır. Sosyo-Demografik Özellikler Formu, DASH Diyet Kalitesi (DASH-Q) Ölçeği, Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi (IPAQ) Kısa Formu ve 24 Saatlik Besin Tüketim Kaydı Formu’ndan oluşan anket, yüz yüze uygulanmıştır. Elde edilen veriler, SPSS 25.0 programı kullanılarak istatistiksel olarak analiz edilmiştir. Obez katılımcıların olmayanlara göre BKİ’si, bel çevresi, düşük yoğunluklu lipoprotein lolesterolü (LDL-K), trigliseridi (TG), Plazma Aterojenik İndeksi (PAI), Castelli Risk İndeksi-1’i (CRI-1) yüksek, yüksek yoğunluklu lipoprotein kolesterolü (HDL-K) düşük bulunmuştur (p<0.05). Obez katılımcıların %50,7’sinin DASH-Q değeri orta-yüksek seviyede bulunurken, obez olmayan katılımcıların %66,7’sinin DASH-Q değeri düşük olarak belirlenmiştir (p<0.05). Ancak, DASH-Q değerinin aterojenik risk üzerindeki etkisi anlamlı bulunmamıştır (p>0.05). Ayrıca, katılımcıların fiziksel aktivite düzeyinin de aterojenik risk üzerinde etkili olmadığı görülmüştür (p>0.05). Buna karşın, obezite tanı kriterlerinden BKİ ve bel çevresinin aterojenik riskte anlamlı bir etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir (p<0.05). Obez olmayan katılımcıların diyet antioksidan kapasitesinin değerlendirildiği oksijen radikal absorbans kapasitesinin (ORAC) daha yüksek olduğu gözlenmiş (p>0.05), ancak ORAC’ın aterojenik riske anlamlı bir etkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır (p>0.05). Literatürde aterojenik riske etki eden faktörlerin ORAC ile ilişkisinin incelendiği çalışmalar sınırlıdır. Bu çalışmada ise obezitenin aterojenik riske en fazla etki eden faktör olduğu; obezite ve aterojenik riskin varlığında ORAC düzeylerinin daha düşük olmasına rağmen aralarında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Antioksidan Kapasite, Antioksidanlar, Aterojenite indeksi, Castelli risk indeksi, Kalp ve Damar hastalıkları, Obezite

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı; bu çalışma kapsamında elde edilmeyen tüm veri ve bilgiler için kaynak gösterdiğimi ve bu kaynaklara kaynakçada yer verdiğimi; kullanılan verilerde herhangi bir değişiklik yapmadığımı, çalışmanın Committee on Publication Ethics(COPE)' in tüm şartlarını ve koşullarını kabul ederek etik görev ve sorumluluklara riayet ettiğimi beyan ederim. Herhangi bir zamanda, çalışmayla ilgili yaptığım bu beyana aykırı bir durumun saptanması durumunda, ortaya çıkacak tüm ahlaki ve hukuki sonuçlara razı olduğumu bildiririm.

Destekleyen Kurum

Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadıklarını beyan etmişlerdir.

Proje Numarası

1

Teşekkür

Araştırmaya katılan tüm katılımcılara teşekkür ederiz.

Kaynakça

• 1. World Health Organization Cardiovascular Diseases. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds) Erişim 09.03.2024.
• 2. NHS Cardiovascular disease. https://www.nhs.uk/conditions/cardiovascular-disease/ Erişim 15.01.2024.
• 3. World Health Organization The Top 10 Causes of Death. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death Erişim 22.03.2024.
• 4. TÜİK https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Olum-ve-Olum-Nedeni-Istatistikleri-2019-33710 Erişim 22.09.2023.
• 5. Pala A. Beslenmenin Endotel Disfonksiyonu Üzerine Etkisi. Cerrahi Hastalarda Özel Beslenme ve Diyet Yönetimi. 2020.
• 6. Yaylalı YT, Küçükaslan M. Endothelial Dysfunction. Pamukkale Tıp Dergisi. 2011;3(152):152-157.
• 7. Carrascosa C, Francisco R, Francisco S, Raposo A, Saraiva A, Silva H. The cardiovascular therapeutic potential of propolis—A comprehensive review. Biology. 2021;10(1):27.
• 8. Bergheanu SC, Bodde MC, Jukema JW. Pathophysiology and treatment of atherosclerosis: Current view and future perspective on lipoprotein modification treatment. Netherlands Heart Journal. 2017;25:231-242.
• 9. Alloza I, Benito-Vicente A, Galicia-García U, Jebari-Benslaiman S, Larrea-Sebal A, Martín C, Rekondo Olaetxea J, Vandenbroeck K. Pathophysiology of atherosclerosis. International Journal of Molecular Sciences. 2022;23(6):3346.
• 10. Tanaka M. Improving Obesity and Blood Pressure. Hypertension Research. 2020;43(2):79–89.
• 11. Csige I, Ujvárosy D, Szabó Z, Lőrincz I, Paragh G, Harangi M, et al. The impact of obesity on the cardiovascular system. Journal of diabetes research, 2018;1:3407306.
• 12. Blair SN, Lavie CJ, Ortega FB. Obesity and cardiovascular disease. Circulation research. 2016;118(11):1752-1770.
• 13. Ersoy İ, Ersoy P. Yeni Kardiyovasküler Risk Belirteçleri Plazma Aterojenik İndeksi, Nötrofil/Lenfosit Oranı ve Monosit Hdl Oranı Obezitede Nasıl Etkilenmektedir? Kesitsel Retrospektif Bir Çalışma. Kocatepe Tıp Dergisi. 2022;23(1):1-6.
• 14. Yılmaz HÖ. Akut Koroner Sendrom Tanısı Almış Hipertansif Bireylerde Dash Diyetinin Kardiyak Parametreler Ve Yaşam Kalitesi Üzerine Etkisi. Doktora Tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, 2022.
• 15. Aung M, Bo MS, Cheah WL, Lwin S, Nwe TM, Win TT. Understanding the relationship between atherogenic index of plasma and cardiovascular disease risk factors among staff of an University in Malaysia. Journal of Nutrition and Metabolism. 2018;1:7027624.
• 16. Kolaç N, Nirgiz C, Balcı AS, Şahinkaya D, Yılmaz E. Ofis çalışanlarında kardiyovasküler hastalık riski ve bilgi düzeyi. Turkish Journal of Cardiovascular Nursing. 2018;9(18):1-6.
• 17. Atuchin V, Minina V, Ponasenko A, Prosekov A, Vesnina A. Tackling Atherosclerosis via Selected Nutrition. International Journal of Molecular Sciences. 2022;23(15):8233.
• 18. Değer EB, Vardar SA. Fiziksel Aktivitenin Kısıtlanması: Yetişkin ve Yaşlı Yetişkin Bireyler Arasındaki Farklılıklar. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2021;47(1):127-132.
• 19. Annunziata G, Deledda A, Manzin A, Palmas V, Tenore GC, Velluzzi F. Diet-Derived Antioxidants and Their Role in Inflammation, Obesity and Gut Microbiota Modulation. Antioxidants. 2021;10(5):708-730.
• 20. Im E, Lee Y. Regulation of miRNAs by natural antioxidants in cardiovascular diseases: Focus on SIRT1 and eNOS. Antioxidants. 2021;10(3):377.
• 21. Calabrese I, Giosuè A, Riccardi G, Vaccaro O. Dietary recommendations for prevention of atherosclerosis. Cardiovascular research. 2022;118(5):1188-1204.
• 22. World Health Organization A healthy lifestyle. https://www.who.int/europe/news-room/fact-sheets/item/a-healthy-lifestyle---who-recommendations Erişim 24.07.2024.
• 23. Çetin S. DASH Diyet Kalitesi Ölçeği ve Akdeniz Diyetine Bağlılık Öz-Yeterlilik Ölçeğinin Geçerlilik Çalışması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, 2020.
• 24. Öztürk M. Üniversitede Eğitim-Öğretim Gören Öğrencilerde Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketinin Geçerliliği ve Güvenirliği ve Fiziksel Aktivite Düzeylerinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Programı, 2005.
• 25. Savcı SÖ, Üniversite öğrencilerinin fiziksel aktivite düzeyleri. Türk Kardiyoloji Derneği Arşivi. 2006;34(3):166-172.
• 26. Haytowitz, D. B., & Bhagwat, S. (2010). USDA database for the oxygen radical absorbance capacity (ORAC) of selected foods, Release 2. US Department of Agriculture, 3(1), 10-48.
• 27. Sara V. Tip 2 Diyabetes Mellitus Hastalarında Plazma Aterojenik İndeks ile Mikrovasküler Komplikasyonlar Arasındaki İlişki ve Etki Eden Faktörler. Tıpta Uzmanlık Tezi. İstanbul: Sağlık Bilimleri Üniversitesi, Aile Hekimliği Anabilim Dalı, 2022.
• 28. Bhardwaj S, Bhatnagar MK, Bhattacharjee J, Tyagi S. Atherogenic Index of Plasma, Castelli Risk Index and Atherogenic Coefficient- New Parameters in Assessing Cardiovascular Risk. International Journal of Pharmacy and Biological Sciences. 2013;3(3):359-364.
• 29. Olamoyegun MA, Oluyombo R, Asaolu SO, Evaluation of Dyslipidemia, Lipid Ratios, and Atherogenic Index As Cardiovascular Risk Factors Among Semi-Urban Dwellers in Nigeria. Annals of African Medicine. 2016;15(4):194–199.
• 30. Eskiköy E. Hipertansiyonu Olan Yetişkin Bireylerde DASH Diyet Kalite Ölçeği ve Beslenme Bilgi Düzeyinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Atlas Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, 2024.
• 31. Salari-Moghaddam A, Nouri-Majd S, Keshteli AH, Emami F, Esmaillzadeh A, Adibi P. Association Between Dietary Total Antioxidant Capacity and Diet Quality in Adults. Frontiers in Nutrition. 2022;9(838752):1-7.
• 32. Çalışkan Tort F. Obez Olan ve Olmayan Kadınların Diyet Antioksidan Kapasitesi ile Biyokimyasal ve Antropometrik Parametrelerin İlişkilendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, 2019.
• 33. Aydogdu N. Diyet Antioksidan Kapasitesi ve Diyet İnflamatuar İndeksinin Menopoz Semptomlarıyla İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, 2021.
• 34. Anaya-Morua W, Barajas-Olmos F, Centeno-Cruz F, Contreras-Cubas C, García-Ortiz H, Martínez-Hernández A, et al. Total Antioxidant Capacity in Obese and Non-Obese Subjects and its Association with Anthropo-Metabolic Markers: Systematic Review and Meta-Analysis. Antioxidants. 2023;12(8):1-16.
• 35. Agarwal R, Khanijau R, Sharma A, Hyperlipidemia: A Review Article. Social Science Review. 2019;5(2):1-12.
• 36. Keskin N. Obez Adolesanların Beslenme ve Depresyon Durumları Arasındaki İlişkilerin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Beslenme Bilimleri Programı, 2018.
• 37. Akıcı G. Hafif Şişman ve Yetişkin Bireylerde Bel-Boy Oranı ile Kardiyovasküler Hastalık Riskinin Belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Gaziantep: Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, 2018.
• 38. Avşar H. Prehipertansif Hastalarda Yaşam Tarzı Değişikliği ve Hipertansiyonu Durdurmaya Yönelik Diyetin (DASH) Etkisinin Belirlenmesi. Doktora Tezi. Ankara: Başkent Üniversitesi, Beslenme ve Diyetetik Anabilim Dalı, 2017.
• 39. Burke LE, Després JP, Gordob-Larsen P, Lavie CJ, Lear SA, Ndumele CE, et al. Obesity and Cardiovascular Disease: A Scientific Statement From the American Heart Association. Circulation. 2021;143(21):984–1010.
• 40. Abbasi B, Javardi MSM, Karandish M, Madani Z, Movahedi A. The Correlation Between Dietary Fat Quality Indices and Lipid Profile with Atherogenic Index of Plasma in Obese and Non-Obese Volunteers: a Cross-Sectional Descriptive Analytic Case-Control Study. Lipids in Health and Disease. 2020;19(213):1-9.
• 41. Koçak A, Kutlu R, Sayın S. The Relationship Between Atherogenic Index of Plasma and Major Risk Factors of Cardiovascular Disease in Obese and Non-Obese Individuals. The European Research Journal. 2019;5(4):678-685.
• 42. Anandkumar, Chandrashekhar DM, Jayalakshmi MK, Prashanth B, Impact of Obesity on Castelli’s Risk Index I and II, in Young Adult Females. International Journal of Physiology. 2020;8(1):21-26.
• 43. Chong MY, Huang YC, Hung CF, Lee Y, Lin PY, Tien YT, et al. Comparative Predictive Efficacy of Atherogenic Indices on Metabolic Syndrome in Patients with Schizophrenia. Schizophrenia Research. 2023;262(16):95-101.
• 44. Martínez JA, Martínez-González MÁ, Navas-Carretero S, Ordovas JM, San-Cristobal R, Contribution of Macronutrients to Obesity: Implications for Precision Nutrition. Nature Reviews Endocrinology. 2020;16(6):305–320.
• 45. Chooi YC, Ding C, Magkos F, The Epidemiology of Obesity. Metabolism. 2019;92:6-10.
• 46. Abaj F, Clark CCT, Khosroshahi RA, Koohdani F, Mirzababaei A, Mirzaei K, et al. The Effect of Dietary Total Antioxidant Capacity (DTAC) and Caveolin-1 Gene Variant Interaction on Cardiovascular Risk Factors Among Overweight and Obese Women: A Cross-Sectional Investigation. Clinical Nutrition. 2021;40(8):4893–4903.
• 47. Chrzczanowicz J, Drygas W, Gawron-Skarbek A, Jeigier A, Kostka J, Kostka T, et al. Cardiovascular Risk Factors and Total Serum Antioxidant Capacity in Healthy Men and in Men with Coronary Heart Disease. BioMed Research International. 2014;2014(özel sayı): 1-8.
• 48. Chaudhry H, Cottrill CL, Dilip A, Lakhani HV, Pillai SS, Shapiro JI, et al. Therapeutic Efficacy of Antioxidants in Ameliorating Obesity Phenotype and Associated Comorbidities. Frontiers in Pharmacology. 2020;11(1234):1-20.
• 49. Azadbakht L, Geravand F, Heidari‑Seyedmahalle M, Jalalzadeh M, Mahmoodi M, Montazer M, et al. Association Between DASH and Novel Atherogenic Risk Factors, Anthropometric Indices and Foot Ulcer Indicators in Type 2 Diabetic Patients with Foot Ulcer: a Cross-Sectional Study. Journal of Diabetes & Metabolic Disorders. 2024:1-13.
• 50. Farhangi MA, Jafarabadi MA, Khodarahmi M, Melanocortin-4 Receptor (MC4R) rs17782313 Polymorphism Interacts with Dietary Approach to Stop Hypertension (DASH) and Mediterranean Dietary Score (MDS) to Affect Hypothalamic Hormones and Cardio-Metabolic Risk Factors Among Obese Individuals. Genes & Nutrition. 2020;15(13):1-12.
• 51. Cristi-Montero C, Ferrari GLDM, Plaza-Díaz J, Reyes-Ferrada W, Rodríguez-Rodríguez F, Sadarangani KP, et al. Cardiorespiratory Fitness, Physical Activity, Sedentary Time and Its Association with the Atherogenic Index of Plasma in Chilean Adults: Influence of the Waist Circumference to Height Ratio. Nutrients. 2020;12(5):1-11.
• 52. Blaha MJ, Edwards MK, Loprinzi PD, Influence of Sedentary Behavior, Physical Activity, and Cardiorespiratory Fitness on the Atherogenic Index of Plasma. Journal of Clinical Lipidology. 2017;11(1):119-125.
• 53. Feng J, Huang Q, Huang Q, Liu Z, Liu Z, Wei M, et al. The atherogenic index of plasma and carotid atherosclerosis in a community population: a population-based cohort study in China. Cardiovascular diabetology. 2023;22(1):125.
• 54. Barbalho SM, Bechara MD, Quesada K, Tofano R. Castelli Index and estimative of LDL-c particle size may still help in the clinical practice?. Journal of Cardiovascular Disease Research. 2016;7(2):86.
• 55. Çalıkuşu HR, Tanrıverdi, M, Usluer İN. Kronik hastalıklarda koruyucu rehabilitasyon yaklaşımları ve fiziksel aktivite. Anatolian Clinic the Journal of Medical Sciences. 2023;28(2):225-234.