Türkiye’de Özel Eğitim Alanında Korunmaya İhtiyacı Olan Çocuklar

Yıl 2022, Cilt: 23 Sayı: 2, 409 - 429, 01.06.2022

Davut Elmacı

https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.789072

Cited By: 1

Öz

Giriş: Tarihsel olarak bakıldığında korunmaya ihtiyacı olan çocukların ve özel eğitime ihtiyacı olan çocukların toplumca desteklenmeleri gerekli olan gruplardan olduğu söylenebilir. Bu kapsamda korunmaya ihtiyacı olan çocuk hizmetleriyle özel eğitim hizmetleri arasında da bir benzerlik bulunmaktadır. Ancak özel eğitim alanında korunmaya ihtiyacı olan çocuklara yeterince önem verilmediği dikkati çekmektedir.
Yöntem: Derleme türü bu çalışmada, Türkiye’de korunmaya ihtiyacı olan çocukların özel eğitim alanındaki yerinin ne olduğunun belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda doküman incelemesi yöntemi ile korunmaya ihtiyacı olan çocuklara yönelik hizmetlerin gelişimi ile özel eğitime ihtiyacı olan çocuklara yönelik hizmetlerin gelişimi yasal düzenlemeleri yansıtan belgeler temel alınarak incelenmiştir. İncelenen belgelerin temelini, Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanunlar ve bu kanunlara ilişkin tasarılar ile Çocuk Koruma Kanunu oluşturmaktadır.
Bulgular: Türkiye’de özel eğitimin gelişimi ile korunmaya ihtiyacı olan çocuk hizmetlerinin gelişimi arasında çok yakın ilişki bulunmaktadır. Özellikle 1949-1983 yılları arasında bu hizmetlerin bir arada şekillendiği görülmektedir. Özel eğitime ihtiyacı olan çocuk tanımı ile korunmaya ihtiyacı olan çocuk tanımı arasında benzerlikler bulunmaktadır.
Tartışma: Özel eğitimin ne olduğu ile ilgili tartışmalar, özel eğitim ile çocuk koruma hizmetleri arasındaki ilişkiyi de etkilemektedir. Farklı koşulları ve gereksinimleri olan korunmaya ihtiyacı olan çocukların eğitimsel açıdan normal olarak aileleri yanında kalan akranları gibi değerlendirilmeleri hatalı olabilir. Gerek uygulama açısından gerekse kuramsal ve felsefi açıdan korunmaya ihtiyacı olan çocukların özel eğitim alanında ele alınması gerekli görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

korunma ihtiyacı olan çocuk, özel eğitim ihtiyacı olan çocuk, kapsayıcı eğitim,, çocuk koruma,, sosyal engeller

Children in Need of Protection in the Field of Special Education in Turkey

Öz

Introduction: From a historical perspective, it can be claimed that children in need of protection and children with special educational needs are among the groups which should be supported by society. In this context, there is also a similarity between the services for children in need of protection and special education services. However, it is seen that children in need of protection in the field of special education are not given enough attention.
Method: In this review, it was aimed to determine the status of children in need of protection in the field of special education. As per this aim, through the document review method, the development in the services for children in need of protection and the services for children with special educational needs were analyzed based on documents reflecting legal regulations. The basis of the documents included Laws on Children in Need of Protection and draft laws related to these laws and Child Protection Law.
Results: There exists a close relationship between the development of special education and the development of services for children in need of protection in Turkey. It was understood that these services took shape together, especially between the years 1949-1983. There are similarities between the definition of children in need of protection and children with special educational needs.
Discussion: Arguments on the nature of special education also affect the relationship between special education and child protection services. It might be wrong to evaluate children in need of protection who have different conditions and needs in terms of education such as their peers who live with their parents. Children in need of protection both in terms of application and theory and philosophy must be handled in the field of special education.

Anahtar Kelimeler

children in need of protection, children with special educational needs, inclusive education, child protection, social disabilities

Kaynakça

• Acar, H. (2005). Cumhuriyet’in çocuk refahı politikasını yapılandıran bir sivil toplum örgütü: Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu 1921–1981 [A non-governmental organization that configures the Republic's child welfare policy: Turkey Child Protection Agency 1921-1981]). Ankara: Fişek Enstitüsü Çalışan Çocuklar Bilim ve Eylem Merkezi Vakfı Yayını.
• Akman, B. & Acar, G. (2008). A comparision of social skills of 6-year old unprotected children and 6-year old children living with their family. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), 23-39.
• Andrews, R. J. (1979). A Survey of special education in Australia: Provisions, needs and priorities in the education of children with handicaps and learning difficulties. Retrieved from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED216501.pdf
• Akçamete, G. (2018). Özel eğitime gereksinimi olan bireyler [Individuals with special education needs] Ü. Şahbaz (Ed.), Özel eğitim ve kaynaştırma [Special education and integration] içinde (ss.1-29). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Armstrong, T. (2017). Neurodiversity: The future of special education? Educational Leadership, 74(7), 10-16. doi: https://eric.ed.gov/?id=EJ1138105
• AÇSHB. (2020a). 2019 faaliyet raporu [2019 activity report]. https://ailevecalisma.gov.tr/media/49934/acshb_2019_yili_faaliyet_raporu.pdf adresinden edinilmiştir.
• AÇSHB. (2020b, 8 Ağustos). Bakan Selçuk: Öksüz ve yetimler için yeni bir birim kurulacak [Minister Selçuk: A new unit for orphans will be established]. https://www.ailevecalisma.gov.tr/tr-tr/haberler/bakan-selcuk-oksuz-ve-yetimler-icin-yeni-bir-birim-kurulacak/ adresinden edinilmiştir.
• Ataman, A. (2008). Gazi Eğitim Enstitüsü Özel Eğitim Şubesi ilk mezunları [First graduates of the Special Education Branch of Gazi Institute of Education]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(1), 1-13.
• Ataman, A. (2005). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim [Children with special needs and special education]. A. Ataman (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitime giriş [Children with special needs and introduce to special education] içinde (ss. 11-30). Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Baykoç, N. (Ed.). (2015). Özel gereksinimli çocuklar ve özel eğitim [Children with special needs and special education] (3. Baskı). Ankara: Eğiten Kitap.
• Berridge, D. (2006). Theory and explanation in child welfare: Education and looked-after children. Child and Family Social Work, 12(1), 1–10. doi:10.1111/j.1365-2206.2006.00446.x
• Çağlar, D. (1982a). Atatürk ve cumhuriyet devrinde korunmaya muhtaç çocuklara sağlanan bakım ve öğretim olanakları [Care and education opportunities provided to children in need of protection during the times of Atatürk and the Republic]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 15(2), 1-21.
• Çağlar, D. (1982b). Cumhuriyet devrinde 1981’e kadar özel eğitim [Special education in the Republican era until 1981]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 15(1), 322-334.
• Çağlar, D. (1975). Özel eğitim alanına eğitim personeli sağlama sorunu [The problem of providing educational staff to the special education area]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8(1), 269-290.
• Çağlar, D. (1974). Ülkemizde ayrıcalı çocukların özel eğitim sorunları [Special education problems of exceptional children in our country]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 7(1), 141-181.
• Çağlar, D. (1973). Türkiye’de korunmaya muhtaç çocuklar ve eğitimlerine genel bir bakış [An overviev of children in need of protection and their education in Turkey]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6(1), 59-112.
• ÇHGM. (2020). Ocak-Haziran 2020 E Bülten [January-June 2020 E Bulletin.]. https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/52683/e-bulten-2020.pdf adresinden edinilmiştir.
• ÇHGM. (2019). Ekim-Aralık 2019 E Bülten [October-December 2019 E Bulletin]. https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/43903/ekim-kasim-aralik-e-bulten.pdf adresinden edinilmiştir.
• ÇHGM. (Tarihsiz). 2019 yıl sonu verileri. https://ailevecalisma.gov.tr/media/41553/kurumsal-istatistikler.pdf adresinden edinilmiştir.
• Çitil, M. (2017). Türkiye’de özel eğitim: Tarihsel, politik ve yasal gelişmeler. Ankara: Vize Yayıncılık.
• Çocuk Koruma Kanunu [Child Protection Law]. (2005). T.C. Resmî Gazete, (25876), 15 Temmuz 2005, 9501-9514.
• Danışma Meclisi. (1983a). Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanun Tasarısı [Social Services and Child Protection Agency draft law]. Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt:15, Yasama Yılı:2, Birleşim: 73. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/DM__/d02/c015/dm__02015073.pdf adresinden edinilmiştir.
• Danışma Meclisi. (1983b). Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanun Tasarısı [Draft law on children with special needs]. Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, Cilt: 21, Yasama Yılı: 2, Birleşim: 156. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/DM__/d02/c021/dm__02021156.pdf adresinden edinilmiştir.
• Dede, Ş. (1996). Özel eğitim hakkında Salamanca bildirisi [Salamanca statement on special education]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 2(2), 91-94.
• Diken, İ. H. (Ed.). (2017). Özel eğitime gereksinimi olan öğrenciler ve özel eğitim [Students with special education needs and special education] (17. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Elmacı, D. (2019). Türkiye’de koruma altındaki çocuklara yönelik çocuk koruma kuruluşlarındaki değişimler [Changes in child protection institutions for children in care in Turkey]. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(2), 33-59. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tushad/issue/51701/641816 adresinden edinilmiştir.
• Elmacı, D. (2016). Koruma altındaki çocukların korunmasında okulun rolüne ilişkin öğretmenlerin, yöneticilerin ve alandaki uzmanların görüşleri [The opinions of teachers, school administrators and experts in the fıeld of child protection in relation to school’s role on protection of children in care] (Doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Enç, M. (1962). Yetiştirme yurtları ve problemleri. Sosyal Hizmet, 1(6), 9-11.
• Enç, M. (1952). Korunmaya ve özel eğitime muhtaç çocuklar hakkında rapor [Report on children in need of protection and special education]. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Enç, M., Çağlar, D. & Özsoy, Y. (1981). Özel eğitime giriş [Introduction to special education] (İkinci baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Fidan, T. Kırpınar, İ, Ceyhun, H. & Aras, N. (2013). Erzurum Çocuk Yuvası 0–6 yaş biriminde kalan çocukların sosyo-demografik özellikleri, davranışsal sorunları ve gelişim düzeyleri [Socio-demographic findings, behavioral problems and developmental levels among 0-6 years old children in erzurum foster care]. Konuralp Tıp Dergisi, 5(2), 17-21. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ktd/issue/10300/126360 adresinden edinilmiştir.
• Francis, J. (2008). Developing inclusive education policy and practice for looked after children. Scottish Journal of Residential Child Care, 7(2), 60-70. Retrieved from https://www.celcis.org/files/4714/3878/4514/SJRCC72_developing_inclusive_education.pdf
• Gustavsson, N., & MacEachron, A. E. (2012). Educational policy and foster youths: The risks of change. Children & Schools, 34(2), 83–91. https://doi.org/10.1093/cs/cds005
• İlköğretim ve Eğitim Kanunu [Primary Education and Instruction Law]. (1961). T.C. Resmî Gazete, (1075), 12 Ocak 1961, 3068-3075.
• Jackson, S. & Hollingworth, K. (2018). Children in care in early childhood. In L. Miller, C. Cameron, C. Dalli & N. Barbour (Eds.), The Sage handbook of early childhood policy, (pp. 354-368). London: Sage Publications.
• Kauffman, J.M., Hallahan, D. P., Pullen, P.C. & Badar, J. (2018). Special education: What it is and why we need it (Second edition). New York: Routledge.
• Kargın, T. (2004). Kaynaştırma: Tanımı, gelişimi ve ilkeleri [Mainstreaming: Definition, development and principles]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 5(2), 1-13.
• Kolçak, S. (1963). Türk eğitim felsefesi açısından özel eğitime ve korunmaya muhtaç çocuklar [Children in need of special education and protection in terms of Turkish educational philosophy]. İzmir: İzmir Eğitim Enstitüsü Uyanış Dergisi Yayınları.
• Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun [Law on Children in Need of Protection]. (1957). T.C. Resmî Gazete, (9615), 24 Mayıs 1957, 17165-17167.
• Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun [Law on Children in Need of Protection]. (1949). T.C. Resmî Gazete, (7217), 23 Mayıs 1949, 16197-16198.
• Macleod, G. & Munn, P. (2004). Social, emotional and behavioural difficulties: A different kind of special educational need? Scottish Educational Review, 36(2), 169-176. Retrieved from http://www.scotedreview.org.uk/media/microsites/scottish-educational-review/documents/257.pdf
• MEB. (1952). 5387 kanun hükümlerine göre korunmaya muhtaç çocuklar için kurulacak istasyonlarla genel ve özel yetiştirme yurtları hakkında açıklamalar [Explanations about the stations to be established for children in need of protection and general and private orphanages according to the provisions of 5387 law]. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığına Bağlı Özel Eğitim Okulları Yönetmeliği [Regulation on Special Education Schools Affiliated to Ministry of National Education]. (1985). T.C. Resmî Gazete, (18953), 9 Aralık 1985, 4-23.
• Milli Eğitim Temel Kanunu [National Education Basic Law]. (1973). T.C. Resmî Gazete, (14574), 24 Haziran 1973, 5101-5113.
• Milli Güvenlik Konseyi (1983). Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu Tasarısı. Milli Güvenlik Konseyi Tutanak Dergisi, Cilt: 9, Birleşim: 147. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/MGK_/d01/c009/mgk_01009147.pdf adresinden edinilmiştir.
• Okay, C. (1999). Belgelerle Himaye-i Etfal Cemiyeti 1917-1923 [Orphan protection association with documents 1917-1923]. İstanbul: Şule Yayınları.
• Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu [Law on Children in Need of Special Education]. (1983). T.C. Resmî Gazete, (18192), 15 Ekim 1983, 2-6.
• Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Yönetmeliği [Children in Need of Special Education Regulation]. (1962). MEB Tebliğler Dergisi, (1212), 16 Temmuz 1962, 164-166.
• Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname [Decree Law on Special Education]. (1997). Mevzuat Bilgi Sisteminden edinilmiştir. (Resmi Gazete Sayısı: 23011).
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği [Special Education Services Regulation]. (2018). Mevzuat Bilgi Sisteminden edinilmiştir. (Resmi Gazete Sayısı: 30471).
• Özsoy, Y. (1992). İlköğretim düzeyinde özel eğitimin durumu, sorun ve çözümler [The situation, problems and solutions of special education at primary education level]. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(8), 73-80.
• Özsoy, Y. (1977). Özel eğitimde kavramla ilgili sorunlar [Problems with the concept in special education]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 10(1), 211-244.
• Özyürek, M. (1983). Özel eğitime muhtaç çocuklar ve eğitimleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 16(1), 17-26.
• Phillips, R. (2007). The need for information on how the attachment difficulties of adopted and looked after children affect their schooling. Adoption & Fostering, 31(3), 28-38. doi: https://doi.org/10.1177%2F030857590703100305
• Rees, P. (2013). The mental health, emotional literacy, cognitive ability, literacy attainment and ‘resilience’ of ‘looked after children’: A multidimensional, multiple-rater population based study. British Journal of Clinical Psychology, 52(2), 183-198. doi: https://doi.org/10.1111/bjc.12008
• Reindal, S. M. (2009). Disability, capability, and special education: Towards a capability-based theory. European Journal of Special Needs Education, 24(2), 155-168. doi: https://doi.org/10.1080/08856250902793610
• Salend, S. J., & Duhaney, L. M. G. (2011). Historical and philosophical changes in the education of students with exceptionalities. In A.F. Rotatori, F.E. Obiakor & J.P. Bakken (Eds.), History of special education (pp.1-20). Bingley: Emerald Grouop Publishing.
• Skiba, R. J., Simmons, A. B., Ritter, S., Gibb, A. C., Rausch, M. K., Cuadrado, C., & Chung, C. (2008). Achieving equity in special education: History, status, and current challenges. Exceptional Children, 74(3), 264-288. doi: https://doi.org/10.1177/001440290807400301
• Sosyal Hizmetler Enstitüsü Kurulmasına Dair Kanun [Law on the Establishment of Social Services Institute]. (1959). T.C. Resmî Gazete, (10233), 22 Haziran 1959, 21955-21956.
• Sosyal Hizmetler Kanunu [Social Services Law]. (1983). Mevzuat Bilgi Sisteminden edinilmiştir. (Resmi Gazete Sayısı: 18059).
• Şahbaz, Ü. (Ed.). (2018). Özel eğitim ve kaynaştırma [Special education and mainstreaming]. Ankara: Anı Yayıncılık.
• TBMM. (2005). Özürlüler hakkında ve bazı kanunlar ile kanun hükmünde kararnamelerde değişiklik yapılmasına ilişkin kanun tasarısı [Draft law on disability and making changes in some laws and decree laws]. TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 22, Cilt: 90, Yasama yılı:3, Birleşim: 122. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d22/c090/tbmm22090122.pdf adresinden edinilmiştir.
• TBMM. (1948a). Kimsesiz, terkedilmiş ve anormal çocukların korunması hakkında kanun tasarısı [Draft law on the protection of orphaned, abandoned and abnormal children]. TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:8, Cilt: 11, Toplantı: 2. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c011/tbmm08011063.pdf adresinden edinilmiştir.
• TBMM. (1948b). Kimsesiz, terkedilmiş ve anormal çocukların korunması hakkında kanun tasarısı [Draft law on the protection of orphaned, abandoned and abnormal children]. TBMM Tutanak Dergisi, Dönem:8, Cilt: 12, Toplantı:2. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c012/tbmm08012066.pdf adresinden edinilmiştir.
• TBMM. (1949). Kimsesiz, terkedilmiş ve anormal çocukların korunması hakkında kanun tasarısı [Draft law on the protection of orphaned, abandoned and abnormal children]. TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Cilt: 19, Toplantı:3. https://www.tbmm.gov.tr/tutanaklar/TUTANAK/TBMM/d08/c019/tbmm08019090.pdf adresinden edinilmiştir.
• Tekin, U. (2018). Sosyal hizmet ve sosyal pedagoji üzerine. Y. Kepenekci & P. Taşkın (Ed.), Prof. Dr. Emine Akyüz’e armağan: Akademisyenlikte 50 yıl içinde (ss.364-369). Ankara: Pegem Akademi.
• Tomanbay, İ. (2019). 1960’lı yıllardan 2000’li yıllara sosyal hizmet eğitimi [Social work education from the 1960s to the 2000s]. https://www.ilhantomanbay.com/2019/02/05/1960li-yillardan-2000li-yillara-sosyal-hizmet-egitimi/ adresinden edinilmiştir.
• Tomanbay, İ (1999). Sosyal çalışmayı yapılandırmak: Kavramlar-oluşum-nitelik-uygulama [Structuring social work: Concepts-formation-quality-implementation]. Ankara: SABEV Yayınları.
• Tomlinson, S. (2017). A sociology of special and inclusive education: Exploring the manufacture of inability. New York: Routledge.
• Türk Medeni Kanunu [Turkish Civil Code]. (2001). T.C. Resmî Gazete, (24607), 8 Aralık 2001, 8049-8210.
• Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu. (1940). Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumunun küçük bir tarihçesi [A little history of Turkey Child Protection Agency]. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
• Türkoğlu, P. (2017). Kimseli kimsesiz: Yakacık yetiştirme yurdu yıllarım [Parented-orphan: My years in Yakacık orphanage]. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Yılmaz, K. (2019). Eğitimin temel kavramları [Basic concepts of education]. H. B. Memduhoğlu & K. Yılmaz (Ed.), Eğitime giriş [Introduction to education] içinde (ss. 1-19). Ankara: Pegem Akademi.
• YÖK. (2018). Yeni öğretmen yetiştirme lisans programları [New teacher training undergraduate programs]. Ankara: Yüksek Öğretim Kurulu.
• YÖK. (2007). Eğitim fakültesi öğretmen yetiştirme lisans programları [Education faculty teacher training undergraduate programs]. Ankara: Yüksek Öğretim Kurulu.
• Yücel, C. (1959). Arızalı çocuklar eğitimi [Education of defective children]. İstanbul: Dağarcık Çocuk Yayınları.
• Winzer, M. A. (2009). From integration to inclusion: A history of special education in the 20th century. Washington: Gallaudet University Press.