Sectoral Foreign Trade Companies as an Organizational Model in Export and Its Functionality in Turkey

Yıl 2014, Cilt: 10 Sayı: 2, 85 - 117, 01.12.2014

Dr. Nurdan Kuşat

Öz

Contemporary liberal economic policies make it necessary to incentivize export in order to enhance economic growth. However, international institutions that regulate foreign trade do not approve every practice that promotes export. For this reason, many countries see it as an obligation to develop alternative organizational models in export in order to enable their small- and medium-scale exporting companies to benefit from economies of scale.Sectoral Foreign Trade Companies (SFTC) constitute an “organizational export model” that Turkey developed as part of its post-1980 economic liberalization policies. These companies began to be started after the publication of “The Notice Regarding the Status of Sectoral Foreign Trade Companies (Export 95/4)” on the Official Gazette number 22287 on May 18, 1995.In this study, SFTCs’ legal status in Turkey is reviewed from a historical perspective. It is found in the study that the number of SFTCs as well as their contribution to Turkish economy have been gradually decreasing. Possible reasons of this finding are discussed and various suggestions are presented in the study.

Anahtar Kelimeler

Sectoral Foreign Trade Companies, Organizational in Export, Export Incentives, Foreign Trade, Turkey.

İhracatta Örgütlenme Modeli Olarak Sektörel Dış Ticaret Şirketleri ve Türkiye’deki İşlevselliği

Öz

Günümüzün liberal ekonomi ağırlıklı uygulamaları;  ekonomik büyümenin artırılabilmesi adına ihracatın teşvik edilmesi gereğini ortaya çıkarmaktadır. Fakat uluslararası ticareti düzenleyen uluslararası kuruluşlar ihracatı teşvik eden her uygulamaya sıcak bakmamaktadır. Bu kapsamda pek çok ülke dış ticaret yapmaya çalışan KOBİ niteliğine haiz işletmelerinin ölçek ekonomilerinden yararlanmasını sağlamak amacıyla ihracatta farklı örgütlenme modelleri geliştirmeyi bir zorunluluk olarak görmektedir. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri (SDTŞ) de 1980 sonrası Türkiye ekonomisinde yaşanmaya başlayan liberal dönüşümün uzantısı kapsamında Türkiye dış ticaretine kazandırılan bir “ihracat örgütlenme modeli” olarak dikkat çekmektedir. SDTŞ’ler Türkiye’de 18 Mayıs 1995 Tarih ve 22287 Sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Statüsüne İlişkin Tebliğ (İhracat 95/4)” ile hayat bulmuşlardır.  Bu çalışma ile SDTŞ’lerin Türkiye’deki hukuki yapısı gözden geçirilerek, geçmişten günümüze bir mevcut durum analizi yapılmaktadır. Çalışma sonucunda SDTŞ’lerin sayısının giderek azaldığı ve ülke ekonomisine sağladığı faydanın da giderek düştüğü gözlenmekte, durumun nedenleri ve yapılabilecekler hakkında çıkarsamada bulunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, İhracatta Örgütlenme, İhracat Teşvikleri, Dış Ticaret, Türkiye.

Kaynakça

• ALAGÖZ, Selda ve ALAGÖZ, Mehmet; “İhracatta Bir Örgütlenme Modeli: Sektörel Dış Ticaret Şirketleri ve Dış Ticaretteki Performansı”, http://www.econturk.org/selda.pdf, erişim 19.04.2014. APAK, Talha (2004), “Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Mevzuatı Değişti”, http://www.alomaliye.com/talha_apak_sds.htm, erişim 19.04.2014.
• AY, Hakkı Mümin ve TALAŞLI, Esra (2007), “Türkiye’de KOBİ’lerin İhracattaki Yeri ve Karşılaştıkları Sorunlar”, Selçuk Üniversitesi Karaman İİBF Dergisi, Yerel Ekonomiler Özel Sayısı, Mayıs 2007, ss. 173-184.
• BAL, Erdal (2002), “Gümrük Birliği ve Avrupa Birliği’ne Giriş Sürecindeki Türk KOBİ’lerinin Sorunları, Çözüm Önerileri ve Türkiye İçin Bir Destek ve Teşvik Modeli”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Yayımlanmış Doktora Tezi, Ankara, Danışman: Yrd. Doç.Dr. Argun Karacabey.
• BAYKAL, Cevdet (1996), Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin (KOBİ) İhracatta Örgütlenmelerine Bir Model: Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracat Genel Müdürlüğü, Ankara.
• BEDÜK, Aykut ve İNCE, Mehmet (2005), “Türkiye’de İhracatın Geliştirilmesinde Sektörel Dış Ticaret Şirketlerinin Önemi”, Öneri, C.6, S.23, ss. 169-179.
• BİLGİN, Cevat ve ŞAHBAZ, Ahmet (2009), “Türkiye’de Büyüme ve İhracat Arasındaki Nedensellik İlişkisi”, Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), ss. 177-198.
• ÇELİK, Adnan ve OZAN, Erkan (2006), “KOBİ’lerde Yeniden Yapılanma Stratejileri Araştırması: Kahramanmaraş Örneği”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Yayın 15, ss. 189-213.
• ÇETİN, Murat ve ECEVİT, Eyyup (2008), “İhracatın Sürükleyici Gücü Olarak Tekstil Sektörü: Kahramanmaraş İli Örneği”, Yönetim ve Ekonomi Celal Bayar Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:15, Sayı:2, ss.115-132.
• DİKEN, Ahmet (1998), “KOBİ’lerin İhracat Sorunun Çözümünde Sektörel Dış Ticaret Şirketleri’nin Rolü”, Erzurum Üniversitesi İİBF Dergisi, (1-2), ss.39-53.
• GÜNDÜZ, Meral ve Ergün, Özden (1997), Küçük ve Orta Boy İşletmelerin İhracata Yönlendirilmelerinde Bir Model: Sektörel Dış Ticaret Şirketleri, İGEME Yayınları, Ankara.
• http://www.tuik.gov.tr/UstMenu.do?metod=temelist, erişim 24.04.2014.
• http://www.mfa.gov.tr/turk-ekonomisindeki-son-gelismeler.tr.mfa, erişim 24.04.2014.
• http://www.ekonomi.gov.tr/upload/B6C5E76C-D8D3-8566- 452048584B562FFC/SD%C5%9E%20L%C4%B0STES%C4%B0_2013_web.pdf, erişim 26.04.2014.
• http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/23883 _1.pdf&main=http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/2, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• ÖNİŞ, Ziya ve Fikret ŞENSES (2013), “Gelişen ‘Post-Washington Mutabakatı’ nı (PWM) Yeniden Düşünmek” Neoliberal Küreselleşme ve Kalkınma-Seçme Yazılar, Derleyen Fikret Şenses, (Çev. Emre ÖZÇELİK), İletişim Yayınları, 2. Baskı, İstanbul, ss. 347-385.
• TABAN, Sami ve AKTAR, İsmail (2008), “An Empirical Examination of the Exporth-led Growth Hypothesis in Turkey” Yaşar Üniversitesi Dergisi-Journal of Yaşar (JOY), 3(11), ss. 1535-1551.
• TURAN, Seyida (2006), “Sektörel Dış Ticaret Şirketleri” Araştırma Raporu, Konya Ticaret Odası, Etüd-Araştırma Servisi, 13.11.2006, Konya.
• UYANUSTA; Esra (2004), 15 Soruda 15 AB Politikası Serisi, İKV-İktisadi Kalkınma Vakfı, No:1, Yayın No: 176, İstanbul.
• Yararlanılan Resmi Gazeteler: (http://www.resmigazete.gov.tr)
• 05.1995 Tarih ve 22287 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 06.1995 ve 22300 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).
• 09.1995 tarih ve 22417 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).
• 01.1996 Tarih ve 22515 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 09.1996 Tarih ve 22770 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 12.1996 Tarih ve 22859 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 07.1997 tarih ve 23066 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).
• 07.1998 Tarih ve 23396 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 11.1998 tarih ve 23523 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).
• 11.1998 tarih ve 23524 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).
• 01.2000 tarih ve 23948 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).
• 10.2000 Tarih ve 24212 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 07.2004 Tarih ve 25510 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 11.2004 Tarih ve 25563 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 04.2005 Tarih ve 25788sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 11.2005 tarih ve 26004 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).
• 05.2006 tarih ve 26177 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).
• 12.2006 Tarih ve 26392sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 07.2007 tarih ve 26596 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).
• 05.2008 Tarih ve 26872 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 26.04.2014).
• 09.2010 tarih ve 27708 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).
• 09.2013 tarih ve 28765 sayılı Resmi Gazete, (Erişim Tarihi 08.05.2014).