Din Eğitiminde Duyuşsal İçerik: James Michael Lee’nin Teorik Yaklaşımı Çerçevesinde Duyuşun Mahiyeti ve Öğretim Süreci Üzerine Bir İnceleme

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 273 - 305, 30.06.2024

Gurbet Kızıltan

https://doi.org/10.17859/pauifd.1434589

Öz

Dinî davranış da dâhil her davranışın temelinde duyuş (affect) yer almaktadır. Çünkü din; inanç, tutum ve değerler kümesidir. Dinî hayat, dinin rasyonalitesinden ziyade tutum, değer vb. duyuşsal içeriklerle (afffective content) şekillenir ve gelişir. Dolayısıyla, özü itibarıyla bir duyuşsal içerik öğretim süreci olan din eğitim ve öğretiminde duyuşsal yaklaşımlara ihtiyaç vardır. Ancak duyuşsal içerik öğretimi ile ilgili temel sorunlardan biri duyuşun mahiyetinin ve öğretim sürecinin yeterince bilinmemesi ve temel duyuşsal içerik ve öğretim ilkeleri ile ilgili evrensel düzeyde bir uzlaşının olmamasıdır. Bu bağlamda çalışmanın temel amacı din eğitim bilimci James Michael Lee’nin teorik yaklaşımı çerçevesinde din eğitiminin önemli boyutlarından olan duyuşun mahiyetini ve öğretim sürecini ortaya koymaktır. Çalışmada, Lee’nin eserlerinin doküman analizi yapılmış ve duyuşsal içerik öğretim sürecine ilişkin görüşlerine dayanarak duyuşun mahiyeti, duyuşsal içerik biçimleri ile ilgili kavramsal bir çerçeve oluşturulmaya ve Lee’nin temel aldığı öğrenme kuramlarının genel ilkeleri ve kavramlarına referansla duyuşsal içerik öğretim sürecinin temel ilkeleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Duyuşsal İçerik, J. Michael Lee.

Etik Beyan

Makale 03-06 Kasım 2021 tarihlerinde Konya'da düzenlenen TLÇK lisansüstü Araştırmalar Kongresinde sunulan "Din Eğitiminde Duyuşsal İçerik: James Michael Lee’nin Sosyal Bilim Yaklaşımı Bağlamında Bir İnceleme" adlı bildirinin genişletilmesi ile oluşturulmuştur. Ayrıca bu makalenin hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Affective Content in Religious Education and Instruction: A Theoretical Analysis on the Nature of Affect and its Instruction Process

Öz

Affect lies at the basis of every behavior, including religious behavior because religion is a set of beliefs, attitudes, and values. Religious life shapes and develops by affective content such as attitudes and values rather than the rationality of religion. Therefore, affective approaches are needed in religious education and instruction, which is essentially an affective content instruction process. However, one of the main problems with teaching affective content is that the nature of affect and its instruction process are not well known and there is no universal consensus regarding basic affective content and its teaching principles. In this context, the main purpose of the study is to reveal the nature and teaching process of affect, which is one of the important dimensions of religious education, within the framework of the theoretical approach of religious education scientist James Michael Lee. In the study, a document analysis of Lee's works was made and a conceptual framework was tried to be created regarding the nature of affect and affective content forms based on his views on the affective content instruction process. In addition, the basic principles of the affective content instruction process were tried to be determined concerning the general principles and concepts of the learning theories Lee based on.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Affective Content, J. Michael Lee.

Kaynakça

• Abalı, Osman. Öğrenmede Duyuş-Biliş İlişkisi Bağlamında Din Eğitiminde Duyuşsal Boyut. Adana: Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Allport, Gordon W. “Attitudes”. A Handbook of Social Psychology. ed. Carl Murchison. 798-844. New York: Russell & Russell, 1967.
• Anderson, Lorin W.- Bourke S. F. Assessing Affective Characteristics in the Schools. Mahwah, N.J.: Lawrence Erlbaum, 2000.
• Aydın, Enes. Din Eğitiminde Duyuşsal Boyut. İstanbul: Dün Bugün Yayınları, 2020.
• Bacanlı, Hasan. Duyuşsal Davranış Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları, 2006.
• Batar, Yusuf. Din Eğitiminde Duyuşsal Boyut. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2021.
• Berelson, Bernard- Steiner, A. Gary. Human Behavior; An Inventory of Scientific Findings. New York: Harcourt, Brace & World, 1964.
• Bloom, Benjamin Samuel vd. Taxonomy of Educatıonal Objectıves: The Classification Of Educational Goals: Handbook I Cognitive Domain. New York: David McKay Company, 1956.
• Bloom, Benjamin Samuel. “Affective Outcomes of School Learning”. Jstor. Erişim 18 Mayıs 2023. http://www.jstor.org/stable/20298896
• Burgess, Harold William. Models of Religious Education: Theory and Practice in Historical and Contemporary Perspective. Wheaton, III: Victor Books, 1996.
• Cooper, Joseph Bonar- McGaugh, James L. Integrating Principles of Social Psychology. Cambridge, Mass: Schenkman Pub. Co., 1963.
• Çekin, Abdülkadir. “İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programı İle Ortaokul Temel Dini Bilgiler Dersi (İslam; I-II) Öğretim Programı Kazanımlarındaki Duyuşsal Hedefler Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (Haziran 2016), 55-97. https://doi.org/10.18498/amauifd.251529
• Demirel, Özcan. Eğitim Sözlüğü. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2002. Eagly, Alice H.-Chaiken Shelly. “The Advantages of an Inclusive Definition of Attitude”. Social Cognition 25/5 (2007), 582–602. https://doi.org/10.1521/soco.2007.25.5.582.
• Fersahoğlu, Yaşar - Demir, Mehmed Akif. Din Eğitim ve Öğretiminde Duygu Eğitimi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2021.
• Glock, Charles Y. “On The Study of Religious Commitment”. Religious Education 57/4 (1962), 98-110. https://doi.org/10.2307/3510518
• Goldman, Ronald. Religious Thinking From Childhood To Adolescence. London: Routledge and Kegan Paul, 1964.
• Goleman, Daniel. Duygusal Zekâ; EQ Neden IQ’dan Daha Önemlidir?. çev. Banu S. Yüksel. İstanbul: Varlık Yayınları, 2012.
• Mehmet, Görmez, Gençliğin Anlam Arayışı. Ankara: Otto Yayınları, 2021.
• Harms, Ernest. “A Differantial Concept of Feelings and Emotions”. Feelings and Emotions. ed. Martin L. Reyment. 156-160. New York: McGraw-hill, 1950.
• Hidi, Suzanne. “Interest, Reading, and Learning: Theoretical and Practical Considerations”. Educational Psychology Review 13/3 (2001), 191-209. https://doi.org/10.1023/A:1016667621114
• Hillman, James. Insearch: Psychology and Religion. New York: Scibner’s, 1967.
• Hovland, C. I.- Weiss, Walter. “The Influence of Source Credibility on Communication Effectiveness”. Public Opinion Quarterly, 15 (1951). 635–650. https://psycnet.apa.org/doi/10.1086/266350
• Hovland, Carl Iver vd., Communication and Persuasion; Psychological Studies of Opinion Change. New Haven: Yale University Press, 1953.
• İnceoğlu, Metin. Tutum Algı İletişim. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2021. Kağıtçıbaşı, Çiğdem - Cemalcılar, Zeynep. Dünden Bugüne İnsan ve İnsanlar. İstanbul: Evrim Yayınları, 2022.
• Kaya, Mevlüt. Din Eğitiminde İletişim ve Dini Tutum. Samsun: Etüt Yayınları, 1998.
• Katz, Daniel. “The Functional Approach to The Study of Attitudes”. Public Opinion Quarterly 24/2 (January 1960), 163–204. https://doi.org/10.1086/266945
• Keefe, Jeffrey. “The Learning of Attitudes, Values, and Beliefs”. Toward a Future for Religious Education, ed. James Michael Lee vd. 1-35. Dayton, Ohio: Pflaum, 1970.
• Khan, S. B.- Weiss, Joel. “The Teaching of Affective Responses”. Second Handbook of Research on Teaching; A Project of the American Educational Research Association. ed. Robert Morris vd. 755-776. Chicago: Rand McNally, 1973.
• Korkmaz, Leman. “Tutumlarımızın Ne Kadar Farkındayız? Örtük Tutumlar ve Örtük Ölçüm Yöntemleri”. Türk Psikoloji Yazıları 20/40 (Aralık 2017), 109-127.
• Krapp, Andreas. “Interest, Motivation and learning: An Educational-Psychological Pers¬pective”. European Journal of Psychology of Education 14/1 (1999), 23-40. https://doi.org/10.1007/BF03173109
• Krathwohl, David R. vd., Taxonomy Of Educatıonal Objectıves The Classification of Educational Goals Handbook II: Affective Domaın. London: Longman Group Limited, 1964.
• Krugman, H. E. “Affective Response to Music as a Function of Familiarity”. The Journal of Abnormal and Social Psychology 38/3 (1943), 388–392. https://doi.org/10.1037/h0061528. (20.10.2022).
• Landis, Carney. “Studies of Emotional Reactions. II. General Behavior and Facial Expression”. Journal of Comparative Psychology 4/5 (1924), 447–510. https://doi.org/10.1037/h0073039. 17.11.2022
• Lang, Peter. “Towards an Understanding of Affective Education in a European Context”. Affective Education: A Comparative View. 3-18. London:Cassell, 1998.
• Lee, James Michael. Principles and Methods of Secondary Education. New York: McGraw-Hill, 1963.
• Lee, James Michael (ed.). Toward a Future for Religious Education. Dayton, Ohio: Pflaum Press, 1970.
• Lee, James Michael. The Shape of Religious Instruction: A Social Science Approach. Alabama: Religious Education Press, 1971.
• Lee, James Michael. “Hope in Instructional Practice”. Religious Education 67/5 (September 1972), 368-374. https://doi.org/10.1080/0034408720670511
• Lee, James Michael. The Flow of Religious Instruction: A Social Science Approach. Alabama: Religious Education Press, 1973.
• Lee, James Michael (ed.). The Religious Education We Need: Toward the Renewal of Christian Education. Mishawaka, Indiana: Religious Education Press, 1977.
• Lee, James Michael. “Key Issues in the Development of a Workable Foundation for Religious Instruction”. Foundations of Religious Education. ed. Padraic O'Hare. 40-63. New York: Paulist Press, 1978.
• Lee, Jame Michael. “Training Religious Educators II”. Modern Ministry December (1981), 26-29.
• Lee, James Michael. “The Authentic Source of Religious Instruction”. Religious Education and Theology, ed. Norma H. Thompson. 100-197. Alabama: Religious Education Press, 1982.
• Lee, James Michael. “Religious Education and the Bible: A Religious Educationist’s View”. Biblical Themes in Religious Education. ed. Joseph S. Marino. 1-61. Alabama: Religious Education Press, 1983.
• Lee, James Michael. The Content of Religious Instruction: A Social Science Approach. Alabama: Religious Education Press, 1985.
• Lee, James Michael. “Teaching Christian Attitudes”. Catechist March (1987), 44-46.
• Lee, James Michael. “How to Teach: Foundations, Processes, Procedurs”. Handbook of Preschool Religious Education, ed. Donald Ratcliff. 152-223. Alabama: Religious Education Press, 1988.
• Lee, James Michael. “Procedures in the Religious Education of Adolescents”. Handbook Of Youth Ministry, ed. Donald Ratcliff vd. 214-256. Alabama: Religious Education Press, 1991.
• Lee, James Michael. “General Procedures of Teaching Religion”. Handbook of Children’s Religious Education, ed. Donald Ratchliff, 164-206. Alabama: Religious Education Press, 1992.
• Lee, James Michael (ed.). Forging a Better Religious Education in the Third Millennium. Alabama: Religious Education Press, 2000.
• Malmivuori, Marja-Liisa. The Dynamics of Affect, Cognition and Social Environment in the Regulation of Personal Learning Processes: The Case of Mathematics. Finland: Helsinki University Press, 2001.
• Marthaler, Berard L. Catechetics in Context: Notes and Commentary on the General Catechetical Directory Issued by the Sacred Congregation for the Clergy. Indiana: Our Sunday Visitor, 1973.
• Marthaler, Berard L. “Socialization as a Model for Catechetics”. Foundations of Religious Education. ed. Padraic O'Hare. 65-92. New York: Paulist Press, 1978.
• May, Rollo. Love and Will. New York: Norton, 1969.
• McGuire, William J. “The Nature of Attitudes and Attitude Change”. Handbook of social Psychology. ed. Gardner Lindzey vd. Cilt 3/ 136-314. Reading, Mass.: Addison-Wesley Pub. Co., 1969.
• MEB. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar; Ortaöğretim 9.10.11 ve 12. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınları, 2018.
• Rokeach, Milton. Beliefs, Attitudes, and Values. San Francisco: Jossey Bass, 1968.
• Rokeach, Milton. The Nature of Human Values. New York: Free Press, 1973.
• Strongman, Kenneth T., The Psychology of Emotion: From Everyday Life to Theory. New York: Wiley, 1973. Stotland, E. vd., “Generalization of Interpersonal Similarity”. The Journal of Abnormal and Social Psychology 62/2 (1961), 250–256. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/h0041445
• Şişman, Nazife. Dijital Çağda Müslüman Kalmak. İstanbul: İnsan Yayınları, 2016.
• Tosun, Cemal. Din Eğitimi Bilimine Giriş. Ankara: Pegem Yayıncılık, 2002.
• Twenge, Jean, M. “Ben” Nesli. çev. Esra Öztürk. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2009.
• Tyler, R. W. “Assessing Educational Achievement in the Affective Domain”. Eric. Erişim 16 Eylül 2023. https://eric.ed.gov/?id=ED099394
• Vergote, Antoine. “Çocuklukta Din” çev. Erdoğan Fırat. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/01 (1978), 315-329.
• Yavuz, Kerim. Çocukta Dinî Duygu ve Düşüncenin Gelişmesi. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayını, 1981. Zajonc, R. B. “Feeling and Thinking: Preferences Need no Inferences”. American Psychologist 35/2 (1980), 151–175. https://doi.org/10.1037/0003-066X.35.2.151