YETİŞKİNLERİN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ İLE BİLİŞSEL ESNEKLİKLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2024, Sayı: 62, 261 - 271, 16.05.2024

Pelin Beğenmiş , Zekeriya Kökrek

https://doi.org/10.30794/pausbed.1413633

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, yetişkin bireylerin kişilik özellikleri ile bilişsel esneklikleri arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmanın örneklem grubunu 18-50 yaş arasında 424 kişi oluşturmakta olup bunların 235’ini (%55.4) kadın, 189’unu (%44.6) erkek bireyler oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama araçları olarak Beş Faktör Kişilik Ölçeği, Bilişsel Esneklik Envanteri ve araştırmacılar tarafından hazırlanan Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde Bağımsız Örneklem t-testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA) ve Pearson Korelasyon Analizi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre bilişsel esnekliğin alternatifler ve kontrol boyutları ile kişilik alt boyutlarından nörotiklik arasında negatif; dışa dönüklük, yumuşak başlılık ve özdenetimlilik arasında ise pozitif ve anlamlı ilişki olduğu belirlenmiştir. Araştırma sonucunda ulaşılan bulgular ilgili alanyazın çerçevesinde tartışılmış ve yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kişilik, Kişilik Özellikleri, Bilişsel Esneklik, Yetişkin

Etik Beyan

Bu çalışmanın, özgün bir çalışma olduğunu; çalışmanın hazırlık, veri toplama, analiz ve bilgilerin sunumu olmak üzere tüm aşamalarından bilimsel etik ilke ve kurallarına uygun davrandığımı beyan ederim.

EXAMINING THE RELATIONSHIP BETWEEN PERSONALITY TRAITS AND COGNITIVE FLEXIBILITY OF ADULTS

Öz

The main purpose of this study is to examine the relationship between personality traits and cognitive flexibility of adult individuals. The sample group of the study consisted of 424 individuals between the ages of 18-50, of whom 235 (55.4%) were female and 189 (44.6%) were male. Five Factor Personality Scale, Cognitive Flexibility Inventory and Personal Information Form prepared by the researchers were used as data collection tools. Independent Sample t-test, One-Way Analysis of Variance (ANOVA) and Pearson Correlation Analysis were used to analyse the data. According to the findings obtained from the research, it was determined that there was a negative relationship between the alternatives and control dimensions of cognitive flexibility and neuroticism among personality sub-dimensions, and a positive and significant relationship between extraversion, mildness and self-control. The findings of the study were discussed and interpreted within the framework of the related literature.

Anahtar Kelimeler

Personality, Personality Traits, Cognitive Flexibilitiy, Adult

Kaynakça

• Altunkol, F. (2011). Üniversite Öğrencilerinin Bilişsel Esneklikleri ile Algılanan Stres Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi.
• Bilgin, M. (2017). “Ergenlerin Beş Faktör Kişilik Özelliği İle Bilişsel Esneklik İlişkisi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16 /62, 945-954. https://doi.org/10.17755/esosder.285296.
• Burger, J.M. (2006). Kişilik, (Çev: İ. D. Erguvan Saroğlu), Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk-Bökeoğlu, Ö. ve Köklü, N. (2011). Sosyal Bilimler İçin İstatistik, 7.baskı, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• Çiçek, İ. ve Aslan, A. E. (2020). “Kişilik ve Beş Faktör Kişilik Özellikleri: Kuramsal Bir Çerçeve”, Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10/1, 137-147.
• Dennis, J. P. ve Vander Wal, J. S. (2010). “The Cognitive Flexibility İnventory: Instrument Development and Estimates Of Reliability and Validity”, Cognitive Therapy and Research, 34/3, 241-253. https://doi.org/10.1007/s10608-009-9276-4.
• Ellis, A., Dryden, W. (2007). The Practice Of Rational Emotive Behavior Therapy, Springer, NewYork. Gençtanırım-Kurt, D. ve Çetinkaya-Yıldız, E. (2019). Kişilik Kuramları Gerçek Yaşamdan Kişilik Analizi Örnekleriyle, (Ed: Gençtanırım-Kurt, D. ve Çetinkaya-Yıldız, E.), 7. Basım, Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
• Horzum, M. B., Ayas, T. ve Padır, M. A. (2017). “Beş Faktör Kişilik Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlanması”. Sakarya University Journal of Education, 7/2, 398-408. https://doi.org/10.19126/suje.298430.
• Johnson, B.T. (2016). The Relationship Between Cognitive Flexibility, Coping And Symptomatology İn Psychotherapy. (Doctoral dissertation). Marquette University.
• Karasar, N. (2006). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 16.baskı, Nobel Yayınları, Ankara.
• Karataş, Ş. (2022). Genç Yetişkinlerde Bağlanma Stilleri, Kişilik Tipleri ve Öz-Yeterlik Algısı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Kepenek, S.Z. (2022). Yetı̇şkı̇n Bı̇reylerde Erken Dönem Uyum Bozucu Şemalar, Otomatı̇k Düşünceler ve Bı̇lı̇şsel Esneklı̇k Arasındakı̇ İlı̇şkı̇. (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Kent Üniversitesi.
• Koç, F. (2019). Beş Faktör Kişilik Özelliklerinin Çalışanların Bilişsel Esneklik Düzeyleri Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi.
• Martin, M. M. ve Anderson, C. M. (1998). “The Cognitive Flexibility Scale: Three Validity Studies”, Communication Reports, 11/1, 1-9. https://doi.org/10.1080/08934219809367680. McAdams, D. P. (1992). “The Five-Factor Model İn Personality: A Critical Appraisal”, Journal Of Personality, 60/2, 329-361. https://doi.org/10.1111/j.1467-6494.1992.tb00976.x.
• Mccrea, R. R. ve Costa, P.T. (2003). Personality in Adulthood, Guilford Press, New York.
• Murdock, N. L. (2013). Psikolojik Danışma ve Psikoterapi Kuramları, (Çev. Ed: Akkoyun, F.), Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Pallant, J. (2011). SPSS Survival Manual. A Step By Step Guide To Data Analysis Using SPSS, 4th Edition, Allen & Unwin, Berkshire.
• Polatcı, S., ve Tınaz, Z. D. (2021). “Kişilik Özelliklerinin Psikolojik Dayanıklılık Üzerindeki Etkisi”, OPUS International Journal of Society Researches, 17/36, 2890-2917. https://doi.org/10.26466/opus.827411.
• Rammstedt, B. ve John, O. P. (2007). “Measuring Personality İn One Minute Or Less: A 10-İtem Short Version of The Big Five Inventory in English and German”, Journal of Research in Personality, 41/1, 203-212. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2006.02.001.
• Sapmaz, F. ve Doğan, T. (2013). “Bilişsel Esnekliğin Değerlendirilmesi: Bilişsel Esneklik Envanteri Türkçe Versiyonunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 46/1, 143-161. https://doi.org/10.1501/Egifak0000001278.
• Sır, N. Ş. (2016). Öğretmen Adaylarının 5 Faktör Kişilik Kuramına Göre Kişilik Özelliklerinin Belirlenmesi ve Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Soba, M., Şimşek, A. ve Demir, E. (2019). “Üniversite Öğrencileri Üzerine Ampirik Bir Uygulama: Beş Faktör Kişilik Modeli”, Avrasya Sosyal ve Ekonomik Araştırmaları Dergisi, 6 /2, 28-43.
• Tatlıoğlu, K. (2013). “Üniversite Öğrencilerinin Beş Faktör Kişilik Kuramına Göre Kişilik Özellikleri Alt Boyutlarının Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi”, Tarih Okulu Dergisi, 2014/XVII. https://doi.org/10.14225/Joh400.
• Toksöz, İ. ve Kolburan, Ş. G. (2018). “Evli Bireylerde Bağlanma Stilleri ve Bilişsel Esnekliğin İlişki Doyumuna Etkisi”, Aydın İnsan ve Toplum Dergisi, 4/2, 17-34.
• Yelpaze, İ. ve Yakar, L. (2019). “Üniversite Öğrencilerinin Yaşam Doyumu ve Bilişsel Esnekliklerinin İncelenmesi”, Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 9 /54, 913-935.
• Zahal, O. (2014). Özel Yetenek Sınavına Giren Adayların Öğrenme Stilleri ve Bilişsel Esneklik Düzeyleri ile Sınav Başarıları Arasındaki İlişki. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi.