GENDER EQUALITY AWARENESS SCALE: A SCALE DEVELOPMENT AND IMPLEMENTATION STUDY

Yıl 2025, Sayı: 69, 85 - 99, 18.07.2025

Burcu Şanlı , Fazilet Karakuş

https://doi.org/10.30794/pausbed.1542478

Öz

In this study, it is aimed to develop and implement the “Gender Equality Awareness Scale” in order to determine the level of awareness of teacher candidates for gender equality education. Using the ’Expert Evaluation Form', expert opinions were obtained from seven faculty members working in the Faculty of Education and the Department of Women's Studies. Within the scope of the pilot study of the scale, the trial form was applied to 320 students studying at the Faculties of Education of various universities located in Türkiye. It was determined that it would be appropriate for the scale to be in a single-factor structure. When the results obtained from the exploratory factor analysis and the reliability analysis were evaluated together, it was determined that the data obtained from the Gender Equality Awareness Scale were valid and reliable. After the scale was finalized with 18 items, it was administered to 32 pre-service teachers who had taken the elective course 'Gender Equality Education' at Mersin University Faculty of Education in the Fall Semester of the 2021-2022 Academic Year, at 15-week intervals. It was concluded that gender equality education had a positive effect on pre-service teachers' awareness of gender equality education.

Anahtar Kelimeler

Gender Equality Education , Awareness , Scale Development , Validity , Reliability

TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ FARKINDALIK ÖLÇEĞİ: BİR ÖLÇEK GELİŞTİRME VE UYGULAMA ÇALIŞMASI

Öz

Bu çalışmada, öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimine yönelik farkındalık düzeyini belirlemek amacıyla “Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Farkındalık Ölçeği” geliştirilmesi ve uygulanması hedeflenmiştir. Uzman Değerlendirme Formu’ kullanılarak, Eğitim Fakültesi ve Kadın Araştırmaları Ana Bilim Dalı’nda görev yapan yedi öğretim üyesinden uzman görüşü alınmıştır. Ölçeğin pilot uygulaması kapsamında, deneme formu, Türkiye’de bulunan çeşitli üniversitelerin Eğitim Fakültelerinde öğrenim gören 320 öğrenciye uygulanmıştır. Ölçeğin tek faktörlü yapıda olmasının uygun olacağı belirlenmiştir. Açımlayıcı faktör analizinden ve güvenirlik analizinden elde edilen sonuçlar birlikte değerlendirildiğinde, Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Farkındalık Ölçeği’nden elde edilen verilerin geçerli ve güvenilir olduğu belirlenmiştir. Ölçeğe 18 maddelik nihai hali verilmesinin ardından, 2021-2022 Öğretim Yılı Güz Dönemi’nde, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde ‘Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eğitimi’ seçmeli dersini almış olan 32 öğretmen adayına, 15 hafta arayla ön test ve son test şeklinde uygulanmıştır. Toplumsal cinsiyet eşitliği eğitiminin, öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet eşitliği eğitimine yönelik farkındalık düzeyine olumlu bir etkisi olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eğitimi , Farkındalık , Ölçek Geliştirme , Geçerlik , Güvenirlik

Kaynakça

• Acar-Erdol, T. ve Gözütok, F. D. (2018). Development of gender equality curriculum and its reflective assessment. Turkish Journal of Education, 7/3, 117-135.
• Acar-Erdol, T. (2019). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Eğitimi. Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Allana, A., Asad, N. ve Sherali, Y. (2010). Gender in academic settings: Role of teachers. International Journal of Innovation, Management and Technology, 1/4, 343-348.
• Altınova, H. H. ve Duyan, V. (2013). Toplumsal cinsiyet algısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24/2, 9-22.
• Arar, K. (2014). Gender discourse in an Arab-Muslim high school in Israel: Ethnographic case study. Journal of Educational Change, 15/3, 281-301.
• Arıcı, F. (2011). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılar ve psikolojik iyi oluş. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Bem, S. L. (1974). The measurement of psychological androgyny. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 42/2, 155-162.
• Berktay, F. (2009). Tek tanrılı dinler karşısında kadın: Hıristiyanlıkta ve İslamiyette kadının statüsüne karşılaştırmalı bir yaklaşım. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık
• Catalan, A. R., Piedra, J., Pérez, R. G. ve Vega, L. (2011). Gender culture assessment in education: Teachers’ attitudes to gender equality. Revista de Educación, 355, 521-546.
• Cushman, P. (2012). “You’re not a teacher, you’re a man”: The need for a greater focus on gender studies in teacher education. International Journal of Inclusive Education, 16/8, 775-790.
• Çeber, E., Demirelöz, M., Nazlı, A., Ekşioğlu, A., Mermer, G., Aslan, G. ve Yücel, U. (2009). Ergenlerde cinsiyet eşitliği ölçeğinin uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Journal of Research & Development in Nursing, 11/2, 5-15.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, ve G. Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve Lisrel Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Demircioğlu, E. (2014). 10. ve 11. sınıf tarih ders kitaplarında yer alan görseller ve metinlerde toplumsal cinsiyet temsiliyle ilgili tarih öğretmenlerinin görüşleri: Trabzon örneği, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Dökmen, Z. (1991). Bem cinsiyet rolü envanterinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 35/1, 81-87.
• Duffy, J., Warren, K., ve Walsh, M. (2001). Classroom interactions: Gender of teacher, gender of student, and classroom subject. Sex Roles, 45/9-10, 579-593.
• Ecevit, Y. (2021). Toplumsal cinsiyet eşitliğinin temel kavramları. Ankara: CEİD Yayınları. 
• Epstein, M. (2008). Adolescents in conflict: Associations between gender socialization, gender conflict, and well-being. Unpublished doctoral thesis, The University of Michigan, Michigan.
• Erden, F. T. (2009). A course on gender equity in education: Does it affect gender role attitudes of preservice teachers?.Teaching and Teacher Education, 25, 409-414.
• Esen, Y., (2013). Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde toplumsal cinsiyet duyarlılığını geliştirme amaçlı bir çalışma, Eğitim ve Bilim, 38/169, 280-295.
• Esen, E., Öztürk, B. ve Siyez, D. M. (2018). Toplumsal cinsiyet algısı ölçeği ergen formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Nesne-Psikoloji Dergisi, 6/12, 144-173.
• European Commission. (1998). One hundred words for equality: A Glossary of terms on equality between women and men. 12 Kasım 2023 tarihinde https://op.europa.eu/en/publication-detail/- /publication/7342d801-86cc-4f59-a71a-2ff7c0e04123 adresinden alınmıştır.
• Frieze, H. I., Ferligoj, A., Kogovsek, I., Horvat, J. ve Sarlija, N. (2003). Gender role attitudes in university students in the USA, Slovenia and Croatia. Psychology of Women Quarterly, 27/3, 256-261.
• George, D., ve Mallery, M. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference 17.0 update. Boston: Pearson.
• Giddens, A. (2000). Sosyoloji. (Çev. H Özel ve C. Güzel). Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Glick, P., & Fiske, S. T. (1996). The ambivalent sexism inventory: Differentiating hostile and benevolent sexism. Journal of Personality and Social Ppsychology, 70/3, 491.
• Göğüş Tan, M. (2011). Eğitim. Yıldız Ecevit ve Nadide Karkıner (edt.) Toplumsal cinsiyet sosyolojisi (içinde). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gönenç, İ.M., Topuz, Ş., Yılmaz Sezer, N., Yılmaz, S. ve Büyükkayacı Duman, N. (2018). Toplumsal cinsiyet dersinin toplumsal cinsiyet algısına etkisi. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 7/1, 22-29.
• Gözütok, F.D., Toraman, Ç. ve Acar-Erdol, T. (2017). Toplumsal cinsiyet eşitliği ölçeğinin (TCEÖ) geliştirilmesi. İlköğretim Online, 16/3, 1036-1048.
• Gülmez, N., İra, N., Yılmaz, İ. ve Özenç İra, G. (2017). Üniversite öğrencilerinde kadın algısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15/1, 65-86.
• Hamilton, P., ve Roberts, B. (2015). ‘Man-up, go and get an ice-pack.’ Gendered stereotypes and binaries within the primary classroom: A thing of the past? Education, 45/1, 122-134.
• Khan, M.J., Arooj, K., Arif, H., Nazir, N. ve Nosheen, M. (2018). Attitude of male and female university students towards gender discrimination, Pakistan Journal of Psychological Research, 33/2, 429-436.
• Kavuncu, A. N. (1987). Bem cinsiyet rolü envanterini Türk toplumuna uyarlama çalışmaları Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kline, R.B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. Guilford Press: New York.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity, Personal Psychology, 28/4, 563-575.
• Oakley, A. (1972). Sex, gender and society. Harper and Row: San Francisco.
• Özcan, A., Karataş, N. ve Seviğ, E. Ü. (2017). Toplumsal cinsiyet eğitiminin üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rol tutumları üzerine etkisi. Researcher: Social Science Studies, 5, 53-67.
• Özdemir, E. ve Balcı Karaboğa, A. (2019). Ortaokul matematik ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15/3, 760-781.
• Özyiğit, M. K., Alkan, E. Ve Yılmaz, M. (2017). Cinsiyet rolleri duyarlılığı grup rehberliği programının psikolojik danışman adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumlarına etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10/49, 1307- 9581.
• Polit, D. F. ve Beck, C. T. (2006). The content validity index: are you sure you know what’s being reported? Critique and recommendations. Research in Nursing & Health, 29/5, 489-497.
• Pulerwitz, J. & Barker, G. (2008). Measuring attitudes toward gender norms among young men in Brezil: Development and psychometric evaluation of the GEM scale. Men and Masculinities, 10/3, 322-338.
• Sakallı-Uğurlu, N. (2002). Çelişik duygulu cinsiyetçilik ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikoloji Dergisi, 17/49, 47-58.
• Sis Çelik, A., Pasinlioğlu, T., Tan, G. & Koyuncu, H. (2013). Üniversite öğrencilerinin cinsiyet eşitliği tutumlarının belirlenmesi. Florence Nightingale Journal of Nursing, 21/3, 181-186.
• Tabachnick, B. G., ve Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics. Needham Heights, MA: Allyn&Bacon.
• Şener Özel, F. (2019). Eğitim fakültelerinin lisans programlarına yönelik toplumsal cinsiyet eğitimi dersi öğretim programının tasarlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Tezer Asan, H. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergi, 2, 65-74.
• Toraman, C. ve Özen, F. (2019). An investigation of the effectiveness of the gender equality course with a specific focus on faculties of education. Educational Policy Analysis and Strategic Research, 14/2, 6-28.
• Torun, Y. (2002). Gender-bias in student-teacher interactions and its effect on reproduction of gender roles in the classroom. Unpublished master’s thesis, Middle East Tecnival University, Ankara.
• Uzun, Z., Erdem, S., Güç, K., Şafak Uzun, A. ve Erdem, E. (2017). Toplumsal cinsiyet algısı ve toplumsal cinsiyet rollerine eğitimin etkisi: Deneysel bir çalışma. Journal of Human Sciences, 14/1, 678-693.
• Yogev, Ş. P. (2006). Ergenlerde toplumsal cinsiyetin kazanılması: Aile, okul, ve arkadaş etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Zeyneloğlu, S., ve Terzioğlu, F. (2011). Toplumsal cinsiyet rolleri tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve psikometrik özellikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 409-420.