KALP VE ZİHİN KAZANIM ODAKLI BİR GÜVENLİK ÖRGÜTLENMESİ: İL İMAR EKİBİ MODELİ

Yıl 2025, Sayı: 70, 69 - 85, 05.09.2025

Cengiz Özel

https://doi.org/10.30794/pausbed.1611705

Öz

İl İmar Ekibi, 2001 sonrası Afgan ulus inşa sürecinde ortaya çıkmış yeni bir güvenlik örgütlenmesidir. Son yirmi yılı aşkın süredir devam eden çatışma ve uluslararası güç mücadeleleri, onun örtük, az bilinir yapı ve işlevinin bilinirliğini çok daha değerli hale getirmektedir. İl İmar Ekipleri ulus inşası veya devlet inşası olarak adlandırılan süreçlerin stratejik amaçlarına erişimde elverişli taktik yapılar olup daha çok barışa zorlama veya barış yapma sonrası egemenliğin veya yeni egemenin meşruiyetinin tesis edilmesi maksadıyla halkın görünür ve acil problemlerine hızlı ve etkin çözümler üreten bir yapıyı ifade etmektedir. İl İmar Ekipleri, 2002 yılında Afganistan’da ABD tarafından ilk defa teşkil edilmesi sonrasında Afganistan ve Irak’ta geniş bir uygulama alanı bularak uluslararası müdahalelerde özel önem kazanmıştır.
İl İmar Ekipleri, yarattığı etki ve uluslararası önemine rağmen yazında halen yeteri kadar önemi anlaşılabilmiş değildir. Çalışmada literatür taraması vasıtasıyla İl İmar Ekiplerinin kuruluş, amaç, işlev ve yapısal özellikleri irdelenerek ABD, İngiltere, Almanya ve Türkiye modelleri ve aralarındaki farklar ele alınmıştır. Türkiye jeopolitik konumu, tarihi dostluk ve kültürel bağları ve ittifaklık ilişkileri nedeni ile kendine yakın bir coğrafyada devam eden çatışma ve ulus inşa süreçlerinin kaçınılmaz olarak doğrudan ve dolaylı etkisi altındadır. Türkiye’nin İl İmar Ekibi yapılanmalarını tanıyarak kurumsallaştırabilmesi ve sahada pratikleştirebilmesi, başta Filistin’in yeniden inşası olmak üzere Suriye, Irak, Libya, Lübnan gibi kendi yakın coğrafyasındaki ülkelerin maruz kaldığı müdahalelerde, Türkiye’nin kendi özgün ulusal güvenlik stratejisini uygulayabilmesine ve ulusal gücünü etkin hale getirebilmesine katkıda bulunacaktır. Az bilinen ve Türkiye’de bilimsel olarak çalışılmamış bir yapı olan İl İmar ekiplerinin farklı tasarımlarının kıyaslamalı olarak özgün bir şekilde ele alınması çalışmayı değerli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İl İmar Ekibi , Afganistan , Ulus İnşası , Devlet İnşası , Yumuşak Güç

A SECURITY ORGANIZATION FOCUSED ON THE ACQUISITION OF THE HEARTS AND MINDS: THE MODEL OF THE PROVINCIAL RECONSTRUCTION TEAM

Öz

The Provincial Reconstruction Team is a new security organization that emerged during the Afghan nation-building process after 2001. The ongoing conflict and international power struggles over the past two decades make the recognition of its implicit, little-known structure and function much more valuable. Provincial Reconstruction Teams are tactical structures that are convenient for accessing the strategic goals of the processes called nation-building or state-building and more often express a structure that produces quick and effective solutions to the visible and urgent problems of the people in order to establish sovereignty or the legitimacy of the new sovereign after forcing or making peace. Provincial Reconstruction Teams have gained special importance in international interventions by finding a wide application area in Afghanistan and Iraq after being established by the United States for the first time in Afghanistan in 2002.
Despite the impact and international importance of the Provincial Reconstruction Teams, their importance has not yet been sufficiently understood in the literature. In the study, the establishment, purpose, function, and structural features of Provincial Reconstruction Teams will be examined through literature review, and the differences between US, UK, German, and Turkish models will be discussed. Due to Türkiye's geopolitical position, historical friendship and cultural ties, and alliance relations, it is inevitably under the direct and indirect influence of ongoing conflicts and nation-building processes in a geography close to itself. Türkiye's ability to recognize and institutionalize Provincial Reconstruction Team structures and implement them in the field will contribute to Türkiye's ability to implement its own unique national security strategy and make its national power effective in the interventions that countries in its immediate geography, such as Syria, Iraq, Libya, Lebanon, and especially the reconstruction of Palestine, are subjected to. Considering the different models of Provincial Reconstruction Teams, which are a little-known and scientifically not studied structure in Türkiye, in a comparatively original way makes the study valuable.

Anahtar Kelimeler

Provincial Construction Team , Afghanistan , Nation Building , State Building , Soft Power

Kaynakça

• Abbaszadeh, N., Crow, M., El-Khoury, M., Gandomi, J., Kuwayama, D., MacPherson, C., ... & Weiss, T. (2008). Provincial Reconstruction Teams. Lessons and Recommendations, Woodrow Wilson School of Public & International Affairs, Princeton University.
• Akbaş, Zafer. “ABD’nin Ortadoğu Politikalarının Sürdürülebilirliği ve Ortadoğu’da Güç Mücadelesi.” History Studies, ABD ve Büyük Ortadoğu İlişkileri Özel Sayısı 1 (2011): 18.
• Bebber, R. J. (2008). The Role of Provincial Reconstruction Teams (PRTs) in Counterinsurgency Operations: Khost Province, Afghanistan. Small Wars Journal, 10, 1-18.
• Brandstetter G. (2005). Nation Building in Afghanistan, The German Provincial Reconstruction Team Concept Means to Improve Efficency of Effort?
• Christoff, J. A. (2008). Provincial Reconstruction Teams in Afghanistan and Iraq, United States Government Accountability Office, Washington, DC, 10.11.2018, https://www.gao.gov/new.items/d0986r.pdf, (Erişim, 10.11.2018).
• Demirer, T. ve Çevikaslan, T. S. vd. (2004). “11 Eylül Dönemeci YDD Terörü”, 11 Eylülden Afganistan’a ABD İmparatorluğu, İstanbul, Ütopya Yayınları.
• Dobbins, J. (2010). Guidelines for Nation Builders. Strategic Studies Quarterly, 4(3), 15-42. Retrieved March 11, 2021, from http://www.jstor.org/stable/26269786. (Erişim, 10.11.2018).
• Eronen, O. (2008). “PRT Models in Afghanistan: Approaches to Civil-Military Integration”, CMC Finland Yearbook 2008”. Ed. Henriksson, Kirsi. Civilian Crisis Management Studies.Vol.1, 2008.https://www.cmcfinland.fi/wpcontent/uploads/2017/01/41001_CMC_Yearbook_2008.pdf#page=104, (Erişim 27.01.2021).
• Fukuyama, F. (2008), Devlet İnşası: 21. Yüzyılda Dünya Düzeni ve Yönetişim (çev. D. Çetinkasap), İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Fukuyama, F. (2012), “Ulus İnşası ve Kurumsal Hafıza’nın İflası”, (çev. H. Kaya. Der. Francis Fukuyama) , Ulus İnşası, İstanbul: Profil Yayıncılık, 2. Baskı.
• Gauster, M. (2008). Provincial Reconstruction Teams in Afghanistan, George C Marshall Center Apo Ae 09053 European Center For Security Studies, Occasional Paper Series, 16. https://apps.dtic.mil/sti/pdfs/ADA478856.pdf, (Erişim 19.02.2021).
• Goodson, L. P. (2012). “Afganistan’dan Alınan Ulus İnşası Dersleri”. (Çev. Hasan Kaya. Der. Francis Fukuyama), Ulus İnşası. İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Hochwart, M. A. (2009). The Provincial Reconstruction Teams in Afghanistan-A Model for Future Nation Building Operations. Army Command And General Staff Coll Fort Leavenworth Ks School Of Advanced Military Studies.
• Jones, S. G. (2008). “The rise of Afghanistan’s Insurgency: State failure and Jihad.” International Security 32.4: 7-40. https://www.belfercenter.org/sites/default/files/files/publication/IS3204_pp007-040_Jones.pdf
• Kaygusuz, Ö. (2014). Devlet İnşası ve Küresel Güneyde Güvenlik: Güçlü Devlet Arayışının Kuramsal ve Siyasal Açmazları. Uluslararası Hukuk ve Politika. Cilt: 10/ 39.
• Krause, K., Milliken J. (2002). “State Failure, State Collapse, and State Reconstruction: Concepts, Lessons and Strategies”, Development and Change, 33/5 (2002): pp.753-774.
• Makel, K. (2019). Afghanistan Provincial Reconstruction Team Handbook 11-16. Center For Army Lessons Learned.
• Malkasian, C., Meyerle, G. (2009). Provincial Reconstruction Teams: How do we know they work?. Army War Coll Strategic Studies Institute.
• Marcelle, P. (2004). “Tenten Guantanoma’da”, 11 Eylül’den Afganistan’a ABD İmparatorluğu, İstanbul, Ütopya Yayınları.
• Mitchell, D. (2015). “Blurred lines? Provincial Reconstruction Teams and NGO Insecurity in Afghanistan, 2010–2011.” Stability: International Journal of Security and Development 4.1 (2015).
• Neocleous, M. (2012). Güvenlik Şiddet ve Savaş. Dipnot Yayınları.
• OECD. (2005a). Piloting Principles for Good International CD. 11/REV2. pp. 8–10. http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=Dnt in Fragile State, OECD document DCD, 8/REV2, (Erişim 16. 10. 2016).
• OECD. (2005b). Principles for Good International Engagement in Fragile. State, OECD document D, 11/REV2,: pp. 8–10. http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?cote=DCD(2005)11/REV2&docLanguage=En (Erişim 16. 10. 2016).
• Özel, C. (2019). Yeni Küresel Dönüşümün Şifresi, Afganistan, Ankara: Orion Yayınevi.
• Özel, C. (2020). Güç, Ankara: Orion Yayınevi,
• Özer, A. (2009). "11 Eylül, Bölünen Dünya, Huntington ve Çatısma". Toplum ve Demokrasi Dergisi 3.5 (11): s.191-210;
• Perito, R. (2007). Provincial Reconstruction Teams in Iraq. Vol. 31. United States Institute of Peace Special Report No. 185.
• Perito, R. (2008). Embedded Provincial Reconstruction Teams in Iraq, United States Institude of Peace,. https://www.usip.org/sites/default/files/PB-Embedded-3-08.PDF.
• Ruiz, M.T. (2009). “Sharpening the Spear: the United States’ Provincial Reconstruction Teams in Afghanistan.” Applied Research Project, Texas State University.
• Runge, P. (2009). The Provincial Reconstruction Teams in Afghanistan: Role Model for Civil-military Relations?. Bonn International Center for Conversion. https://www.files.ethz.ch/isn/109234/09_11occasional_paper_IV.pdf, (Erişim 19.02.2021).
• Sakınç, M. E. (2004). “11 Eylül’den Afganistan’a ABD İmparatorluğu’nun “Marifetleri.” Ütopya Yayınları.
• Sedra, M. (2005a). “The Provincial Reconstruction Team: The Future of Civil-Military Relations?”.” Article in SITREP, A Publication of the Royal Canadian Military Institute. Official Publication of the Royal Canadian Military Institute 65.3
• Sedra, M. (2005b). Civil-Military Relations in Afghanistan, the Provincial Reconstruction Team Debate. Canadian Institute of Strategic Studies.
• SIGAR (Special Inspector General for Afghanistan Reconstruction). (2012). Afghanistan Overview. https://www.sigar.mil/pdf/quarterlyreports/2012-07-30qr.pdf, (Erişim 13.04.2019).
• Stapleton, B J. (2003). The Provincial Reconstruction Team Plan In Afghanıstan A New Direction?. http://www.ag-afghanistan.de/arg/arp/stapleton.pdf. (Erişim 10.11.2018).
• Turhan, F., Aksu, M. (2011). “11 Eylül Sonrası Abd’de Özgürlük ve Güvenlik Dengesi Açısından Terörü Önleme Amaçlı Tedbirler, Özellikle Patriot Kanunu ile Getirilen Kısıtlamalar.” Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 1.1: 47-90.
• UNSC (United Nations Security Council). (2003). Resolution 1510. http://www.un.org /Docs/scres/2001/sc2001.htm. (Erişim 10.12.2016).
• Watkins, C. (2003). Provincial Reconstruction Teams (PRTs): an Analysis of Their Contribution to Security in Afghanistan. Institute for Afghan Studies.
• Weinbaum, M. G. (2012). “Afganistan’ın Yeniden İnşası: Engeller, Dersler ve Beklentiler”. (Çev. H. Kaya. Der. Francis Fukuyama). Ulus İnşası, İstanbul: Profil Yayıncılık.
• Yardım, M., Karakoyunlu, B. (2021). “11 Eylül Sonrası Valeurs Actuelles ve L’express’ de Medeniyetler Çatışması ve İslam Algısı.” Medya ve Din Araştırmaları Dergisi 4.2: 251-262.